Gỡ rào cản hút vốn PPP chất lượng cao

Thu hút vốn tư nhân phát triển hạ tầng

Ước tính của Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB), nhu cầu đầu tư cơ sở hạ tầng của Việt Nam trong giai đoạn 2017 – 2030 là khoảng 480 tỷ USD. Với lượng đầu tư khá lớn trên thì việc huy động nguồn vốn BOT, BTO và BT là cơ sở pháp lý đầu tiên về đầu tư PPP trong phát triển hạ tầng tại Việt Nam.

Theo đại biểu Quốc hội Trương Trọng Nghĩa(Đoàn TPHCM), giai đoạn 2021 – 2025, cả nước có 157 dự án kêu gọi đầu tư nước ngoài thuộc các lĩnh vực: Hạ tầng giao thông; hạ tầng khu công nghiệp, khu kinh tế; hạ tầng năng lượng; hạ tầng công nghệ thông tin; hệ thống xử lý rác, nước thải; hạ tầng giáo dục và y tế; hạ tầng văn hóa, thể thao, du lịch; ngành nông, lâm, thủy sản; lĩnh vực sản xuất và dịch vụ. Đặc biệt, trong 24 dự án hạ tầng giao thông, có tới 23 dự án kêu gọi đầu tư PPP. Ông Nghĩa dẫn chứng một số dự án đang được vận hành dưới hình thức hợp đồng PPP tại khu vực Đồng bằng sông Cửu Long hay đường sắt Việt Nam, đường sắt miền Tây Nam Bộ, vùng kinh tế trọng điểm phía Nam – đường Vành đại 3. Đáng chú ý, 4 dự án Metro tại TPHCM được được kêu gọi đầu tư với tổng vốn đầu tư là 9,7 tỷ USD. Về phương thức hợp tác đầu tư xây dựng 4 tuyến metro, TPHCM mong muốn được hợp tác với các tổ chức chính phủ có nguồn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA), các tập đoàn lớn, nhà đầu tư xây dựng hạ tầng giao thông có năng lực tài chính và công nghệ.

Bà Cao Thị Phi Vân – Phó Giám đốc Trung tâm Xúc tiến Thương mại và Đầu tư TPHCM thông tin, thành phố có 22 dự án với tổng mức đầu tư là 64.244 tỷ đồng. Trong đó, 11 dự án đã hoàn thành công tác xây dựng hoặc đang trong giai đoạn thực hiện hợp đồng và 11 dự án chưa hoàn thành công tác thi công xây dựng. Về hình thức hợp đồng, có 12 dự án thực hiện theo hình thức hợp đồng BT, 7 dự án thực hiện theo hình thức hợp đồng BOT, 2 dự án thực hiện theo hình thức hợp đồng BTO và 1 dự án thực hiện theo hình thức hợp hợp đồng BT kết hợp BOT. “Nhu cầu phát triển kết cấu hạ tầng ngày càng tăng, trong bối cảnh nguồn vốn ngân sách nhà nước chưa đáp ứng nhu cầu đầu tư, việc huy động nguồn vốn dồi dào từ khu vực tư nhân là rất cần thiết. Các quy định về đầu tư theo các hình thức hợp đồng BOT, BTO và BT là cơ sở pháp lý đầu tiên về đầu tư PPP trong phát triển cơ sở hạ tầng tại Việt Nam nói chung và TPHCM nói riêng” - bà Vân nhận định.

Chưa hấp dẫn

Giới chuyên gia kinh tế cho rằng, dự án kêu gọi đầu tư của Việt Nam khá nhiều, song việc thu hút nguồn vốn lại không đơn giản. Đại biểu Quốc hội Trương Trọng Nghĩa nêu lên một số đánh giá cho thấy tính hạn chế của Luật Đầu tư PPP 2020 và Nghị định hướng dẫn. Theo đó, dù đã có luật mới nhưng vấn gặp vướng mắc trong việc tiếp tục triển khai dự án BT do chưa có hướng dẫn, quy định cụ thể; hay chưa có quy định, trình tự, thẩm quyền đối với các dự án PPP chấm dứt hợp đồng trước thời hạn,…

Với tư cách là Phó Chủ tịch Tiểu ban Pháp luật Hiệp hội các doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam (Eurocham), ông Leif Schneider chia sẻ từ góc độ của nhà đầu tư nước ngoài với nhận định, Việt Nam đã giải quyết được một số vấn đề tại Luật PPP giúp giảm thiểu được nhiều rủi ro, chi phí cho nhà đầu tư nước ngoài. Trước đây, nhà đầu tư gặp khá nhiều cản trở trong việc chia sẻ rủi ro khi triển khai thực hiện hợp đồng. Điều này làm giảm đáng kể sức hút của các dự án PPP tại Việt Nam. Luật PPP phần nào khắc phục và cải thiện được những hạn chế trước đây, tuy nhiên dự án PPP tại Việt Nam vẫn cần có thêm thời gian để thực hiện các phép thử nhằm đánh giá xem khung pháp lý mới mà luật PPP đặt ra có thực sự hiệu quả hay không. Vì khung pháp lý về PPP tại Việt Nam đang không có sự chắc chắn, điều nay sẽ gây nên cản trở lớn cho việc đầu tư. Để thu hút mạnh hơn các nguồn vốn đầu tư vào dự án PPP tại TPHCM nói riêng và cả nước nói chung, ông Leif Schneider cho rằng, cần có sự đồng hành của cơ quan có thẩm quyền trong việc hỗ trợ tích cực cho các nhà đầu tư.

Ông Châu Việt Bắc – Phó Tổng Thư ký Trung tâm Trọng tài quốc tế Việt Nam (VIAC) nhận định, dù đã xây dựng được một khung khổ pháp lý phục vụ cho việc triển khai các dự án PPP nhưng qua thực tế vận hành cho thấy, nhiều điểm, quy định đã bộc lộ những hạn chế khiến doanh nghiệp cảm thấy không phù hợp. Theo ông Bắc, các tranh chấp liên quan đến dự án PPP đang ngày càng tăng, tính chất cũng dần phức tạp hơn, dẫn đến nhiều thiệt hại về cả vật chất và uy tín của các bên. Để phát huy những lợi thế mà PPP mang lại, việc cải thiện môi trường đầu tư, khuôn khổ pháp lý, cơ chế chính sách là điều hết sức cần thiết và cấp bách. Trong đó, việc điều chỉnh, hoàn thiện khuôn khổ cơ sở pháp lý là rất quan trọng để có thể kịp thời tháo gỡ các vướng mắc, tồn đọng cho doanh nghiệp, thu hút mạnh mẽ hơn nguồn vốn từ các nhà đầu tư chất lượng.