Góc khuất đằng sau 'Việc nhẹ, lương cao' ở nước ngoài - Bài 1: Những cái bẫy giăng sẵn

Trong đợt đột kích và giải cứu của cảnh sát Philippines ngày 4/5/2023, 437 công dân Việt Nam, phần lớn là thanh niên, được xác định nhập cảnh Philippines từ trước đó không lâu và bị ép buộc làm việc trong các điều kiện ngặt nghèo, bị hạn chế tiếp xúc, cưỡng ép, thậm chí bị đánh đập.

Cảnh giác với cạm bẫy

Thời gian qua, nổi lên tình trạng công dân Việt Nam di cư trái phép, bị lừa đảo lao động cưỡng bức tại một số nước Đông Nam Á. Thủ đoạn phổ biến của các đường dây này thường là đăng tải thông tin kết bạn trên mạng xã hội, ứng dụng điện thoại phổ biến như Facebook, Wechat, Viber... Sau đó, với chiêu bài quảng cáo “việc nhẹ lương cao”, chúng lôi kéo, “tuyển dụng” lao động với mức lương hứa hẹn khoảng 800-2.000 USD/tháng, chế độ đãi ngộ tốt mà không đòi hỏi trình độ chuyên môn, bằng cấp nào, thậm chí còn sẵn sàng hỗ trợ chi phí, thủ tục nhập cảnh.

Mắc cạm bẫy “việc nhẹ, lương cao” này, ngày càng nhiều công dân Việt Nam xuất cảnh đi làm việc trong các cơ sở đánh bạc/trò chơi trực tuyến tại Campuchia, Lào, Myanmar, Philippines… Sang đến nơi, người lao động mới nhận ra thực tế không như mong đợi; bị giam giữ, ép buộc làm việc, chủ yếu là lừa đảo qua mạng như dụ dỗ người khác tham gia trò chơi trực tuyến, trò chuyện khiêu dâm. Họ bị mất tự do và buộc phải trả tiền chuộc nếu muốn được thôi việc về nước. Nhiều người bắt đầu cầu cứu người nhà, các cơ quan chức năng để được giúp đỡ đưa về Việt Nam. Nghiêm trọng hơn, đã có nhiều trường hợp công dân ta bị đưa tới các địa điểm phức tạp về an ninh ở các khu vực biên giới hoặc tới một số nước mà Việt Nam chưa có cơ quan đại diện ngoại giao.

Việc công dân xuất cảnh, cư trú, lao động bất hợp pháp kéo theo hệ lụy là các tệ nạn và tội phạm buôn bán người, ma túy, mại dâm… Những người lao động này vừa là nạn nhân, lại vừa là tội phạm, tham gia trực tiếp vào việc lừa đảo người khác ở trong nước nạp tiền, tham gia các trò chơi trực tuyến, đánh bạc, trò chuyện khiêu dâm... tạo ra áp lực rất lớn đối với công tác bảo hộ công dân.

Nỗ lực bảo hộ công dân bị lừa ra nước ngoài

Đại diện Cục Lãnh sự (Bộ Ngoại giao) cho biết: Tính sơ bộ, trong năm 2022 đã có hàng chục nghìn công dân được đưa từ các nước láng giềng về nước. Trước tình hình phức tạp của nạn lừa đảo lao động ra nước ngoài, Bộ Ngoại giao đề ra phương châm “bảo hộ chủ động, kịp thời, nhanh chóng, hiệu quả”, phối hợp với cơ quan chức năng các nước giải quyết rất nhiều vụ việc. Chỉ một số vụ việc lớn được dư luận biết đến, như vụ giải cứu hàng trăm người quốc tịch khác nhau, trong đó có người Việt Nam, từ một sòng bài ở Sihanouk Ville, Campuchia tháng 4/2022, hay vụ việc hàng chục công dân Việt Nam chạy khỏi nơi làm việc cưỡng bức, vượt sông Bình Di, An Giang được hỗ trợ khi nhập cảnh về nước tháng 8/2022.

Đến năm 2023, sau vụ việc đưa 437 công dân Việt Nam từ Philippines nêu trên về nước, Bộ Ngoại giao đang tích cực làm việc với phía Philippines tiến hành các thủ tục lãnh sự, bảo hộ công dân đối với 183 công dân Việt Nam trong số hơn 2000 người được giải cứu khỏi nơi làm việc cưỡng bức tại khu vực Alabang, Las Pinas. Ngoài Philippines, các cơ quan đại diện Việt Nam ở khu vực Đông Nam Á cũng đã phối hợp với sở tại giải cứu, đưa về nước hơn 400 lao động từ đầu năm đến nay.

Để ngăn chặn tình trạng di cư trái phép, các cơ quan chức năng đã tăng cường tuyên truyền, cảnh báo người dân. Một số đường dây tội phạm lừa đảo đưa người ra nước ngoài đã bị phát hiện, truy tố, xét xử. Tuy nhiên, do nhận thức của một bộ phận người dân còn hạn chế, đặc biệt là các thanh, thiếu niên; thủ đoạn mời chào của các tổ chức tội phạm lại rất tinh vi, khó kiểm soát nên cho đến nay, nhiều người vẫn tiếp tục tin và đi theo những lời hứa hẹn, dụ dỗ. Gần như hàng ngày, Bộ Ngoại giao và cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài đều nhận được những đơn thư cầu cứu từ những gia đình có con em mình bị cưỡng bức lao động, đòi tiền chuộc ở nước ngoài.

Theo ông Hồ Anh Vũ, Trưởng phòng bảo hộ công dân (Cục Lãnh sự, Bộ Ngoại giao): Đến năm 2023, sau vụ việc đưa 437 công dân Việt Nam từ Philippines nêu trên về nước, Bộ Ngoại giao đang tích cực làm việc với phía Philippines tiến hành các thủ tục lãnh sự, bảo hộ công dân đối với 183 công dân Việt Nam trong số hơn 2000 người được giải cứu khỏi nơi làm việc cưỡng bức tại khu vực Alabang, Las Pinas. Ngoài Philippines, các cơ quan đại diện Việt Nam ở khu vực Đông Nam Á cũng đã phối hợp với sở tại giải cứu, đưa về nước hơn 400 lao động từ đầu năm đến nay.

Để ngăn chặn tình trạng di cư trái phép, các cơ quan chức năng đã tăng cường tuyên truyền, cảnh báo người dân. Một số đường dây tội phạm lừa đảo đưa người ra nước ngoài đã bị phát hiện, truy tố, xét xử. Tuy nhiên, do nhận thức của một bộ phận người dân còn hạn chế, đặc biệt là các thanh, thiếu niên; thủ đoạn mời chào của các tổ chức tội phạm lại rất tinh vi, khó kiểm soát nên cho đến nay, nhiều người vẫn tiếp tục tin và đi theo những lời hứa hẹn, dụ dỗ. Gần như hàng ngày, Bộ Ngoại giao và cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài đều nhận được những đơn thư cầu cứu từ những gia đình có con em mình bị cưỡng bức lao động, đòi tiền chuộc ở nước ngoài.

Di cư lao động là loại hình di cư chủ yếu của Việt Nam hiện nay. Lao động Việt Nam ra nước ngoài làm việc dưới nhiều hình thức khác nhau như theo hợp đồng, thông qua hợp tác về lao động giữa các doanh nghiệp trong nước và đối tác nước ngoài hoặc người lao động tự liên hệ tìm việc làm ở nước ngoài. Số lượng lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng tăng mạnh trở lại từ năm 2022, sau hai năm giảm do dịch Covid-19, đạt hơn 142.000 người vào năm 2022 và hơn 72.000 người trong 6 tháng đầu năm 2023.