Giải Nobel Y Sinh 2025 được trao cho nghiên cứu về hệ miễn dịch
Ba nhà khoa học đến từ Mỹ và Nhật Bản đã giành chiến thắng cho công trình nghiên cứu về việc ngăn ngừa hệ thống miễn dịch gây hại cho cơ thể.
Các nhà khoa học Mary E Brunkow, hiện đang làm việc tại Viện Sinh học Hệ thống ở Seattle (Mỹ); Fred Ramsdell, hiện đang làm việc tại Sonoma Biotherapeutics ở San Francisco (Mỹ) và Shimon Sakaguchi, hiện đang làm việc tại Đại học Osaka ở Nhật Bản đã được trao giải Nobel Y Sinh 2025 "vì những khám phá của họ liên quan đến khả năng dung nạp miễn dịch ngoại vi".
Được công bố vào ngày 6/10 bởi hội đồng Nobel tại Viện Karolinska ở Stockholm, Thụy Điển, những người chiến thắng sẽ chia nhau giải thưởng trị giá 11 triệu kronor Thụy Điển (khoảng 871.400 bảng Anh).
Giải thưởng này tôn vinh một khám phá cơ bản liên quan đến tế bào T, một yếu tố quan trọng trong hệ miễn dịch. Tế bào T là một loại tế bào bạch cầu, được sản sinh trong tủy xương, giúp đánh dấu các vi khuẩn xâm nhập và tiêu diệt các tế bào bị nhiễm trùng hoặc ung thư.
Điều quan trọng là tế bào T không được tấn công các mô khỏe mạnh của cơ thể, vì điều này có thể gây ra các bệnh tự miễn như tiểu đường tuýp 1 và bệnh đa xơ cứng. Vào cuối những năm 1980, người ta đã biết rằng các tế bào T có hại bị loại bỏ trong một cơ quan gọi là tuyến ức, nơi các tế bào T đang phát triển di chuyển đến trưởng thành.
Giáo sư Marie Wahren-Herlenius, thuộc Viện Karolinska, cho biết: “Trong một thời gian dài, đây được cho là cách duy nhất để đạt được khả năng tự dung nạp. Tuy nhiên, một số tế bào tự phản ứng thoát ra ngoài hệ tuần hoàn của chúng ta và có khả năng gây nguy hiểm”.
Ông Sakaguchi đã tiết lộ một cơ chế thứ hai mà khả năng tự dung nạp phát sinh, cho thấy các tế bào T có hại có thể bị loại bỏ bởi các tế bào T trưởng thành mang một protein trên bề mặt của chúng gọi là CD25. Những tế bào này được gọi là tế bào T điều hòa.
Giáo sư Adrian Liston, từ Đại học Cambridge, cho biết: “Về cơ bản, chúng là những chiếc phanh của hệ thống miễn dịch”.
2 nhà khoa học Brunkow và Ramsdell đã bổ sung thêm một mảnh ghép vào câu đố, tiết lộ rằng những con chuột mắc chứng rối loạn tự miễn dịch nghiêm trọng gọi là scurfy có đột biến trên nhiễm sắc thể X trong một gen mà cặp đôi này gọi là FoxP3. Sau đó, họ chứng minh rằng trẻ em bị đột biến gen này sẽ mắc một tình trạng tự miễn dịch hiếm gặp gọi là hội chứng Ipex.
Nhà khoa học Sakaguchi là người đầu tiên chứng minh gen FoxP3 kiểm soát sự phát triển của tế bào T điều hòa, cho thấy tầm quan trọng của nó đối với sự xuất hiện của khả năng tự dung nạp.
Theo Giáo sư Liston, các tế bào T điều hòa giúp hầu hết chúng ta tránh được bệnh tự miễn và dị ứng. Và một phần nữa là nhờ có một hệ thống phanh mạnh mẽ, chúng ta có thể có các phản ứng miễn dịch mạnh mẽ và nhanh hơn - giống như cách một chiếc xe có thể tăng tốc tốt hơn nếu có phanh tốt. Nó thực sự là một phần thiết yếu của hệ thống miễn dịch và có thể dẫn đến bệnh tật tử vong sớm ở trẻ em nếu nó bị hỏng.
Giáo sư Danny Altmann, nhà miễn dịch học tại Đại học Hoàng gia London, cho biết: “Một phần lớn tiến bộ trong 30 năm qua trong việc hiểu biết về hệ thống miễn dịch đến từ việc mô tả, định nghĩa và đặc điểm của các tế bào T điều hòa trong nhiều khía cạnh khác nhau của sức khỏe và bệnh tật”.
Giáo sư Adrian Hayday, thuộc Đại học King's College London và Viện Francis Crick, cho biết giải thưởng cho việc phát hiện ra tế bào T điều hòa - hay tế bào T-reg - đã được mong đợi từ lâu, mặc dù vẫn còn nhiều việc phải làm để khai thác triệt để những khám phá này.
