Hướng tới chăn nuôi an toàn và bền vững
Từ ngày 1/1/2026, Việt Nam sẽ cấm hoàn toàn kháng sinh trong thức ăn chăn nuôi nhằm kích thích sinh trưởng, trừ trường hợp có chỉ định điều trị từ bác sĩ thú y. Theo đánh giá của giới chuyên gia, đây là bước tiến quan trọng trong chống kháng thuốc.
Mối nguy hại từ tình trạng kháng thuốc
Nhiều năm qua, Chính phủ, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường (NNMT) đã ban hành chính sách phòng, chống kháng thuốc trong hoạt động chăn nuôi như: Quyết định số 1121/QĐ-TTg ngày 25/9/2023 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chiến lược quốc gia về phòng, chống kháng thuốc tại Việt Nam giai đoạn 2023-2030, tầm nhìn đến năm 2045. Trước đó, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (nay là Bộ NNMT) cũng đã phê duyệt Đề án phòng, chống kháng thuốc giai đoạn 2021-2025. Tuy nhiên, theo đánh giá công tác quản lý việc sử dụng kháng sinh trong hoạt động chăn nuôi ở nước ta chưa thực sự hiệu quả, còn gặp nhiều khó khăn. Ngay cả đối với những đàn gia súc, gia cầm và thủy sản không bị mắc bệnh thì người dân vẫn có thói quen sử dụng kháng sinh với mục đích phòng bệnh và kích thích tăng trưởng. Số liệu của Viện Nghiên cứu Chăn nuôi quốc tế (ILRI) công bố mới đây cho thấy, người chăn nuôi nước ta đã sử dụng hơn 1.000 tấn kháng sinh trong chăn nuôi gia súc, gia cầm.
Đề cập về tình hình sử dụng thuốc kháng sinh trong chăn nuôi, PGS.TS Võ Thị Trà An - giảng viên Đại học Nông Lâm TPHCM cho biết, theo nghiên cứu, có tới 82% mẫu chất thải chăn nuôi tại các tỉnh Đồng Nai và Bình Dương cũ chứa gen kháng thuốc, với các vi khuẩn như E. coli, Salmonella… phát triển mạnh và kháng lại nhiều loại kháng sinh phổ biến. Những chủng vi khuẩn này có mặt trong thịt, sữa, trứng và gia súc và tỷ lệ kháng thuốc đã đạt mức đáng báo động. Điều này gây ra 2 vấn đề lớn: thứ nhất là việc điều trị bệnh trên vật nuôi ngày càng trở nên khó khăn, thứ hai là nguy cơ kháng thuốc có thể lây vào chuỗi thực phẩm, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe người tiêu dùng và uy tín nông sản xuất khẩu.
“Tại một số trại chăn nuôi gia cầm và gia súc ở Đông Nam Bộ, vi khuẩn gây bệnh có tỷ lệ kháng từ 60-80% với các kháng sinh như tetracycline, ampicillin và gentamicin. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến khả năng điều trị bệnh trong chăn nuôi mà còn tiềm ẩn nguy cơ cao về tình trạng tồn dư kháng sinh trong thực phẩm, dẫn đến các tác động tiêu cực đến sức khỏe cộng đồng và thậm chí có thể ảnh hưởng đến các chỉ tiêu kiểm soát an toàn thực phẩm đối với các sản phẩm xuất khẩu” - bà Võ Thị Trà An cho biết.
Kiểm soát chặt việc sử dụng kháng sinh
Xuất phát từ thực tế trên, năm 2018, Việt Nam đã bắt đầu kiểm soát và tiến tới loại bỏ kháng sinh trong thức ăn chăn nuôi. Đáng chú ý, theo Thông tư 12/2020/TT-BNNPTNT của Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn (nay là Bộ NNMT), việc sử dụng kháng sinh để phòng bệnh trong thức ăn chăn nuôi đã bị cấm và lộ trình hướng tới việc cấm hoàn toàn kháng sinh trong thức ăn chăn nuôi nhằm kích thích sinh trưởng sẽ được thực hiện vào năm 2026, trừ trường hợp có chỉ định điều trị từ bác sĩ thú y.
Theo ông Ngô Quốc Cường - Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Công nghệ sinh học R.E.P (R.E.P Biotech), từ 1/1/2026, Việt Nam sẽ cấm hoàn toàn kháng sinh trong thức ăn chăn nuôi nhằm kích thích sinh trưởng, trừ trường hợp có chỉ định điều trị từ bác sĩ thú y. Đây là bước tiến quan trọng trong chống kháng thuốc.
Ông Cường cho biết, không dùng kháng sinh trong chăn nuôi là mục tiêu đầy thách thức. Nhưng với chiến lược đúng đắn, sự đồng lòng của nhà khoa học, doanh nghiệp và người chăn nuôi, cùng ứng dụng Probiotic, chúng ta hoàn toàn có thể giảm phụ thuộc kháng sinh, nâng cao hiệu quả bền vững, đảm bảo an toàn thực phẩm và sức khỏe cộng đồng.
Đồng quan điểm, PGS.TS Lê Quang Thông - Trưởng Khoa Chăn nuôi Thú y, Đại học Nông Lâm TPHCM cũng cho rằng, việc kiểm soát kháng sinh không chỉ là yêu cầu hội nhập quốc tế mà còn là trách nhiệm chung của toàn ngành.
Hiện nay, các giải pháp thay thế kháng sinh trong chăn nuôi được đề xuất bao gồm: áp dụng biện pháp an toàn sinh học trong chuồng trại, tăng cường tiêm phòng vaccine, sử dụng probiotics, enzyme, acid hữu cơ, thảo dược và các chế phẩm sinh học. Các nghiên cứu thí điểm cho thấy việc kết hợp probiotics và quản lý chuồng trại hợp lý có thể giảm tới 40% lượng kháng sinh sử dụng trong chăn nuôi heo mà vẫn đảm bảo năng suất.
Theo ông Thông, ngành chăn nuôi cần nhanh chóng thay đổi thói quen sử dụng kháng sinh, áp dụng các biện pháp thay thế an toàn và hiệu quả, đồng thời thực hiện nghiêm túc các chính sách quản lý kháng sinh. Đặc biệt, việc hợp tác giữa nhà khoa học, doanh nghiệp, cơ quan quản lý và người nông dân sẽ là yếu tố quyết định giúp ngành chăn nuôi Việt Nam phát triển bền vững, đáp ứng các yêu cầu về an toàn thực phẩm và hội nhập quốc tế.
“Kháng sinh không phải là giải pháp duy nhất, chúng ta cần có chiến lược tổng thể, kết hợp khoa học, công nghệ và quản lý để đảm bảo sức khỏe cộng đồng và sự phát triển bền vững cho ngành chăn nuôi" - PGS.TS Lê Quang Thông nhấn mạnh.
Ông Phan Quang Minh - Phó Cục trưởng Cục Chăn nuôi và Thú y (Bộ NNMT) cũng cho rằng, trong bối cảnh dịch bệnh động vật diễn biến phức tạp như hiện nay, chăn nuôi theo hướng an toàn sinh học là một yêu cầu bắt buộc. Đây được coi là một trong những giải pháp lâu dài để ngành chăn nuôi, thú y quản lý chặt chẽ, tiến tới chấm dứt tình trạng sử dụng kháng sinh trong chăn nuôi.
