Chuối có thể gia nhập “l'câu lạc bộ tỷ USD'

Ngày 13/12, tại TP Hồ Chí Minh, Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cùng Báo Nông nghiệp và Môi trường và Viện Nghiên cứu Rau quả tổ chức diễn đàn nhằm mục tiêu tìm giải pháp phòng trừ bệnh héo vàng Panama cho cây chuối.

Thông tin tại Diễn đàn, ông Nguyễn Quốc Mạnh - Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật cho biết, chuối là một trong 14 cây ăn trái chủ lực của Việt Nam. Năm 2024, chuối đạt kim ngạch xuất khẩu 380 triệu USD, đứng thứ 4 trong nhóm trái cây xuất khẩu chủ lực của Việt Nam. Dự kiến năm 2025, diện tích chuối cả nước sẽ đạt trên 163.000 ha với sản lượng khoảng 2,75 triệu tấn.

Thị trường chuối toàn cầu đang rộng mở đối với ngành chuối Việt Nam. Theo báo cáo của Modor Intelligence (một đơn vị nghiên cứu và tư vấn thị trường thế giới), quy mô thị trường chuối toàn cầu đạt 139,51 tỷ USD vào năm 2024 và dự kiến đạt 175,51 tỷ USD vào năm 2029. Với nhu cầu lớn của thị trường thế giới và tiềm năng phát triển của cây chuối ở Việt Nam, xuất khẩu chuối hoàn toàn có thể đạt mốc 1 tỷ USD.

Tuy nhiên, sự phát triển của cây chuối Việt Nam đang gặp một số thách thức không nhỏ, nhất là dịch bệnh Panama. Bệnh được ghi nhận lần đầu tiên tại Panama, sau đó bùng phát sang các nước lân cận ở phía Bắc như Costa Rica, Guatemala và các nước ở phía Nam như Colombia và Ecuador, gây ra một cơn khủng hoảng nghiêm trọng trong ngành chuối.

Ở Việt Nam, bệnh Panama có thời điểm đã hủy diệt gần như toàn bộ nhiều vùng trồng chuối tiêu, khiến nông dân phải thay bằng cây trồng khác.

Để ứng phó với bệnh Panama, giải pháp hiệu quả nhất hiện nay là phát triển giống chuối có khả năng kháng bệnh. Trong Chương trình giống quốc gia đến 2025 và tầm nhìn đến năm 2030 về giống chuối, đã xác định: Ưu tiên phát triển giống chuối có năng suất cao, chất lượng tốt, kháng bệnh, nhất là bệnh vàng lá Panama.

Ông Lê Quốc Doanh- nguyên Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, Chủ tịch Hội Làm vườn Việt Nam nhấn mạnh, chuối đã được xác định là cây trồng chủ lực và trên thực tế đang giữ vai trò ngày càng quan trọng. Hiếm có loại cây ăn quả nào trong vòng vài năm lại có tốc độ tăng trưởng xuất khẩu nhanh như chuối, trong khi nhu cầu thị trường vẫn còn rất lớn.

Theo ông Doanh, vấn đề lớn nhất hiện nay không nằm ở chỗ thiếu nghiên cứu hay thiếu giải pháp kỹ thuật. Trên thực tế, các doanh nghiệp, nhà khoa học và chuyên gia đã bàn rất sâu, rất nhiều khía cạnh khác nhau. Điểm còn thiếu căn bản chính là một quy trình phòng trừ bệnh héo vàng chuối được ban hành chính thức.

Những giải pháp hiện có mới dừng ở mức đề xuất, kinh nghiệm riêng lẻ, chưa được tập hợp thành một quy trình thống nhất và chưa có cơ quan quản lý nhà nước ký ban hành để phổ biến rộng rãi cho địa phương, doanh nghiệp và người dân áp dụng.

Từ kinh nghiệm thực tiễn trong tái canh cà phê ở Tây Nguyên, ông Doanh chia sẻ rằng, để giải quyết được bài toán dịch bệnh phức tạp, bắt buộc phải có sự tích tụ từ nghiên cứu khoa học của các viện, trường, kết hợp với chỉ đạo mạnh mẽ của Nhà nước.

Trước đây, khi cà phê tái canh bị chết hàng loạt do bệnh rễ, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã đặt hàng các đề tài nghiên cứu quy mô lớn, thí điểm trực tiếp tại địa bàn, từ đó xây dựng quy trình tạm thời, hướng dẫn ngay cho người dân áp dụng, rồi tiếp tục thử nghiệm, hoàn thiện dần. Có quy trình, có hướng dẫn thì người dân và doanh nghiệp mới biết dựa vào đâu để làm.

Về giống chuối, ông Doanh khẳng định đến vai trò đặc biệt quan trọng của giống sạch bệnh, giống kháng bệnh. Thực tế đã cho thấy hiệu quả rõ ràng tuy nhiên, công tác quản lý giống hiện vẫn còn lỏng lẻo, chưa có quy trình và cơ chế quản lý thống nhất, dẫn đến nguy cơ giống trôi nổi, mạo danh, gây rủi ro cho sản xuất.

Từ đó, ông Doanh đề nghị cần sớm báo cáo Bộ Nông nghiệp và Môi trường để có chỉ đạo kịp thời, trước hết là đưa cây chuối ra khỏi danh mục cây trồng chính. Nếu không tháo gỡ sớm các vướng mắc về khảo nghiệm, công nhận giống và ban hành quy trình phòng trừ bệnh sẽ dẫn đến thiệt hại cho doanh nghiệp và người trồng chuối.

Ông Doanh cho rằng, vấn đề bệnh héo vàng chuối đã được cảnh báo và nghiên cứu hơn 10 năm qua nhưng tiến độ xử lý vẫn còn chậm. Theo ông, đây là thời điểm không thể chần chừ thêm mà cần sự vào cuộc quyết liệt của cơ quan quản lý cùng với việc huy động tri thức của các nhà khoa học và kinh nghiệm thực tiễn từ doanh nghiệp để sớm hình thành quy trình chính thức, làm cơ sở cho sản xuất chuối bền vững.