Hàng chục hộ dân trong lòng hồ Cửa Đạt: Mòn mỏi chờ tái định cư

Nỗi niềm người trở lại

Trong căn bếp lụp xụp, lợp tạm bằng mấy tàu kè um tùm khói, bà Vi Thị Hoa - trú tại thôn Lửa, xã Xuân Khao, huyện Thường Xuân (Thanh Hóa) đang chuẩn bị bữa cơm chiều cho gia đình. Năm nay đã ngoài 70 tuổi nhưng bà Hoa vẫn phải cùng các thành viên trong gia đình, “lang thang” cư trú bất hợp pháp trên chính mảnh đất mà gần 20 năm trước bà cùng mọi người trong làng đã dời đi, nhường đất cho dự án Hồ thủy điện Cửa Đạt.

Nhớ lại thời điểm năm 2004, bà Hoa chia sẻ: Khi Dự án triển khai, hết thảy bà con dân bản đều đồng tình, ủng hộ di cư đến nơi ở mới. Cứ nghĩ, sau khi nhận tiền đền bù tái định cư sẽ tìm được một cuộc sống tốt đẹp hơn. Tuy nhiên, vào thời điểm ấy, mức hỗ trợ, đền bù cho người dân trong diện phải di dời không đủ để bà và mọi người có được nhiều sự lựa chọn và đủ thời gian để ổn định một cuộc sống mới.

Bà Hoa cho biết, khi mới thực hiện di dời nhường đất, gia đình bà cùng 14 hộ khác chuyển vào làng Khong, xã Yên Nhân để sinh sống. Nhưng cuộc sống mới gặp nhiều khó khăn vì bà con không có đất sản xuất, vị trí người dân dựng nhà để ở tập trung không thuộc quy hoạch dân cư... Thay vì tiếp tục đi tìm vị trí mới, gia đình bà cùng các hộ còn lại đã làm đơn đề nghị quay trở về nơi ở cũ với lý do “nhận khoán bảo vệ rừng” thuộc khu vực Băng Lươm, thôn Lửa và cam kết sẵn sàng tự nguyện di dời khi Nhà nước yêu cầu. Và cứ thế, các hộ dân khác cũng lục tục kéo nhau về theo. Ban đầu chỉ có khoảng 15 hộ dân thì đến nay tại vùng bán ngập nước lòng hồ thủy điện Cửa Đạt này đã tăng lên tới 53 hộ.

“Vì cư trú bất hợp pháp nên cư dân nơi đây không chỉ đối mặt với nguy cơ bị sạt lở, ngập lụt, mà việc không có điện, thiếu đất sản xuất khiến cho cuộc sống của người dân gặp rất nhiều khó khăn. Bên cạnh đó là các vấn đề hộ khẩu, hộ tịch và chuyện học hành của đám trẻ cũng gặp rất nhiều khó khăn. Bây giờ chúng tôi chỉ mong sao Nhà nước tạo điều kiện cho số dân ở đây được hợp thức hóa, để bà con yên tâm sinh sống và sản xuất. Chứ cứ ở tình cảnh này thì, cái nghèo, cái đói chưa biết bao giờ mới buông tha” - bà Hoa nói.

Chỉ tay về khu rừng trước mặt với giọng e dè, ái ngại, ông Chảo Văn Khuôn ở thôn Lửa, xã Yên Nhân cũng buồn bã góp chuyện: Nơi đó là nguồn thu nhập chính của nhiều hộ gia đình. Ngoài số diện tích trồng lúa ít ỏi một vụ thuộc vùng ngập lòng hồ thủy điện thì thu nhập của gia đình cũng như các hộ dân khác chủ yếu là trông vào việc thu hái lâm sản, chăn nuôi trâu, bò. Cũng theo ông Khuôn, từ khi biết tin bà con thôn Lửa sẽ được huyện sắp xếp bố trí tái định cư, gia đình ông và bà con ai cũng vui mừng, phấn khởi. “Nếu được bố trí quy hoạch đất tái định cư thì mong rằng chủ trương trên sớm được thực hiện. Bên cạnh đó, khu đất nông nghiệp bị quy hoạch chồng lấn thuộc Khu bảo tồn thiên nhiên Xuân Liên quản lý, nếu có thể chuyển đổi, bàn giao để người dân được khai thác, sản xuất, cuộc sống của bà con sớm an cư, lạc nghiệp!” - ông Khuôn nói.

Chờ đợi

Tìm hiểu thêm từ phía chính quyền địa phương, được biết: Để giải quyết những bất cập tại đây, năm 2016, UBND huyện Thường Xuân đã đề nghị UBND tỉnh Thanh Hóa sắp xếp nơi ở mới cho các hộ dân đang cư trú bất hợp pháp tại vùng bán ngập nước lòng hồ Cửa Đạt.

Năm 2017, UBND tỉnh Thanh Hóa cũng đã có Văn bản số 6859 chỉ đạo UBND huyện Thường Xuân, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Ban Quản lý rừng phòng hộ Sông Chu tăng cường quản lý nhân khẩu, đất đai, không để tình trạng phát sinh tăng hộ mới, không để người dân làm nhà trái quy định. Bên cạnh đó, kiểm điểm trách nhiệm tập thể, cá nhân trong việc buông lỏng quản lý nhân khẩu và đất đai; Giao UBND huyện Thường Xuân, Ban Dân tộc tỉnh Thanh Hóa và các đơn vị liên quan tuyên truyền, vận động các hộ nhanh chóng quay về nơi ở cũ để ổn định cuộc sống; phối hợp với cơ quan chức năng xây dựng phương án hỗ trợ ổn định cuộc sống cho các hộ dân.

Đến ngày 1/12/2021, UBND tỉnh Thanh Hóa đã phê duyệt Đề án sắp xếp, ổn định dân cư khu vực có nguy cơ cao xảy ra lũ ống, lũ quét, sạt lở đất tại các huyện miền núi của tỉnh giai đoạn 2021-2025. Thực hiện đề án trên, UBND huyện Thường Xuân đã quy hoạch 5ha đất tại khu vực Băng Lươm, xã Yên Nhân (có vị trí nằm ở taluy dương đối diện với khu dân cư thôn Lửa ở hiện tại) để xây dựng khu tái định cư cho 53 hộ dân, song đến nay dự án vẫn chưa hoàn tất thủ tục nên chưa được triển khai.

Ông Cầm Bá Huyến - Chủ tịch UBND xã Yên Nhân cho biết, do chưa thể bố trí tái định cư cho 53 hộ dân đang cư trú tại thôn Lửa nên nhiệm vụ cấp thiết trước mắt là không để phát sinh thêm trường hợp mới. Hiện nay, dự án tái định cư sắp xếp nơi ở cho các hộ dân đang trình UBND tỉnh Thanh Hóa thông qua và thực hiện các bước tiếp theo. “Dự kiến trong năm 2023 đến năm 2024 sẽ hoàn thành việc sắp xếp ổn định cho 53 hộ dân thuộc khu vực lòng hồ và bán ngập nước lòng hồ thủy điện Cửa Đạt” – ông Huyến thông tin thêm.