Nỗ lực ứng phó với thách thức ô nhiễm

Thực tế cấp bách

Hiện nay biến đổi khí hậu tiếp tục diễn biến nhanh, ngày một phức tạp, tác động mạnh đến môi trường, đe dọa nghiêm trọng đến an ninh nguồn nước, an ninh sinh thái, an ninh lương thực và là nguy cơ hiện hữu đối với việc thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững đất nước của Việt Nam. Tác động của biến đổi khí hậu làm cho vấn đề ô nhiễm, suy thoái môi trường, suy giảm đa dạng sinh học ở Việt Nam ngày càng phức tạp, khó lường.

Theo đánh giá của giới chuyên gia môi trường, trong những năm qua, với xu thế đổi mới và hội nhập, Việt Nam đã tạo được những xung lực mới cho quá trình phát triển. Tuy nhiên, đất nước ta đang phải đối mặt với nhiều thách thức, trong đó có vấn đề ô nhiễm môi trường. Hiện nay, Việt Nam có 2 nguồn gây ô nhiễm môi trường cơ bản, đó là từ phát triển kinh tế - xã hội trong nước và từ bên ngoài.

Cụ thể, ở trong nước đã chứng kiến sự hình thành và phát triển mạnh mẽ của các khu công nghiệp (KCN), cụm công nghiệp (CCN), làng nghề, khu đô thị, dân cư tập trung. Song song với sự gia tăng về số lượng của những KCN, CCN là sự tồn tại của những dự án, cơ sở thuộc loại hình sản xuất công nghiệp có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường như: luyện kim, khai thác khoáng sản, phá dỡ tàu biển, sản xuất giấy, bột giấy, dệt nhuộm, thuộc da, lọc hoá dầu, nhiệt điện, sản xuất thép, hóa chất, phân bón hóa học, thuốc bảo vệ thực vật, chế biến tinh bột sắn; chế biến mía đường; chế biến thuỷ sản, giết mổ gia súc, gia cầm...

Trong khi đó, số liệu của Cục Kiểm soát ô nhiễm môi trường (Bộ Tài nguyên và Môi trường) cho thấy, hiện nay ở Việt Nam có trên 5.000 mỏ và điểm khai thác khoáng sản; khoảng 300 doanh nghiệp sản xuất giấy, bột giấy; 25 nhà máy nhiệt điện than đã vận hành thương mại; 65 dự án sản xuất gang thép có công suất 100.000 tấn/năm trở lên… Trong đó, vẫn có cơ sở có nguồn phát thải lớn, ảnh hưởng tới môi trường.

Còn trong lĩnh vực sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp và chăn nuôi, cả nước có khoảng 31.668 trang trại nông nghiệp. Khối lượng phân bón sử dụng khoảng 800 - 1.000kg/hecta/năm; lượng thuốc bảo vệ thực vật là 1,6 - 2kg/hecta/năm. Bình quân tổng lượng phân bón vô cơ các loại sử dụng là khoảng 2,4 triệu tấn/năm, mỗi năm thải ra môi trường khoảng 240 tấn rác thải rắn nguy hại; phát sinh 11.000 tấn bao gói thực vật.

Chưa kể, với hoạt động xây dựng, việc xây dựng các khu chung cư, khu đô thị mới, cầu đường, sửa chữa nhà, vận chuyển vật liệu và phế thải xây dựng... diễn ra ở khắp nơi, đặc biệt là các đô thị lớn. Trong khi đó, lượng phương tiện giao thông vẫn không ngừng gia tăng. Hoạt động giao thông vận tải được xem là nguồn gây ô nhiễm trường không khí, đặc biệt ở các khu vực đô thị có mật độ giao thông cao.

Xây dựng tiêu chuẩn theo phương pháp quốc tế

Để giải quyết các vấn đề môi trường đặt ra, đồng thời nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác quản lý nhà nước về bảo vệ môi trường, ngay sau khi Luật Bảo vệ môi trường năm 2014 được thông qua, hàng loạt văn bản quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành luật đã được ban hành.

Theo lãnh đạo của Cục Kiểm soát ô nhiễm môi trường, 6 tiêu chuẩn quốc gia về môi trường đang được Bộ Tài Nguyên và Môi trường đang lấy ý kiến gồm: Phương pháp thử nghiệm tiêu chuẩn để xác định tổng vật chất hạt lơ lửng trong khí quyển (phương pháp lấy mẫu khối lượng cao); Xác định dioxin và furan clo hóa từ tetra đến octa bằng phương pháp sắc ký khí - khối phổ phân giải cao pha loãng đồng vị; Xác định crom VI trong bùn trầm tích và vật liệu thải; Hướng dẫn lấy mẫu trầm tích đáy từ sông, hồ và cửa sông; Xác định cadmi và hợp chất cadmi - phương pháp đo phổ hấp thụ nguyên tử ngọn lửa và nhiệt điện; Chất lượng nước - xác định crom(VI) bằng phương pháp phân tích dòng chảy (FIA và CFA) và phát hiện bằng quang phổ.

Việc lấy ý kiến nhằm xây dựng bộ 6 tiêu chuẩn để áp dụng đồng bộ trong thực thi các văn bản pháp quy về môi trường. Các tiêu chuẩn được xây dựng theo phương thức chấp nhận các tiêu chuẩn quốc tế ISO, ASTM, US EPA. Phương pháp này mang lại hiệu quả cao, vừa tiết kiệm được thời gian cũng như chi phí để xây dựng tiêu chuẩn, vừa kế thừa được những thành tựu khoa học hiện đại nhất của thế giới. Các tiêu chuẩn này đều được viện dẫn trong các quy chuẩn kỹ thuật quốc gia, thông tư về hướng dẫn quan trắc môi trường, nhưng chưa được chấp nhận thành tiêu chuẩn quốc gia nên gây khó khăn cho việc áp dụng thực thi các văn bản quy phạm pháp luật về quan trắc và kiểm soát ô nhiễm môi trường.

Cục Kiểm soát ô nhiễm môi trường nhấn mạnh, việc xây dựng các tiêu chuẩn quốc gia về quan trắc, phân tích, lấy mẫu môi trường trên cơ sở tham khảo các phương pháp, tiêu chuẩn quốc tế, các tài liệu nước ngoài kết hợp với khảo sát là phù hợp và cần thiết, đáp ứng nhu cầu cấp bách về kiểm soát và quản lý môi trường trong giai đoạn hiện nay.