Khai thác tiềm năng OCOP
Giới chuyên gia đánh giá, các mô hình kết hợp giữa trải nghiệm du lịch, tiêu thụ sản phẩm OCOP (Chương trình mỗi xã một sản phẩm) đang dần hình thành hệ sinh thái kinh tế nông thôn, nơi văn hóa bản địa, cảnh quan sinh thái được “đánh thức” và khai thác hiệu quả.
Doanh thu từ du lịch gắn với OCOP tăng
Tại Hội nghị đánh giá kết quả phát triển sản phẩm OCOP và du lịch nông thôn giai đoạn 2021-2025, định hướng giai đoạn 2026-2030 mới đây, đại diện Bộ Nông nghiệp và Môi trường (NNMT) đánh giá: Sau hơn 5 năm triển khai Chương trình OCOP giai đoạn 2021–2025, Việt Nam đã hình thành mạng lưới sản phẩm đặc trưng mang dấu ấn vùng miền, trở thành động lực mới cho phát triển kinh tế nông thôn và du lịch cộng đồng.
Nếu giai đoạn đầu (2018–2020) thiên về số lượng, thì từ năm 2021, chương trình OCOP đã chuyển mạnh sang nâng cao chất lượng, truy xuất nguồn gốc và phát triển chuỗi giá trị. Nhiều địa phương đã hình thành cụm sản phẩm OCOP gắn với vùng nguyên liệu, phát huy lợi thế bản địa, tiêu biểu như chè Tân Cương (Thái Nguyên), cà phê Buôn Ma Thuột, mắm Tân Phú Đông hay sâm Ngọc Linh.
Song song, các tỉnh đẩy mạnh chuyển đổi số trong quản lý, quảng bá sản phẩm. Hơn 4.000 sản phẩm OCOP đã có mã QR truy xuất nguồn gốc, gần 3.000 sản phẩm được đưa lên sàn thương mại điện tử như Postmart, Voso, Shopee, Lazada.
Một điểm nhấn nổi bật trong giai đoạn này là sự kết hợp giữa OCOP và phát triển du lịch nông thôn. Đến năm 2025, cả nước có hơn 2.000 điểm du lịch cộng đồng, làng nghề, nông trại sinh thái được hình thành, trong đó 60% có ít nhất một sản phẩm OCOP đặc trưng địa phương phục vụ du khách. Các mô hình nổi bật như du lịch cộng đồng bản Lác, du lịch làng nghề gốm Bát Tràng, vườn cây ăn trái Cái Bè hay chợ nông sản OCOP ở Sa Pa, Bắc Hà đã chứng minh hiệu quả vừa tăng doanh thu cho người dân, vừa nâng cao trải nghiệm văn hóa, ẩm thực bản địa cho du khách.
“Doanh thu từ du lịch gắn với OCOP và làng nghề đạt trên 25.000 tỷ đồng/năm, chiếm khoảng 15% tổng giá trị sản xuất của khu vực nông thôn. Nhiều sản phẩm OCOP đã vượt ra khỏi biên giới quốc gia, khẳng định chỗ đứng trên thị trường quốc tế. Các mặt hàng như gạo ST25, cà phê rang xay, hạt điều, mật ong rừng, tinh dầu quế, chè thảo mộc đã có mặt tại hơn 60 quốc gia, đóng góp tích cực vào kim ngạch xuất khẩu nông sản” - ông Ngô Trường Sơn - Chánh văn phòng Điều phối Nông thôn mới Trung ương, cho biết.
Đến năm 2030 có 20.000 sản phẩm OCOP 3 sao trở lên
Đánh giá hiệu quả đạt được, Thứ trưởng Bộ NNMT Trần Thành Nam cho rằng, chương trình OCOP và du lịch nông thôn không chỉ mang lại kết quả về số lượng sản phẩm mà còn tạo ra những chuyển biến sâu sắc về tư duy và phương thức sản xuất ở khu vực nông thôn.
Các mô hình kết hợp giữa trải nghiệm du lịch, tiêu thụ sản phẩm OCOP đang dần hình thành hệ sinh thái kinh tế nông thôn đa giá trị, nơi văn hóa bản địa, cảnh quan sinh thái được “đánh thức” và khai thác hiệu quả. Bên cạnh những kết quả đạt được, Thứ trưởng Trần Thành Nam cũng nhìn nhận, chương trình OCOP vẫn đối mặt không ít thách thức: chất lượng sản phẩm chưa đồng đều, năng lực quản trị của các chủ thể còn hạn chế, công tác quảng bá, xúc tiến thương mại ở nhiều địa phương còn yếu. Một số sản phẩm chưa có chiến lược thị trường dài hạn, dẫn đến trùng lặp, bão hòa, khó tiêu thụ.
Thứ trưởng Bộ NNMT Trần Thành Nam cho rằng trong giai đoạn 2026-2030, trước bối cảnh, yêu cầu mới về phát triển kinh tế - xã hội đất nước, đặc biệt là yêu cầu đẩy mạnh khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, phát triển kinh tế tư nhân; cùng với đó là những yêu cầu mới về phát triển xanh, giảm phát thải, và thích ứng với biến đổi khí hậu;... đòi hỏi các sản phẩm OCOP và du lịch nông nghiệp, nông thôn phải chuyển đổi tư duy và phương pháp tiếp cận mới theo hướng không chú trọng vào phát triển số lượng, mà cần phải tập trung nâng cao chất lượng và giá trị bền vững, thúc đẩy đổi mới, sáng tạo trong phát triển sản phẩm OCOP, tạo hành lang pháp lý đồng bộ để phát triển ngành hàng có lợi thế của Việt Nam.
Theo đó, giai đoạn 2026 - 2030, Bộ NNMT đặt mục tiêu mỗi xã có ít nhất một sản phẩm OCOP đặc trưng, phấn đấu đến năm 2030 có 20.000 sản phẩm OCOP 3 sao trở lên, trong đó 150 sản phẩm đạt chuẩn 5 sao quốc gia.
Định hướng trọng tâm là chuyển từ OCOP “theo sản phẩm” sang OCOP “theo vùng và chuỗi giá trị”, lấy khoa học - công nghệ và chuyển đổi số làm trụ cột. Cùng với đó, phát triển du lịch nông thôn thông minh, xanh và bản sắc, gắn với mục tiêu mỗi làng một điểm đến, mỗi sản phẩm một câu chuyện.
