Giảm thiểu tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống ở Đắc Lắk - Bài 3: Sức mạnh thuyết phục từ Người có uy tín, chức sắc tôn giáo

Người uy tín “đi từng ngõ, gõ từng nhà”

Ông Y Sum Êban, dân tộc Jrai, Bí thư Chi bộ thôn 8 Ea Rốk (buôn M’Tha cũ) là một trong những Người có uy tín tiêu biểu của xã Ea Rốk. Không chỉ là cán bộ, đảng viên gương mẫu, “nói đi đôi với làm”, ông Y Sum còn là người gần gũi, gắn bó mật thiết với bà con trong thôn.

Thôn 8 Ea Rốk hiện có 190 hộ, với hơn 760 nhân khẩu. Trong đó, đồng bào DTTS chiếm khoảng 80% dân số. Đất sản xuất ít, nhiều khu vực thường xuyên bị ngập úng vào mùa mưa, mùa khô lại thiếu nước tưới. Điều kiện sản xuất bấp bênh khiến đời sống của nhiều hộ chưa ổn định, đời sống còn nhiều khó khăn. Nhiều tập tục lạc hậu còn tồn tại, tiêu biểu nhất là tảo hôn càng làm cản trở sự phát triển của buôn.

Trước thực tế đó, ông Y Sum còn đặc biệt chú trọng công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật. Nắm bắt thực tế nhiều hộ dân trong thôn còn hạn chế kiến thức pháp luật, ông kiên trì “đi từng ngõ, gõ từng nhà”, vận động người dân tham gia đầy đủ các buổi tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật do địa phương tổ chức.

Đối với vấn đề TH-HNCHT, ông Y Sum chọn cách tiếp cận mềm mỏng, kiên trì. Ông dùng những câu chuyện thực tế trong buôn làng để phân tích hậu quả của việc kết hôn sớm. Đó là cái nghèo đeo bám, con cái sinh ra yếu ớt, học hành dang dở, cuộc sống gia đình nhiều hệ lụy. Cách nói gần gũi, sát thực tế và dễ hiểu của ông giúp bà con dần dần thay đổi suy nghĩ.

“Ban đầu, nhiều gia đình còn chưa nghe. Nhưng tôi kiên trì nói nhiều lần, phân tích nhiều ví dụ cụ thể, bà con cũng dần hiểu ra. “Mưa dầm thấm lâu”, các gia đình trong thôn 8 Ea Rốk đã từng bước thay đổi nhận thức. Nhiều hộ không còn cho con cháu kết hôn sớm. Việc lấy người trong cùng dòng họ không còn. Tình trạng bỏ học để lập gia đình sớm ngày càng ít đi”, ông Y Sum chia sẻ.

Hiện nay, xã Ea Rốk có 25 Người có uy tín trong đồng bào DTTS. Đó là các già làng, trưởng buôn, cán bộ cơ sở được Nhân dân tin tưởng, kính trọng. Với tiếng nói có trọng lượng trong cộng đồng, Người có uy tín luôn tích cực tuyên truyền, vận động bà con chấp hành tốt đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. Đặc biệt, Người có uy tín tham gia giữ gìn an ninh trật tự, bài trừ hủ tục lạc hậu, xây dựng nếp sống văn minh ở buôn làng.

Cầu nối bền bỉ giữa pháp luật và buôn làng

Không riêng xã Ea Rốk, tại nhiều địa phương khác trong tỉnh Đắk Lắk, vai trò của Người có uy tín, chức sắc tôn giáo cũng được phát huy rõ nét.

Tại buôn Ê Căm, xã Krông Ana, ông Y Om Knul là Người có uy tín được bà con trong buôn tin tưởng, nể trọng suốt hơn 20 năm qua. Với lợi thế am hiểu sâu sắc luật tục của buôn làng, ông Y Om Knul còn chủ động tự trang bị thêm kiến thức pháp luật để tuyên truyền, vận động Nhân dân về hôn nhân và gia đình. Già thường xuyên phối hợp với tổ hòa giải cơ sở để phân xử nhiều vụ việc mâu thuẫn hôn nhân, gia đình, xích mích giữa các hộ dân trong buôn.

Đặc biệt, ông Y Om Knul rất quan tâm đến việc vận động thanh thiếu niên “nói không với tảo hôn”. Già thường xuyên gặp gỡ, trò chuyện với các gia đình có con trong độ tuổi vị thành niên, phân tích cho bà con hiểu tác hại lâu dài của việc kết hôn sớm, kết hôn cận huyết. Nhờ sự kiên trì và gương mẫu của già, nhiều năm gần đây, buôn Ê Căm không còn trường hợp kết hôn khi chưa đủ tuổi.

Theo ông Y Om Knul, để người dân tin tưởng và làm theo, bản thân người có uy tín phải luôn gương mẫu. Phải nắm vững kiến thức pháp luật và các quy định của luật tục, hương ước. Khi biết vận dụng linh hoạt giữa pháp luật và phong tục tập quán, lời nói sẽ dễ đi vào lòng người, giúp nhận thức của bà con nâng lên.

Theo báo cáo của Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Đắk Lắk, toàn tỉnh hiện có 1.063 Người có uy tín trong đồng bào DTTS. Những năm qua, Sở đã tích cực phát huy vai trò của lực lượng quần chúng đặc biệt này trong nhiều lĩnh vực, trong đó có công tác bài trừ hủ tục.

Giám đốc Sở Dân tộc và Tôn giáo Nguyễn Hoàng Giang cho biết: Già làng, Người có uy tín là những người được cộng đồng tin cậy. Khi tuyên truyền, vận động uy tín của họ mang lại sức lan tỏa, hiệu quả cao hơn. Nhiều Người có uy tín đã tiên phong từ bỏ phong tục lạc hậu trong chính gia đình mình, động viên con cháu, họ tộc kết hôn đúng tuổi, tránh hôn nhân cận huyết. Người có uy tín còn được mời tham gia ban cố vấn, ban hòa giải, các nhóm cộng đồng để giám sát và vận động Nhân dân thực hiện các cam kết về hôn nhân tiến bộ.

Chức sắc tôn giáo (trong các tín ngưỡng, dòng tôn giáo truyền thống hoặc đạo) cũng rất quan trọng bởi họ thường có vai trò lãnh đạo tinh thần, họp tín đồ, giảng đạo - là cơ hội tự nhiên để lồng ghép thông điệp về bình đẳng giới, sức khỏe sinh sản, tác hại tảo hôn, và nguy cơ hôn nhân cận huyết; họ tham gia vào việc tổ chức các “buổi nói chuyện cộng đồng”, “sinh hoạt tôn giáo”, nơi họ khéo léo nhấn mạnh giá trị sự bình đẳng, giáo dục phụ nữ, và xây dựng gia đình lành mạnh.

Phát huy vai trò của Người có uy tín, chức sắc tôn giáo là một trong những giải pháp hiệu quả và bền vững trong công tác giảm TH-HNCHT trong vùng đồng bào DTTS. Đội ngũ Người có uy tín chính là những “cầu nối” giữa chủ trương của Nhà nước với đời sống thực tế của buôn làng.

Nhờ sự vào cuộc bền bỉ của Người có uy tín, chức sắc tôn giáo, nhận thức của người dân đã có nhiều chuyển biến tích cực. Tình trạng tảo hôn từng bước được đẩy lùi, hôn nhân cận huyết không còn, bình đẳng giới dần được củng cố.

Tuy nhiên, để những chuyển biến ấy thực sự bền vững, cần có sự tiếp nối bằng các giải pháp đi sâu vào từng gia đình, từng phụ nữ và trẻ em gái – những đối tượng chịu tác động trực tiếp và lâu dài của tảo hôn. Trong tiến trình đó, vai trò của các cấp Hội Liên hiệp Phụ nữ giữ vị trí đặc biệt quan trọng, không chỉ trong tuyên truyền, vận động, mà còn ở việc hỗ trợ, bảo vệ và nâng cao vị thế của phụ nữ, trẻ em gái vùng đồng bào DTTS

Bài tiếp: Giảm thiểu tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống ở Đắc Lắk: Khi phụ nữ trở thành “lá chắn” từ gia đình đến cộng đồng (Bài 4)