Lễ hội Khô Già Già được công nhận Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia

Lễ đón Bằng công nhận Lễ hội Khô Già Già của người Hà Nhì đen là Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia

“Đây được coi là lễ hội cầu mùa lâu đời nhất và lớn nhất của dân tộc Hà Nhì đen, Lễ hội Khô Già Già gắn bó với người Nhà Nhìn đen, bởi đã tồn tại từ rất lâu đời và được lưu truyền từ đời này qua đời khác nhằm gắn kết các gia đình, thành viên trong cộng đồng dân tộc Hà Nhì đen ở vùng cao Bát Xát”, bà Sùng Thị Mai, Phó chủ tịch UBND huyện Bát Xát cho biết.

Với người Hà Nhì đen, Khô Già Già là lễ hội cầu mùa lớn nhất, thể hiện đặc trưng văn hóa tín ngưỡng thờ thần nông nghiệp, thần rừng, thần nước, thần đất, thần tình duyên nhằm cầu cho mùa màng bội thu, cây cối tươi tốt, chăn nuôi phát triển và con người khỏe mạnh, có cuộc sống ấm no, hạnh phúc. Cũng theo bà Sùng Thị Mai, lễ hội Khô Già Già được tổ chức trong 5 ngày, bắt đầu vào ngày Thìn (ngày con rồng), kết thúc vào ngày Thân (ngày con khỉ) tháng 6 âm lịch hằng năm trong khu rừng “Gạ hen lạ gio” mà dân tộc Hà Nhì đen quen gọi là Rừng công viên. Đó là khu rừng duy nhất mà tất cả đồng bào dân tộc Hà Nhì đen (kể cả phụ nữ) có thể đến vui chơi trong ngày hội.
Qua tìm hiểu được biết, lễ hội Khô Già Già được bắt đầu bằng nghi lễ mổ trâu cúng tế thần linh. Sau đó, thịt trâu sẽ được chia đều cho các gia đình mang về để cúng tổ tiên. Tiếp đó, mỗi gia đình lại tự chuẩn bị lễ vật rồi mang đến rừng cúng tế thần linh.

Một nghi lễ cúng trong Lễ hội Khô Già Già ở thôn Lao Chải 1

Có dịp tham dự lễ hội Khô Già Già, bạn sẽ thấy bên cạnh phần lễ long trọng, linh thiêng, Lễ hội còn có nhiều hoạt động văn hóa hấp dẫn như đu dây, kéo co, đẩy gậy, nhảy bao bố, hát đối đáp giao duyên… Điểm đặc biệt, lễ hội Khô Già Già còn mang ý nghĩa như lễ hội tình yêu. Trước khi đi hội, bao giờ các chàng trai chưa vợ cũng chuẩn bị kỹ càng và đem theo một cái chăn chiên mới. Gần tới nơi, họ giấu cái chăn ở một hốc đá, bụi cây hoặc có khi ở... trong áo. Tại lễ hội, chàng trai tham gia một cách hào hứng, chủ động, đặc biệt với các trò chơi đòi hỏi phải thể hiện hết năng lực và bản lĩnh đàn ông nhằm thu hút sự chú ý của các cô gái. Qua ánh mắt, chàng trai biết cô gái nào có cảm tình với mình và sau đó lựa chọn thời điểm thích hợp để tiếp cận, kéo cô gái ra chỗ giấu chăn. Dĩ nhiên cô gái sẽ chống cự, nhưng là sự chống cự cho “phải phép”; tay có vẻ nhùng nhằng nhưng miệng thì cười quyến rũ và chân lại... bước theo người ta. Chàng trai lập tức lấy cái chăn mà mình đã giấu sẵn, trùm lên đầu cô gái, rồi dẫn cô gái ra bìa rừng, bờ suối hoặc chỗ nào đó, hai người ngồi bên nhau tâm sự. Qua tâm sự, nếu cảm thấy không thể tiếp tục tình yêu được, thì họ sẽ chia tay và không bao giờ lặp lại chuyện trùm chăn nữa. Trường hợp cả hai bên đều hài lòng về nhau, thì đợi lúc gần sáng chàng trai sẽ vác cô gái về “giấu” ở nhà mình. Sau đó ít ngày, nhà trai cử người sang nhà gái mối mai, xin với nhà gái cho đôi trẻ được tự do tìm hiểu trên quan điểm đi đến hôn nhân. Trùm chăn, thực ra là bước đầu tiên của tục “cướp vợ”, tương tự như tục “cướp vợ” của dân tộc Mông. Song chính động tác trùm chăn đã tạo nên sự khác biệt, độc đáo, phản ánh một nét văn hoá hôn nhân của người Hà Nhì, so với các dân tộc anh em nói chung và dân tộc Mông nói riêng. Vì ý nghĩa này mà lễ hội Khô Già Già còn được gọi là “lễ hội trùm chăn”.
Được biết, hiện ở nhiều vùng người Hà Nhì, tục trùm chăn vẫn còn duy trì trong cuộc sống đời thường, đặc biệt tại các lễ hội hoặc liên hoan văn hoá các dân tộc ít người. Đó là một nét văn hoá truyền thống mang bản sắc Hà Nhì, rất chung mà lại rất riêng...
Hiện nay, Lễ hội đã trở thành sản phẩm du lịch độc đáo, hấp dẫn du khách mỗi khi du lịch Bát Xát – Lào Cai.