Nghề câu cá bè trang trên biển Tây Nam
Xuất hiện nhiều ở các vùng biển TPHCM, Vĩnh Long, An Giang… cá bè trang là loại cá thông dụng, quen thuộc với ngư dân ở nhiều ghe nghề câu, lưới. Với kích thước từ vài ký lô cho tới cả chục ký, cá bè trang mang tới giá trị kinh tế cao. Đặc biệt là khô cá bè trang, thường được coi là đặc sản của nhiều vùng biển phía Tây Nam Tổ quốc, chủ yếu ở các đảo như Nam Du, Côn Đảo, Phú Quốc…
Những chuyến câu cá bè
Buổi chiều, khi ánh hoàng hôn vừa từ từ khuất trên đảo Nam Du ở quần đảo Nam Du thuộc đặc khu Kiên Hải (tỉnh An Giang) trên chiếc ghe nhỏ dài chừng 10m, cha con ông Năm Hào đang cặm cụi buộc dậy neo. Ông Năm Hào tên thật là Nguyễn Văn Hào (61 tuổi) - một cư dân sinh sống nhiều năm ở đảo Nam Du. Trong khi đó, 3 người bạn ghe thì ở trong đất liền mới ra làm nghề mưu sinh. Theo ông Năm Hào, mùa này ghe của ông chủ yếu đi câu cá bè ở các khu vực quanh đảo Hòn Ngang, Hòn Mấu, Hòn Ông…
“Ghe có 5 người tất cả. Ngoài hai cha con tôi thì 3 người bạn ghe đều ở trong Rạch Giá, Hòn Đất ra hồi đầu năm. Mùa này chúng tôi chỉ đi câu cá bè thôi. Cá bè bây giờ lớn lắm, hồi tuần trước câu được con bè trang nặng hơn mười ký lô. Bình thường thì cũng vài ba ký, có khi năm sáu ký. Ở đây chủ yếu là bè trang và bè lão, thi thoảng cũng có con bè chấm nhưng không nhiều. Cá bè cũng dễ câu hơn cá thu vì chúng ăn tạp và thường ăn ở tầng lửng. Mỗi ngày ghe tôi câu được vài chục ký cá bè chứ không ít” - ông Năm Hào kể.
Nói về kinh nghiệm câu cá bè, ông Năm Hào chẳng giấu giếm gì. Theo ông, các loại cá bè có đặc điểm là ăn mồi ban ngày nhiều nên ngư dân thường đi câu buổi sáng thay vì buổi tối như một số loại cá khác. “Cá bè ăn tạp lắm, mồi nào cũng được nhưng phải là mồi thật. Ở đây tôi chủ yếu mua cá nục, cá trích nhỏ rồi chặt miếng, để qua đêm cho bốc mùi sau đó gắn vào lưỡi câu. Mỗi người chừng hơn chục dây câu thôi. Cá bè thường sống ở những vùng nước sóng, khu vực có bờ đá, bờ biển dốc đứng. Mình sẽ neo ghe ở đó và thả câu. Vì cá bè không đi theo đàn nên việc đánh bắt khá khó khăn. Có ngày nhiều thì ghe tôi câu được sáu, bảy chục ký lô còn ngày ít có khi chỉ vài ba chục ký mà thôi” - ông Năm Hào cho biết.
Đang cẩn thận xếp những con cá bè trắng nhạt vào 3 chiếc giỏ nhựa khác nhau để phân loại, anh Nguyễn Minh Tiến (45 tuổi) - một thợ câu trên ghe ông Năm Hào cho biết thêm: Nghề câu cá bè không vất vả như nhiều nghề biển khác nhưng quan trọng là phải kiên nhẫn. Mỗi ngày anh em chúng tôi đều ra khơi từ sáng sớm và trở về khi mặt trời lặn. Suốt thời gian này mình ở trên ghe. Nếu còn trẻ thì chưa chắc đã theo nghề câu được đâu. Ngoài ra là cần có kinh nghiệm nữa. Tùy từng mùa trong năm, mình phải chuẩn bị mồi câu, chọn ngư trường thích hợp. Như đợt này câu cá bè thì chọn vùng nước sâu nhưng yên tĩnh, có mồi thật. Nhưng gần Tết, anh em chúng tôi chuyển sang câu cá nhồng, cá thu… thì phải chọn khu vực khác và sử dụng mồi giả (mồi nhựa màu sặc sỡ) và thường xuyên cho ghe di chuyển. Mấy năm gần đây khách du lịch ra Nam Du nhiều, cá bè câu bao nhiêu bán được hết bấy nhiêu mà giá còn cao nữa nên anh em cũng kiếm được” - anh Tiến kể và cho biết, ưu điểm của nghề câu là không tốn nhiều chi phí mua ghe lớn cũng như các loại ngư cụ, máy móc nên những ngư dân nghèo cũng có thể tham gia đánh bắt. Ngoài ra, nghề câu nếu may mắn có thể “trúng mánh” khi có những con cá bè loại lớn trúng lưới. Đó là những con cá có giá trị hàng triệu đồng mà lâu lâu ngư dân vẫn may mắn bắt được.
Đặc sản vùng biển Tây Nam
Trong thời gian tìm hiểu cuộc sống những ngư dân quần đảo Nam Du, chúng tôi được biết ở đây có hàng chục ghe làm nghề câu cá bè của ngư dân. Ngoài ghe của ông Năm Hào, nhiều ghe khác cũng tham gia đánh bắt các loại cá bè bằng nghề câu. Hầu hết những ghe này ra khơi từ lúc sáng sớm và trở về vào chiều tối, neo đậu tại bến tàu An Sơn hay bãi Cây Mến, bãi Ngự… để bán sản phẩm, nghỉ ngơi và chờ chuyến biển ngày hôm sau. So với các nghề khác, giá trị hải sản của nghề câu cao hơn khá nhiều vì chất lượng tốt hơn, phù hợp với nhu cầu của khách du lịch đang ngày càng nhiều ở các đảo nơi đây. Vì thế, ngoài đảo Nam Du thì những đảo Hòn Ngang, Hòn Mấu, Hòn Ông hay đảo Hòn Sơn, Hòn Nghệ… (đều thuộc đặc khu Kiên Hải) cũng có khá nhiều ngư dân làm nghề câu cá bè. Thậm chí, nhiều ngư dân ở các đảo như Côn Đảo (TPHCM) hay Phú Quốc (An Giang) cũng có nhiều ghe tham gia câu cá bè bởi các vùng biển cũng có đặc trưng tương tự, là nơi sinh sống của nhiều loại cá bè. Đặc biệt, thời gian gần đây, do khách du lịch tìm đến các vùng biển Tây Nam tăng mạnh và nhu cầu ngày càng phong phú, nhiều ghe câu cá bè trang còn tổ chức đưa đón khách tham quan, trải nghiệm câu cá ở ven các đảo.
Đây không chỉ là dịch vụ du lịch thông thường mà còn là trải nghiệm thú vị với du khách khi được sống thực cùng đời sống cư dân địa phương. Những chuyến câu này cũng góp phần đưa du lịch trở thành đặc trưng của nhiều khu vực biển đảo phía Tây Nam.
Bà Đặng Thị Hoa (57 tuổi) - chủ một vựa hải sản ở đảo Nam Du cho biết, có ngày bà thu mua cả trăm ký lô cá bè trang rồi sơ chế, làm khô. “Mùa này cá bè đang nhiều nên giá rẻ hơn chứ tới cuối năm, giá lên cao lại khó mua. Hiện nay cá bè trang câu loại dưới 3 ký chỉ khoảng 60.000 - 70.000 đồng mỗi ký lô thôi. Nếu cá lớn hơn thì giá cũng nhỉnh hơn chút xíu và ngược lại, cá nhỏ hơn thì giá cũng thấp đi. Trong khi đó, cá bè lão thì giá cao hơn một chút do khách thích loại cá này nướng. Cá bè trang tôi sơ chế sau đó xẻ dọc, ướp chút muối rồi phơi. Cá nhỏ thì hai nắng, cá lớn thì ba nắng rồi cất trong tủ đông bán dần. Gần đây tôi có làm thêm cá bè trang một nắng nữa. Du khách giờ thích khô cá một nắng lắm vì nó như cá tươi nhưng bảo quản được lâu hơn, làm món gì cũng ngon nữa” - bà Hoa chia sẻ.
Theo bà Hoa, ngoài bán trực tiếp cho khách du lịch trên đảo, bà vẫn gửi khô bán cho khách qua đường tàu cao tốc về Rạch Giá bởi đặc thù cá bè chỉ có ở ngoài khu vực đảo, ven biển đất liền phía Tây Nam bộ rất hiếm có loại cá này hoặc chỉ có cá nhỏ, cá lưới chất lượng kém hơn.
Những ngày này, đi tới các đảo nổi tiếng đông đúc ở khu vực phía Tây Nam như Côn Đảo (TPHCM), Phú Quốc, Nam Du, Hòn Sơn (An Giang), du khách dễ dàng thấy những sản phẩm cá bè được sơ chế, bày bán với giá cả phải chăng. Chúng đang dần dần trở thành đặc sản được ưa chuộng và tạo ra nhiều sinh kế cho người dân địa phương.
Những ngày này, nếu đặt chân tới đảo Nam Du, ở ngay khu vực cầu cảng An Sơn, nơi tập trung đông đúc cư dân thì du khách sẽ bắt gặp rất nhiều giàn phơi cá bè trang, một đặc sản khá nổi tiếng của đảo. Theo đó, khi những ghe câu đánh bắt được nhiều và không tiêu thụ hết, người dân ở Nam Du bắt đầu sơ chế cá bè trang như phơi khô, phơi một nắng để bảo quản lâu hơn. Đặc biệt, sau khi phơi, thịt cá bè trang mềm và dẻo hơn, tạo lên hương vị thơm ngon rất đặc trưng.
