Những vai diễn xuất sắc và giấc mộng Kiều Loan

Mấy hôm trước lúc đang ở Sài gòn cùng với các nghệ sĩ Nhà hát Tuổi trẻ lưu diễn, nỗi lo âu vô hình cứ luẩn quẩn trong đầu tôi như sự linh cảm không hay về bệnh tình của Anh Tú khi nhận tin nhắn: “Anh ơi, tình hình của Tú sức khoẻ xấu đi nhanh quá, sợ khó qua mất !” của NSND Lan Hương.

NSND Anh Tú.

Ở thời khắc buồn bã này, trong ký ức của tôi không hiểu sao cứ chợt loé lên, nhớ mãi kỷ niệm về Anh Tú như là một người em đồng nghiệp thân thương từng đồng cam cộng khổ gắn bó suốt mấy chục năm hoạt động ở Nhà hát Tuổi trẻ. Với tôi, đó là những vai diễn tạo thành tên tuổi anh như một nam diễn viên chính tài năng về diễn xuất chững chạc, đài từ trầm ấm, âm vang sang trọng, thể hiện tinh tế mỗi sắc thái diễn biến tâm lý nhân vật. Người đã chinh phục khán giả sân khấu ở các vở diễn từng đoạt giải huy chương vàng như: “Vũ Như Tô” (tác giả Nguyễn Huy Tưởng, đạo diễn NSND Phạm Thị Thành ), “Rừng trúc” (tác giả Nguyễn Đình Thi, đạo diễn NSND Đình Nghi - NSND Phạm Thị Thành dàn dựng), “Nhà có ba chị em gái” (tác giả Thu Phương, đạo diễn NSND Xuân Huyền dàn dựng), “Macbeth” (tác giả Sếch-xpia, đạo diễn Lê Hùng dàn dựng) ... được ghi nhận là những điểm son trong hành trang nghệ thuật của Nhà hát Tuổi trẻ suốt mất chục năm qua!

Riêng vai diễn Macbeth mà Anh Tú thủ vai cùng cặp đôi với NSND Lan Hương trong vai vợ Macbeth thực sự được các đồng nghiệp đều nể phục anh bởi sự hoá thân vào một bạo chúa ham mê quyền lực đến cuồng loạn, sẵn sàng nhúng tay vào tội ác trong sự đồng loã của vợ, lột tả tính cách, diễn biến tâm lý nhân vật đầy sức thuyết phục. Người xem cảm thấy ghê rợn ở mỗi tình huống kịch!

Vở diễn “Macbeth” do nghệ sĩ Anh Tú đóng vai chính thành công ấn tượng với khán giả quốc tế khi được mời tham dự Liên hoan sân khấu kịch Bắc kinh năm 2003 và Liên hoan sân khấu Thượng Hải năm 2005 đã ghi nhận sức sáng tạo nghệ thuật của một tài năng sân khấu thời khắc ấy!

Cứ nhớ mãi, năm 2005 khi sắp tốt nghiệp lớp đạo diễn sân khấu ở Đại học Sân khấu Điện ảnh Hà Nội do đạo diễn NSND Lê Hùng làm giáo viên chủ nhiệm, nghệ sĩ Anh Tú khiến Ban giám đốc lúc ấy cũng bối rối lúc anh xin dàn dựng vở kịch thơ “Kiều Loan” của thi sĩ Hoàng Cầm trên sân khấu Nhà hát Tuổi trẻ làm tác phẩm thi tốt nghiệp! Thấy nghệ sĩ Anh Tú quá đam mê vở kịch thơ “Kiều Loan”, cũng may anh Thuật là Giám đốc lúc ấy cũng rất tin vào sự thẩm định của đạo diễn NSND Lê Hùng là Phó GĐ chỉ đạo nghệ thuật Nhà hát Tuổi trẻ đã gật đầu đồng ý cho Anh Tú làm đạo diễn vở kịch thơ “Kiều Loan”.

Khi ấy, tôi đang là Phó GĐ phụ trách biểu diễn phải lãnh nhiệm vụ “xương xẩu” nhất thay mặt Ban GĐ đến gặp thi sĩ Hoàng Cầm để thương thảo về bản quyền, bởi kinh phí dàn dựng một tác phẩm cho sinh viên tốt nghiệp thì rất hẻo không nằm trong kế hoạch được cấp phát hàng năm của Cục Nghệ thuật biểu diễn. May mắn sao, khi biết tin vui vở kịch thơ “Kiều Loan”- đứa con tinh thần được sáng tác hơn nửa thế kỷ, nay bỗng được đạo diễn trẻ Anh Tú yêu thích đắm đuối, xin được dàn dựng trên sân khấu Nhà hát Tuổi trẻ như đã từng đưa kịch “Vũ Như Tô” của ông Nguyễn Huy Tưởng năm nào, cụ Hoàng Cầm sung sướng lắm, nghẹn ngào nói chẳng thành lời, đưa bút ký tắp lự vào văn bản với tôi, đồng ý cho Nhà hát Tuổi trẻ dàn dựng với số tiền nhuận bút 15.000.000 đồng!

Và đêm công diễn, gia đình nhà thơ Hoàng Cầm đưa cụ trên xe lăn đến Rạp Tuổi trẻ, đạo diễn Anh Tú cùng mọi người khênh xe lăn đưa vị khán giả đặc biệt của đêm diễn lên ngồi ghế hàng A trang trọng nhất để xem kịch thơ “Kiều Loan” do nữ nghệ sĩ xinh đẹp Quách Thu Phương thể hiện xuất thần vai chính trên sân khấu khiến nhà thơ rưng rưng nước mắt suốt cả buổi diễn. Cuối buổi diễn, nhà thơ Hữu Thỉnh - chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam đến tặng hoa chúc mừng thi sĩ Hoàng Cầm như một sự bảo chứng quan trọng để mọi người an tâm bởi đêm diễn “ Kiều Loan“ thành công ngoài sự mong đợi.

Riêng tôi vẫn nhớ lúc đó, nhà thơ Hoàng Cầm run run nắm chặt tay đạo diễn Anh Tú cùng tất cả nghệ sĩ đang vây quanh ông, xúc động cám ơn và trao tặng lại toàn bộ số tiền nhuận bút của cụ cho các nghệ sĩ đã biểu diễn thăng hoa hết mình trong đêm diễn!!! Sau này, năm 2008 tại Liên hoan sân khấu kịch toàn quốc, vở kịch thơ “Kiều Loan” do NS Anh Tú đạo diễn đã mang lại tấm Huy chương Vàng cho nữ nghệ sĩ Quách Thu Phương trong vai chính Kiều Loan...

Năm 2012, khi tôi được Bộ Văn hoá- Thể thao và Du lịch bổ nhiệm làm Giám đốc Nhà hát Tuổi trẻ, hai nghệ sĩ đầu tiên tôi muốn đề cử vào chức danh Phó giám đốc giúp mình là NS Anh Tú (trưởng đoàn kịch 1), NS Chí Trung ( trường đoàn kịch 2) đều được cả tập thể tín nhiệm rất cao! Đúng lúc ấy, lãnh đạo Bộ Văn hoá Thể thao Du lịch muốn điều động NS Anh Tú sang làm Phó giám đốc chỉ đạo nghệ thuật Nhà hát kịch Việt Nam để giúp đỡ cho Giám đốc mới cũng từ Nhà hát Tuổi trẻ qua và phải có ý kiến trả lời ngay đầu giờ chiều hôm đó!

Tôi vẫn nhớ là Anh Tú đã bối rối, suy nghĩ rất lâu cả buổi trưa mới gật đầu đồng ý nhận lời dù gương mặt bần thần, bao uẩn khúc không nói ra lời! Sau này tâm sự với NSND Lan Hương khi đã vơi bớt nỗi buồn xa vắng bạn bè đồng nghiệp thân quen một thuở nơi cơ quan cũ, NSND Anh Tú bảo rằng dạo ấy anh như chết lặng nửa trái tim mình khi phải rời xa Nhà hát Tuổi trẻ - cái tổ ấm thân thương bao nhiêu vui buồn , khóc cười, thăng trầm vinh quang và có cả nỗi xót xa, cay đắng ...

Trong suốt mấy năm tôi lên làm giám đốc Nhà hát Tuổi trẻ , mừng cho ông em đã sớm trưởng thành về nghề đạo diễn, dàn dựng nhiều vở kịch gây được tiếng vang trong làng sân khấu, xứng đáng kế nghiệp qua nhiều huy chương vàng cho các vở diễn NSND Anh Tú dàn dựng ở Nhà hát kịch Việt Nam như “Lâu đài cát”, “Tai biến”, “Trong mưa giông thấy nắng” , Kiều, “Thế sự”, “Hămlét”, “Rômêô và Giuyliét”....
Dạo Tết âm lịch năm vừa rồi, NSND Anh Tú khi mới nhậm chức Phó Giám đốc phụ trách Nhà hát kịch VN đã cùng với NS Tùng Linh đến tận nhà thăm hỏi tôi đang dưỡng bệnh. Vẫn còn đó bức ảnh chụp kỷ niệm hôm nào. Ai mà ngờ hôm nay, người luống bạc tóc như tôi lại phải xót xa đưa tiễn người còn đang đầu xanh tuổi trẻ như NSND Anh Tú , tạo hoá thật bất công! Bỗng chợt liên tưởng chẳng hiểu sao mấy nhân vật kịch anh thủ vai hoá thân thật xuất sắc trên sàn diễn như Macbeth , Vũ Như Tô , Trần Cảnh ... đều dang dở, buồn đau bi thương, lỡ làng nửa chừng về sự nghiệp cả! Y như sân khấu “vận” vào cuộc đời chăng, cũng chả dám nghĩ tới nữa! Chỉ như văng vẳng bên tai câu ta thán đầy ai oán trong đơn đau và nước mắt mà nhân vật Vũ Như Tô do NS Anh Tú thủ vai ngửa mặt lên trời thốt lên đầy xót xa, cay đắng về thân phận kẻ sĩ của mình trong thời thế đảo lộn, công trình kiến trúc trác tuyệt bị phá bỏ: “Ôi mộng lớn! Ôi Đan Thiềm! Ôi Cửu trùng đài! Tất cả đã hết rồi!”

Vậy là đã khép lại những ấp ủ, mơ ước được dàn dựng những tác phẩm sân khấu lớn, hoành tráng trong dự kiến của NSND Anh Tú! Xin được tiễn biệt một người em đáng trân trọng trong ký ức của mọi người để về ngơi nghỉ bình yên mãi với cao xanh thăm thẳm xa vời vợi kia em nhé!

* Cứ nhớ mãi, năm 2005 khi sắp tốt nghiệp lớp đạo diễn sân khấu ở Đại học Sân khấu Điện ảnh Hà Nội do đạo diễn NSND Lê Hùng làm giáo viên chủ nhiệm, nghệ sĩ Anh Tú khiến Ban giám đốc lúc ấy cũng bối rối lúc anh xin dàn dựng vở kịch thơ “Kiều Loan” của thi sĩ Hoàng Cầm trên sân khấu Nhà hát Tuổi trẻ làm tác phẩm thi tốt nghiệp! Thấy nghệ sĩ Anh Tú quá đam mê vở kịch thơ “Kiều Loan”, anh Thuật là Giám đốc lúc ấy cũng rất tin vào sự thẩm định của đạo diễn NSND Lê Hùng là Phó Giám đốc chỉ đạo nghệ thuật Nhà hát Tuổi trẻ đã gật đầu đồng ý cho Anh Tú làm đạo diễn vở kịch thơ “Kiều Loan”.

Khi ấy, tôi đang là Phó Giám đốc phụ trách biểu diễn phải lãnh nhiệm vụ “xương xẩu” nhất thay mặt Ban giám đốc đến gặp thi sĩ Hoàng Cầm để thương thảo về bản quyền, bởi kinh phí dàn dựng một tác phẩm cho sinh viên tốt nghiệp thì rất hẻo không nằm trong kế hoạch được cấp phát hàng năm của Cục Nghệ thuật biểu diễn. May sao, cụ Hoàng Cầm sung sướng lắm, nghẹn ngào nói chẳng thành lời, đưa bút ký vào văn bản, đồng ý cho Nhà hát Tuổi trẻ dàn dựng với số tiền nhuận bút 15.000.000 đồng!