Minh bạch thông tin giúp ngành thực phẩm giữ chỗ đứng

Lỗ hổng trong hậu kiểm chất lượng

Tháng 4/2025, Bộ Công an đã triệt phá đường dây sản xuất nhiều loại sữa bột giả. Vụ việc này làm rúng động thị trường, khi nhiều nhãn hiệu sữa quen thuộc bị làm giả, khiến các bậc phụ huynh lo lắng về sức khỏe của trẻ em và người bệnh đang sử dụng những sản phẩm đó. Chỉ trong vài ngày, thông tin về đường dây sữa giả đã trở thành chủ đề nóng trên báo chí và mạng xã hội. Hay như vụ tin đồn “trứng gà giả” vào giữa tháng 5 vừa qua đã làm lao đao cả thị trường chăn nuôi. Trước đó, vụ nhiều người nổi tiếng quảng cáo kẹo Kera - “một viên kẹo rau bằng một đĩa rau”… những hành vi này không chỉ là vi phạm pháp luật, mà còn làm xói mòn lòng tin của người tiêu dùng vào hàng nghìn sản phẩm khác có uy tín trên thị trường…

Thạc sĩ Nguyễn Thanh Đảo - Phó Chủ tịch thường trực Hiệp hội Quảng cáo Việt Nam cho rằng, khủng hoảng truyền thông không còn là hiện tượng đơn lẻ mà đang mang tính hệ thống. Từ những vụ việc quảng cáo sai sự thật, thiếu kiểm chứng đã lan truyền tin giả trên mạng xã hội, cho đến một số cơ quan truyền thông, tất cả tạo nên hiệu ứng domino (chuỗi phản ứng lan truyền từ một vấn đề nhỏ), gây tổn thương sâu sắc cho toàn ngành thực phẩm.

Theo ông Đảo, đã có rất nhiều nhãn hiệu sữa giả, hàng trăm nghìn hộp kẹo chức năng bị phát hiện quảng cáo gian dối và hàng chục tấn giá đỗ ngâm hóa chất độc hại đã lọt vào các chuỗi siêu thị lớn… “Những con số này không chỉ phản ánh sự vi phạm trong sản xuất và quảng cáo, mà còn cho thấy lỗ hổng đáng báo động trong quản lý, hậu kiểm chất lượng và trách nhiệm xã hội” - ông Đảo nhấn mạnh.

Ông Nguyễn Ngọc Hồi - Phó Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao TPHCM đánh giá, ngành thực phẩm không chỉ là lĩnh vực thiết yếu phục vụ đời sống nhân dân mà còn đóng vai trò trụ cột trong chuỗi giá trị sản xuất - cung ứng. Tuy nhiên, ngành thực phẩm Việt Nam đang phải đối mặt với nhiều thách thức chưa từng có, đặc biệt trên phương diện truyền thông và niềm tin xã hội. Đây là thách thức trực tiếp đối với sự phát triển bền vững của toàn ngành.

Đơn cử như tại TPHCM hiện có hơn 1.000 doanh nghiệp sản xuất và chế biến thực phẩm, đóng vai trò trung tâm cung ứng quan trọng trong nước và xuất khẩu. Thế nhưng, những vụ việc điển hình gần đây như: Mỹ phẩm Hanayuki Sunscreen Body, hay thực trạng hàng giả tràn lan tại các chợ, điểm bán hàng, đã gióng lên hồi chuông cảnh tỉnh về vai trò và trách nhiệm của cơ quan quản lý, doanh nghiệp và hệ thống truyền thông trong việc bảo vệ người tiêu dùng và giữ gìn sự lành mạnh của thị trường.

“Trong bối cảnh đó, truyền thông - báo chí giữ vai trò đặc biệt quan trọng. Không chỉ là phương tiện truyền tải thông tin, báo chí còn là cầu nối giữa doanh nghiệp và người dân, góp phần xây dựng niềm tin xã hội, bảo vệ sản phẩm chân chính và đấu tranh với các hành vi gian lận thương mại” - ông Hồi nói.

Cần đồng hành với doanh nghiệp

Thạc sĩ Nguyễn Thanh Đảo phân tích, có 3 nhóm nguyên nhân dẫn đến khủng hoảng truyền thông trong ngành thực phẩm: Đầu tiên phải kể đến yếu kém trong kiểm soát nội dung truyền thông. Việc cho phép KOL/KOC tự do quảng bá sản phẩm mà không qua kiểm chứng, cộng với thuật toán mạng xã hội vốn ưu tiên tin “sốc”, đã tạo điều kiện cho những thông tin sai lệch lan rộng với tốc độ chóng mặt.

Tiếp đến là sự thiếu đồng bộ trong hệ thống pháp luật và giám sát; trong khi các quy định hiện hành về quảng cáo và tự công bố sản phẩm tuy đã tương đối hoàn chỉnh, nhưng vẫn chưa đủ sức răn đe và còn thiếu cơ chế phối hợp hiệu quả giữa các bộ, ngành liên quan. Bên cạnh đó, nhiều doanh nghiệp trong ngành vẫn chưa xây dựng hệ thống truyền thông phòng ngừa và ứng phó khủng hoảng, thiếu dữ liệu truy xuất nguồn gốc, thiếu quy trình phản hồi minh bạch với công chúng.

Với vai trò quản lý Nhà nước về công tác truyền thông tại địa phương đông dân nhất cả nước, Phó Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao TPHCM Nguyễn Ngọc Hồi cam kết tiếp tục tăng cường phối hợp liên ngành, đẩy mạnh công tác quản lý ngành, hỗ trợ các hoạt động tuyên truyền về văn hóa kinh doanh chân chính, nâng cao ý thức trách nhiệm xã hội.

Một minh chứng rõ nét cho quyết tâm này, là việc UBND TPHCM vừa thành lập Tổ Công tác đặc biệt, do Chủ tịch UBND thành phố làm Tổ trưởng, chỉ đạo toàn diện công tác phòng, chống buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả và xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ. “Đây là bước đi thể hiện quyết tâm mạnh mẽ, đồng bộ của chính quyền thành phố trong việc bảo vệ người tiêu dùng và giữ gìn uy tín thị trường” - ông Hồi nói.

Ông Trần Trọng Dũng - Phó Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam mong muốn, trong bối cảnh này, báo chí cần giữ vai trò tiên phong trong công tác giám sát xã hội, phản ánh trung thực, khách quan những tồn tại và bất cập trong ngành thực phẩm, đồng thời làm cầu nối giữa cơ quan quản lý - doanh nghiệp - người tiêu dùng. “Không chỉ phản biện, báo chí cũng cần đồng hành và hỗ trợ các doanh nghiệp chân chính, lan tỏa những sản phẩm an toàn, chất lượng, xây dựng môi trường kinh doanh minh bạch, công bằng và nhân văn” - ông Dũng nhấn mạnh.