Động lực tăng trưởng nền móng của nền kinh tế Việt Nam là cải cách thể chế

Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc tham dự diễn đàn và có bài phát biểu quan trọng.

Tại Diễn đàn thường niên về Cải cách và Phát triển Việt Nam (VRDF) lần thứ nhất - “Tầm nhìn mới, động lực mới cho tăng trưởng kinh tế trong kỷ nguyên mới” (5/12), Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng đã có bài phát biểu khai mạc. Xin giới thiệu toàn văn bài phát biểu quan trọng này:

Được sự cho phép của Thủ tướng Chính phủ, ngày hôm nay, Bộ Kế hoạch và Đầu tư phối hợp với Ngân hàng Thế giới lần đầu tiên tổ chức Diễn đàn thường niên về Cải cách và Phát triển (VRDF) với mục tiêu xuyên suốt là tăng cường hơn nữa sự hợp tác giữa các cơ quan của Chính phủ với cộng đồng các đối tác phát triển, các chuyên gia trong và ngoài nước, cùng với sự tham gia rộng rãi của các tổ chức, cá nhân, khu vực kinh tế tư nhân... để thảo luận các vấn đề có liên quan nhằm đưa ra những khuyến nghị hiệu quả, đẩy mạnh tiến trình cải cách và phát triển đối với nền kinh tế Việt Nam. Diễn đàn là bước đi ban đầu, tạo nền tảng phát triển để trở thành Diễn đàn cải cách và phát triển mang tầm quốc tế và khu vực, góp phần vào sự thịnh vượng và phát triển bền vững không chỉ của riêng Việt Nam mà cả khu vực, tạo điều kiện cho các quốc gia, trong đó có Việt Nam phát huy tốt hơn vai trò của mình trên trường quốc tế.

Diễn đàn là bước kế thừa và phát triển của Hội nghị Nhóm tư vấn các nhà tài trợ (CG Meeting) và Diễn đàn Phát triển Việt Nam (VDF) trước đây gắn với bối cảnh thực tiễn mới của một thế giới đang thay đổi nhanh chóng, tác động ngày càng mạnh mẽ và sâu rộng của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư và những chuyển biến tích cực của nền kinh tế Việt Nam trong những năm qua. Đặc biệt hơn nữa, Diễn đàn thường niên về Cải cách và Phát triển lần đầu tiên này có ý nghĩa rất quan trọng khi được tổ chức vào thời điểm chúng ta đang bước vào những năm cuối của thời kỳ thực hiện Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 10 năm (2011-2020) và Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm (2016-2020) cũng như bước vào giai đoạn chuẩn bị cho việc xây dựng một Chiến lược 10 năm và Kế hoạch 5 năm của giai đoạn mới.

Với phương thức tổ chức thường niên, Diễn đàn sẽ là dịp để các nhà hoạch định chính sách, các chuyên gia, tổ chức, cá nhân liên quan gặp gỡ, trao đổi, chia sẻ, thảo luận cởi mở, thẳng thắn về những vấn đề cải cách và phát triển của đất nước, tạo ra sự đồng thuận trong cộng đồng và xã hội, khuyến nghị và đề xuất các giải pháp ngắn hạn và dài hạn nhằm tạo những chuyển biến rõ nét, căn bản trong các hành động chính sách, hướng tới sự phát triển nhanh và bền vững của đất nước. Thực tế phát triển hơn ba thập kỷ qua của Việt Nam kể từ khi đường lối đổi mới được thực hiện cho thấy cải cách phải đi liền với phát triển nếu chúng ta muốn đạt được các mục tiêu phát triển ngày càng mang tính bao trùm, bền vững hơn. Chính vì vậy, Diễn đàn này được kỳ vọng sẽ trở thành Diễn đàn cải cách và phát triển thường niên lớn nhất Việt Nam với sự tham gia của các chuyên gia, học giả hàng đầu trên thế giới, đề xuất được những giải pháp, hành động cải cách và phát triển có tính khả thi cao.

Thưa quý vị đại biểu,

Nhiệm vụ đặt ra là rất nặng nề và quan trọng. Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XII đã khẳng định chủ trương lớn là “Đẩy mạnh toàn diện, đồng bộ công cuộc đổi mới; phát triển kinh tế nhanh, bền vững, phấn đấu sớm đưa nước ta cơ bản trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại”. Cùng với đó là nhiều Nghị quyết quan trọng về hoàn thiện thể chế, pháp luật, các nhiệm vụ trọng tâm về cải cách, phát triển kinh tế - xã hội, phát triển doanh nghiệp, kinh tế tư nhân, phát triển nguồn nhân lực, an sinh xã hội... Điều này đặt ra yêu cầu đối với Chính phủ là phải xây dựng được hệ thống những giải pháp, hành động cụ thể để chỉ đạo, điều hành phát triển toàn diện các lĩnh vực của nền kinh tế, đưa đất nước phát triển nhanh, bền vững, vượt qua bẫy thu nhập trung bình, thu hẹp khoảng cách phát triển với các quốc gia trên thế giới.

Như quý vị đã biết, thành quả quan trọng nhất của 30 năm “Đổi mới” là đã làm thay đổi hẳn diện mạo kinh tế Việt Nam, đời sống người dân được cải thiện, tỷ lệ nghèo đói giảm mạnh, Việt Nam đã trở thành nước có mức thu nhập trung bình và hội nhập ngày càng sâu rộng vào nền kinh tế thế giới. Đến nay, tầm vóc, vị thế và uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế từng bước cải thiện, được cộng đồng quốc tế ghi nhận và đánh giá cao. Đến hết năm 2017, quy mô dân số đạt khoảng 94 triệu người, đứng thứ 14 trên thế giới; quy mô nền kinh tế đạt khoảng 224 tỷ USD, xếp thứ 45 ; thu nhập bình quân đầu người đạt trên 2.300 USD, xếp thứ 134; tốc độ tăng trưởng kinh tế năm 2017 đạt 6,81% và dự kiến năm 2018 có thể đạt cao hơn; chỉ số phát triển con người (HDI) đứng thứ 116/189 quốc gia; hệ số bất bình đẳng về phân phối thu nhập (GINI) ở mức tích cực, 0,43 điểm. Các chỉ số về năng lực cạnh tranh quốc gia và môi trường kinh doanh đạt nhiều tiến bộ đáng khích lệ. Năm 2017, năng lực cạnh tranh xếp hạng 55/137, tăng 5 bậc; môi trường kinh doanh xếp hạng 68/190, tăng 14 bậc; đổi mới sáng tạo xếp hạng 47/127, tăng 12 bậc. Trong nhóm các nước có thu nhập trung bình thấp, Việt Nam đã vươn từ vị trí thứ ba năm 2016 lên vị trí thứ nhất.

Đạt được kết quả tích cực nêu trên là nhờ sự nỗ lực không ngừng của cả hệ thống chính trị, của cả xã hội, cộng đồng doanh nghiệp và sự hợp tác, hỗ trợ hiệu quả của cộng đồng quốc tế, nhất là các đối tác phát triển. Nền kinh tế Việt Nam những năm tới hứa hẹn cả những thách thức và cơ hội đan xen. Một số kịch bản kinh tế đã được đưa ra với triển vọng tăng trưởng trung bình của Việt Nam ước đạt 6,85% trong các năm 2018-2020. Mặc dù vậy, Chính phủ vẫn luôn ý thức được những thách thức và khó khăn, cả những vấn đề nội tại cũng như những tác động khách quan từ bên ngoài có thể ảnh hưởng tới sự phát triển của nền kinh tế Việt Nam.

Câu hỏi lớn đặt ra hiện nay là làm thế nào để tận dụng triệt để được mọi cơ hội, nhất là cơ hội từ cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư, vượt qua được các khó khăn, thách thức, làm rõ các động lực tăng trưởng mới với tầm nhìn phát triển trong kỷ nguyên mới gắn liền với tư duy đổi mới, cải cách để tìm ra phương án tốt nhất cho bài toán tăng trưởng và phát triển của Việt Nam, hướng tới tăng trưởng bứt phá, phát triển nhanh và bền vững trên cơ sở tận dụng thành tựu khoa học công nghệ của nhân loại, đưa Việt Nam trở thành một nước công nghiệp hiện đại, có nền kinh tế thị trường tiên tiến, phát triển bền vững lấy mục tiêu phát triển con người là trọng tâm, đảm bảo thực hiện các mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội dân chủ, công bằng, văn minh.

Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng phát biểu tại diễn đàn.

Thưa quý vị đại biểu,

Vào tháng 2 năm 2016, Chính phủ Việt Nam và Ngân hàng Thế giới đã công bố Báo cáo Việt Nam 2035 và báo cáo đã trở thành một tài liệu tham khảo có giá trị đối với công tác hoạch định chính sách phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam, đóng góp tích cực vào việc cụ thể hóa các chủ trương, đường lối của Đảng và Nhà nước. Báo cáo đã đưa ra khát vọng của Việt Nam đến năm 2035, đó là: Thịnh vượng, sáng tạo, công bằng và dân chủ với mục tiêu Việt Nam trở thành quốc gia có thu nhập trung bình cao, đạt 10 nghìn USD/người/năm tính theo giá hiện hành. Khát vọng này được thực hiện thông qua chương trình cải cách thể chế và các chính sách hỗ trợ dựa trên ba trụ cột chính: Thịnh vượng về kinh tế đi đôi với bền vững về môi trường; Công bằng và hòa nhập xã hội; Nâng cao năng lực và trách nhiệm giải trình của Nhà nước.

Tại Hội nghị APEC cuối năm 2017, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc đã khẳng định tầm nhìn phát triển của thập niên tới đó là đưa Việt Nam trở thành một nền kinh tế năng động, dựa trên nền tảng đổi mới sáng tạo, có khả năng phát triển nhanh và bền vững. Đó cũng chính là quan điểm, chiến lược phát triển tất yếu để nền kinh tế Việt Nam có đủ nội lực bứt phá, vươn lên trong chặng đường tiếp theo, bắt kịp các quốc gia đã có nền tảng phát triển vững vàng trong khu vực.

Trong bối cảnh Cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang diễn ra nhanh chóng, có tác động sâu rộng đến mọi mặt của đời sống kinh tế, xã hội của tất cả các quốc gia trên toàn thế giới, làm thay đổi mạnh mẽ từ tổ chức sản xuất, cung ứng dịch vụ, phương thức kinh doanh đến cách thức tiêu dùng, cách thức giao tiếp, thậm chí làm thay đổi cả con người, chúng ta đang đứng trước yêu cầu lịch sử là phải đổi mới, cải cách mạnh mẽ, căn bản để tiếp tục phát triển, đi lên. Vì nếu không thực hiện đồng thời cải cách và phát triển, chúng ta sẽ ngay lập tức bị tụt hậu so với thời đại. Đây là thời điểm “vàng” bởi chúng ta đang đứng trước những cơ hội quý. Cơ hội về tỷ lệ dân số trong độ tuổi lao động cao, tỷ lệ qua đào tạo ngày càng tăng; cơ hội về hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng; cơ hội tiếp cận và tận dụng cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư; cơ hội về dòng vốn đầu tư từ các nền kinh tế phát triển, từ các tập đoàn đa quốc gia, xuyên quốc gia ngày càng chảy nhiều hơn vào các nước phát triển và các nền kinh tế mới nổi... Thời gian và vận hội sẽ không chờ đợi chúng ta! Chúng ta không thể không không nắm bắt lấy những cơ hội quan trọng này. Chúng ta phải cải cách và phát triển với tất cả sự quyết tâm, với sức mạnh mà hơn 30 năm trước chúng ta đã làm được.

Tuy nhiên, để làm được điều này, chúng ta cần phải ý thức được những vấn đề khó khăn, thách thức phải giải quyết trong giai đoạn tới, nhất là những vấn đề về giải quyết mối quan hệ giữa cải cách và phát triển, trong cả nhận thức và hành động; dự báo và ứng phó được với những tác động bất lợi của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư trong bối cảnh phải: một mặt, phát hiện và tận dụng được những cơ hội do cuộc cách mạng này đem lại, nhất là trong các vực công nghệ; cải thiện cho được những chỉ số cấu thành năng lực đổi mới sáng tạo của Việt Nam, nhất là về môi trường pháp lý, môi trường kinh doanh, hạ tầng, tiếp cận với công nghệ thông tin và truyền thông; huy động tối đa mọi nguồn lực cho phát triển, nhất là nguồn lực của khu vực tư nhân, nguồn nhân lực chất lượng cao; phát triển khu vực kinh tế tư nhân năng động, hiệu quả, có năng lực cạnh tranh toàn cầu phải trở thành động lực quan trọng đối với tăng trưởng kinh tế đất nước; liên kết, hợp tác cùng phát triển giữa doanh nghiệp trong nước với doanh nghiệp nước ngoài; ứng phó hiệu quả với tác động của biến đổi khí hậu; giải quyết tốt các vấn đề xã hội, đảm bảo phát triển bền vững...; và mặt khác, giảm thiểu được những thách thức, tác động tiêu cực của cuộc cách mạng này, nhất là việc sử dụng ngày càng rộng rãi robot thay thế cho con người.

Trên cơ sở xác định rõ nền kinh tế đang ở đâu trong quá trình phát triển, ý thức được những khó khăn, thách thức, nhận diện và tận dụng triệt để được mọi cơ hội, dù là nhỏ nhất, cho cải cách và phát triển, chúng ta cần tập trung xác định những động lực quan trọng nhất cho tăng trưởng và phát triển. Trong đó, động lực tăng trưởng nền móng của nền kinh tế Việt Nam chính là cải cách thể chế kết hợp với tập trung nâng cao năng suất lao động, hiệu quả, năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp thông qua các chính sách, giải pháp phù hợp, hữu hiệu, nhất là thúc đẩy ứng dụng công nghệ cao; phát triển kinh tế tư nhân trong mối quan hệ hợp tác chặt chẽ với khu vực có vốn đầu tư nước ngoài; phát triển nguồn nhân lực, đây là yếu tố quyết định sự thành công và hiệu quả của tất cả những động lực khác.

Thưa quý vị đại biểu,

Tại Diễn đàn này, chúng ta sẽ vinh dự được nghe ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ về những nhiệm vụ cần thực hiện trong thời gian tới để từng bước biến khát vọng của Việt Nam thành hiện thực thông qua những hành động cải cách và phát triển phù hợp trong thời kỳ phát triển mới.

Chúng tôi hy vọng và tin tưởng rằng các bài trình bày của các diễn giả trong nước và quốc tế, các ý kiến bình luận, đóng góp sâu sắc của quý vị đại biểu đối với chủ đề của Diễn đàn “Tầm nhìn mới, động lực mới cho tăng trưởng kinh tế trong kỷ nguyên mới” sẽ giúp các đại biểu tham dự Diễn đàn, nhất là các nhà hoạch định chính sách, các doanh nghiệp có hiểu biết toàn diện, sâu sắc hơn về bối cảnh quốc tế và các xu hướng lớn toàn cầu trong thời gian tới, về động lực tăng trưởng mới của Việt Nam; về các bước đi, giải pháp nhằm vượt qua các thách thức, nắm bắt thành công các cơ hội phát triển và phát huy hiệu quả các động lực tăng trưởng mới của đất nước. Bên cạnh đó, Diễn đàn sẽ giúp các đối tác phát triển của Việt Nam hiểu rõ hơn những khó khăn mà Việt Nam đang gặp phải và những ưu tiên phát triển của Việt Nam trong một, hai thập kỷ tới để các quý vị xác định được các hình thức hỗ trợ, hợp tác phù hợp, hiệu quả nhất đối với Việt Nam.

Chúng tôi cũng kỳ vọng thu nhận được các ý kiến bình luận, đóng góp sâu sắc đối với chủ đề của Diễn đàn để tiếp tục nghiên cứu, đưa ra các đề xuất có giá trị đối với Đảng và Chính phủ, nhất là trong bối cảnh khẩn trương chuẩn bị các nội dung quan trọng phục vụ Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII, trong đó có việc nghiên cứu xây dựng Chiến lược phát triển đất nước thời kỳ 10 năm (2021-2030) và Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm (2021-2025).

Nhân dịp này, thay mặt Bộ Kế hoạch và Đầu tư, tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến Ngân hàng Thế giới về những hỗ trợ rất hiệu quả cho Việt Nam trong nhiều năm qua và đồng tổ chức Diễn đàn này. Xin chúc Thủ tướng Chính phủ, các đối tác phát triển của Việt Nam và toàn thể các đại biểu tham dự Diễn đàn nhiều sức khỏe, chúc Diễn đàn của chúng ta thành công tốt đẹp.

Xin trân trọng cảm ơn.