Doanh nghiệp nhà nước: Tìm cách tăng tốc cổ phần hóa
Trong khi các bộ chủ quản không muốn “buông” những doanh nghiệp sinh lời, các tập đoàn lớn cũng chưa muốn rút vốn tại những dự án có hiệu quả, hay cả các địa phương cũng viện cớ than khó thì xem chừng như quá trình cổ phần hóa của doanh nghiệp nhà nước vẫn chưa thoát khỏi cảnh ì ạch.
Khó xác định giá trị doanh nghiệp
Bộ Xây dựng vừa chính thức có văn bản đề nghị Chính phủ chưa thực hiện chuyển giao quyền đại diện chủ sở hữu vốn nhà nước tại các Tổng công ty thuộc Bộ với lý do được đưa ra các Tổng công ty này phần lớn đều hoạt động có hiệu quả.
Do đó Bộ Xây dựng không muốn “buông” các doanh nghiệp này, chẳng hạn là Tổng công ty Lilama, Vigracela…. Cho dù, mới đây, Văn phòng Chính phủ đã có văn bản thúc Bộ này về việc chuyển giao quyền đại diện chủ sở hữu vốn nhà nước tại các tập đoàn, tổng công ty đã cổ phần hóa về SCIC.
Việc Bộ chủ quản không muốn bàn giao “đứa con”, sinh lợi nhuận đã là chuyện rất bình thường, vốn dĩ có một số trường hợp đã xảy ra từ trước. Tuy nhiên trường hợp của Bộ Xây dựng thì lại khác. Bởi cho dù cổ phần hóa đã xong, Viglacera hay 1 số đơn vị khác nữa đều có sức hấp dẫn nhất định, sức hấp dẫn sẽ còn tăng lên nếu doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực có nhiều tiềm năng phát triển. Như thế mới biết, cứ là doanh nghiệp tốt, lợi nhuận nhiều thì sẽ chẳng ai muốn buông.
Tại cuộc họp trực tuyến về tái cơ cấu DNNN 2015 vừa diễn ra, 2 nhiệm vụ quan trọng là thoái vốn ngoài ngành, cổ phần hóa DNNN tiếp tục được nhắc lại với thực trạng đang rất khó khăn đến từ phía địa phương và cả doanh nghiệp, lẫn bộ chủ quản.
Đầu tiên là Bộ Xây dựng, cơ quan này được “chỉ mặt điểm tên” là còn khá nhiều doanh nghiệp thuộc diện khó nhằn nếu như muốn cổ phần hóa. Theo Thứ trưởng Xây dựng Bùi Phạm Khánh, hiện hai tổng công ty vào loại lớn nhất của bộ này là Xi măng Vichem và Sông Đà vẫn chưa chốt được giá trị vì vướng mắc trong việc chuyển giao nhà máy xi măng Hạ Long.
Trong khi đó,thứ trưởng Tài nguyên và Môi trường, Chu Phạm Ngọc Hiển cho biết: Quan điểm do các doanh nghiệp của Bộ có đặc điểm là quản lý đất đai trải dài trên nhiều địa bàn nên việc thống nhất giá đất với địa phương là chuyện không dễ.
Còn đại diện Thành phố Hồ Chí Minh cho hay, trong số 21 doanh nghiệp phải hoàn thành năm nay thì có tới 8 công ty có ngành nghề hoạt động chính là xây dựng và địa ốc. Nhưng phần lớn công ty nào cũng có dự án dở dang nên xác định giá trị rất vướng.
Lãnh đạo tỉnh Nam Định thừa nhận là tỉnh chậm trong nhiệm vụ cổ phần hóa khi còn 3 doanh nghiệp lớn nhất thuộc lĩnh vực đô thị, nước sạch và môi trường chưa xác định được giá trị trong số 5 doanh nghiệp phải xong từ đây đến cuối năm.
Tính ra số doanh nghiệp đã sắp xếp cổ phần hóa đến nay là 179. Dù đã cố gắng rất nhiều nhưng với diễn biến thực tế cho thấy, nhiệm vụ này vẫn muôn trùng khó khăn.
Thoái vốn ngoài ngành chỉ đạt 37%
Không chỉ kêu than với Chính phủ về việc khó cổ phần hóa xong trước 2015 như các lãnh đạo địa phương, lãnh đạo các bộ, bản thân nhiều lãnh đạo tập đoàn, tổng công ty tỏ ra tiếc nuối vì các khoản đầu tư ngoài ngành đang hái ra tiền. Do vậy quá trính thoái vốn ngoài ngành ngổn ngang trăm mối dù hạn cuối (cuối năm 2015) chỉ đếm ngược từng ngày.
Chẳng hạn tại Tập đoàn vẫn đang gặp khó khi thoái vốn tại các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực thủy lợi, đầu tư khu công nghiệp và thủy điện với tổng vốn khoảng 700 tỉ đồng.
Bản thân chủ tịch của tập đoàn này ông Trần Ngọc Thuận cũng từng thừa nhận, Vốn ngoài ngành chúng tôi còn rất nhiều. Ngoại trừ vốn mắc ở chỗ mà thị trường chưa ấm còn lại nhiều dự án đang làm ăn có hiệu quả, hoặc đang đầu đư dở dang nên cần thời gian hoàn thành”. Những dự án ngoài ngành có lãi của VRG đầu tiên phải kể đến thủy điện.
Ông cho rằng VRG có 4 dự án thủy điện rất hiệu quả. Ông Thuận cũng từng so sánh, “Một số đang đầu tư dở dang phải hoàn thiện. Chứ nếu không thì khác nào may một chiếc áo mà chưa có khuy thì sao thành áo được”.
Theo chỉ đạo của Chính phủ đến hết năm 2015, các tập đoàn, tổng công ty nhà nước phải hoàn thành việc thoái vốn ngoài ngành. Tuy nhiên, tính từ năm 2012 đến cuối tháng 10 năm nay, các doanh nghiệp mới chỉ thoái được 8.704 tỉ đồng trong tổng số 23.325 tỉ đồng phải thoái, , tương đương với tỷ lệ 37% kế hoạch tại các lĩnh vực bất động sản, bảo hiểm, chứng khoán, ngân hàng…
Trách nhiệm người đứng đầu
Quỹ thời gian để hoàn thành cổ phần hóa không nhiều, quỹ thời gian để thoái vốn ngoài ngành cũng đã sắp hết. Sự chậm trễ trong triển khai cổ phần hoá đã được kiểm điểm tại các phiên họp giao ban của Ban chỉ đạo Đổi mới và Phát triển doanh nghiệp. Nguyên nhân chậm trễ, với các lý do khách quan chủ quan cũng đã được phân tích rất nhiều, rất kỹ.
Phó thủ tướng Chính phủ Vũ Văn Ninh chỉ đạo “anh nào không chịu cổ phần hóa thì đứng sang một bên, phải đảm bảo đúng tiến độ kế hoạch”. Rõ ràng, quyết tâm cổ phần hóa là có nhưng tại sao cổ phần hóa, thoái vốn chậm vẫn hoàn chậm?
Câu hỏi đặt ra, là liệu các bộ ngành, tập đoàn, tổng công ty không thực hiện yêu cầu của Thủ tướng Chính phủ về xử lý trách nhiệm người đứng đầu DNNN khi không hoàn thành kế hoạch cổ phần hoá? Ngoại trừ 8 trường hợp ở Bộ Giao thông Vận tải, thì đến nay chưa có người đứng đầu doanh nghiệp nào bị xử lý, nên người đứng đầu vẫn viện các lý do thanh minh cho sự chậm trễ của mình.
Giám đốc Ngân hàng Thế giới tại Việt Nam, bà Victoria Kwakwa khuyến nghị: Việt Nam cần nâng cao minh bạch thông qua công khai thông tin thường kỳ với độ tin cậy cao, chấm dứt ưu đãi vốn và đất đai, và nên áp ngân sách cứng lên các doanh nghiệp nhà nước.
