Dự án nâng cấp, mở rộng Quốc lộ 9 phải dừng lại vì thiếu vốn và chậm giải phóng mặt bằng

Thiếu chính xác trong phê duyệt bố trí vốn hàng năm

Ngày 7/11/2025, Thanh tra Chính phủ chính thức công bố Kết luận số: 375/KL-TTCP về việc thanh tra các dự án có khó khăn, vướng mắc tại Bộ Xây dựng. Trong số này có Dự án Nâng cấp, mở rộng Quốc lộ 9 (QL9) đoạn từ cảng Cửa Việt đến Quốc lộ 1.

Quá trình thanh tra cho thấy, UBND tỉnh Quảng Trị có trách nhiệm trình, còn HĐND tỉnh Quảng Trị có trách nhiệm phê duyệt chủ trương đầu tư Dự án giải phóng mặt bằng (GPMB) để thực hiện Dự án QL9 với tổng mức đầu tư (TMĐT) là 75,502 tỷ đồng; thời gian, tiến độ thực hiện từ năm 2021 đến Quý II năm 2022.

Do khó khăn nguồn kinh phí thực hiện nên UBND tỉnh Quảng Trị thực hiện công tác GPMB theo 02 giai đoạn: Giai đoạn 1 theo chỉ giới xây dựng để phục vụ triển khai thi công đảm bảo tiến độ dự án; Giai đoạn 2 tiếp tục thực hiện theo hồ sơ GPMB (hành lang đường bộ theo quy định) được phê duyệt. HĐND tỉnh Quảng Trị đã có Nghị quyết số 38/NQ-HĐND ngày 14/7/2022 điều chỉnh phạm vi GPMB đến chân taluy nền đường, điều chỉnh TMĐT để thực hiện Dự án QL9 là 345,555 tỷ đồng. Bộ Giao thông vận tải (GTVT)- nay là Bộ Xây dựng là cơ quan trình phê duyệt chủ trương đầu tư Dự án QL9.

Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt chủ trương đầu tư với TMĐT là 440,380 tỷ đồng. Trong đó, giao UBND tỉnh Quảng Trị hoàn thành công tác đền bù, GPMB kịp thời hạn để đảm bảo tiến độ thi công dự án trong năm 2021-2022.

Kiểm tra việc chấp thuận chủ trương đầu tư, Thanh tra Chính phủ nhận định, Bộ GTVT đề xuất chủ trương đầu tư, trong đó tách nội dung bồi thường, hỗ trợ và tái định cư, GPMB thành tiểu dự án riêng và tổ chức thực hiện độc lập, với sơ bộ tổng mức đầu tư TMĐT không có chi phí GPMB là không đúng quy định của Luật Xây dựng, Luật Đầu tư công và khoản 1 Điều 29 Nghị định 47/2014/NĐ-CP của Chính phủ. Sơ bộ TMĐT dự án được lập tại Báo cáo đề xuất chủ trương đầu tư đã hết hiệu lực thi hành.

Trách nhiệm thuộc Bộ Kế hoạch và Đầu tư (nay là Bộ Tài chính), Bộ Xây dựng, Vụ Kế hoạch - Tài chính Bộ Xây dựng, Tổng cục Đường bộ Việt Nam (ĐBVN) (nay là Cục ĐBVN), Ban Quản lý dự án 3 (QLDA 3) và các tổ chức, cá nhân có liên quan.

Quá trình lập, thẩm định, phê duyệt dự án thể hiện, Cục ĐBVN có trách nhiệm trình, còn Bộ GTVT có trách nhiệm thẩm định, phê duyệt đầu tư Dự án QL9 (dự án nhóm B) với TMĐT không có chi phí GPMB là không đúng quy định.  

Việc thương thảo, ký hợp đồng, dự án có khó khăn, vướng mắc về GPMB và Hiệp định vay vốn không được gia hạn nên các hợp đồng không triển khai theo tiến độ đã ký, Ban QLDA 3 chưa kịp thời đàm phán với nhà thầu/báo cáo Cục ĐBVN về xử lý hợp đồng đối với 04 gói thầu đang thực hiện. Trách nhiệm thuộc Cục ĐBVN, Ban QLDA 3, nhà thầu thi công và các tổ chức, cá nhân có liên quan.

Thanh tra quá trình bố trí vốn, thanh quyết toán dự án đầu tư cho thấy, Cục ĐBVN trình, Bộ GTVT phê duyệt bố trí vốn hàng năm cho dự án thiếu chính xác, dẫn đến mỗi năm phải điều chỉnh 02 lần, giá trị điều chỉnh giảm vốn lớn (năm 2022 giảm 50 tỷ đồng, tương ứng 23,25% so với ban đầu; năm 2023 giảm 48,909 tỷ đồng, tương ứng 85,80% so với ban đầu). Một trong những nguyên nhân dẫn đến tồn tại nêu trên là do UBND tỉnh Quảng Trị không GPMB theo cam kết, dẫn đến thi công chậm tiến độ, không thể giải ngân theo kế hoạch vốn nên phải điều chỉnh Kế hoạch vốn.

Thanh tra Chính phủ nhận định, do một số vị trí GPMB chậm, một số không giải phóng được mặt bằng để bàn giao cho đơn vị thi công nền dự án chậm tiến độ, không hoàn thành theo kế hoạch, không đảm bảo mục tiêu đầu tư dự án và không được Ngân hàng thế giới gia hạn Hiệp định vay, dự án dừng từ ngày 31/12/2022. Căn cứ khoản 2 Điều 3, Điều 45 Luật Thực hành tiết kiệm, chống lãng phí năm 2013, có một số nguy cơ gây thất thoát, lãng phí liên quan đến Dự án QL9.

Trách nhiệm thuộc UBND tỉnh Quảng Trị, Ban QLDA đầu tư xây dựng tỉnh Quảng Trị, Bộ Tài chính, Bộ Xây dựng, Vụ Kế hoạch - Tài chính Bộ Xây dựng, Cục ĐBVN, Ban QLDA 3, Tư vấn khảo sát, thiết kế, nhà thầu thi công và các tổ chức, cá nhân có liên quan.

Kiến nghị cá nhân, tổ chức bồi thường thiệt hại

Thanh tra Chính phủ kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo Bộ Xây dựng, Bộ Tài chính, UBND tỉnh Quảng Trị tổ chức kiểm điểm để xử lý trách nhiệm và có hình thức xử lý nghiêm (bao gồm cả việc bồi thường thiệt hại nếu có) theo quy định đối với lãnh đạo cơ quan qua từng thời kỳ liên quan đến các tồn tại, hạn chế, vi phạm đã chỉ ra trong Kết luận thanh tra, báo cáo Thủ tướng Chính phủ.

Cơ quan thanh tra kiến nghị Bộ Xây dựng, Bộ Tài chính, UBND tỉnh Quảng Trị chỉ đạo, tổ chức thực hiện nghiêm túc, đầy đủ Kết luận thanh tra, tiến hành rà soát, khắc phục (nếu có) đối với các tồn tại, hạn chế, vi phạm nêu trong kết luận thanh tra; tổ chức kiểm điểm, xử lý trách nhiệm theo thẩm quyền hoặc trình cấp có thẩm quyền xử lý trách nhiệm và có hình thức xử lý (bao gồm cả việc bồi thường thiệt hại nếu có) theo quy định pháp luật đối với các tập thể, cá nhân liên quan đến những tồn tại, hạn chế, vi phạm đã chỉ ra trong Kết luận thanh tra.

Về phía Bộ Xây dựng, Bộ Tài chính, UBND tỉnh Quảng Trị có trách nhiệm báo cáo Thủ tướng Chính phủ, Ban Chỉ đạo về giải quyết các vấn đề khó khăn, vướng mắc các dự án tồn đọng phương án tháo gỡ khó khăn, vướng mắc của Dự án QL9 theo đúng quy định pháp luật nhằm bố trí vốn để sớm đầu tư mới Dự án QL9 theo quy định, nhằm tránh lãng phí nguồn lực đã đầu tư cho dự án.