Nỗi lo sách giáo khoa giả

Vừa rồi, tại một xã ngoại thành Hà Nội, khi học sinh tiểu học được nhận SGK từ nhà trường để phục vụ cho năm học 2025-2026, nhiều phụ huynh phát hiện có những cuốn sách không quét được mã QR để truy xuất nguồn gốc. Điều này đã khiến các gia đình nghi đây là SGK giả. Điều đáng nói là khi lục lại những bộ sách đã được nhà trường mua phát ở năm học trước, không ít phụ huynh đã phản ánh rằng, SGK ở những năm học trước cũng không thể quét được mã QR.

Cùng đó, ở nhiều nơi phụ huynh bày tỏ sự lo lắng với thực trạng SGK giả, sách lậu, kém chất lượng với những trang in mờ, nhòe vẫn tồn tại, âm thầm len lỏi ngoài thị trường.

Một băn khoăn lớn đặt ra, liệu sách giả có thể vào trường học được hay không? Điều đáng lưu tâm là mới đây, Công an tỉnh Bắc Ninh đã thu giữ hơn 60 tấn sách giả, 27 bản kẽm (các khuôn in để in sách giả). Đây là một trong những chuyên án có quy mô lớn với số lượng sách giả thu giữ lớn nhất từ trước tới nay. Bước đầu, cơ quan công an xác định có hơn 40 đầu sách từ lớp 1 đến lớp 12 của Nhà xuất bản (NXB) Giáo dục bị làm giả, trong đó nhiều nhất là SGK, sách bài tập tiếng Anh. Nếu chỉ nhìn bằng mắt thường, không thể phân biệt được sách giả. Kết quả giám định xác định, toàn bộ tem nhãn in trên các bìa sách đều không phải của NXB Giáo dục; nhiều nhà sách tại tỉnh Bắc Ninh được xác định đã tiêu thụ và phân phối những cuốn sách giả này. Đáng nói, các nhà sách sẽ được giảm 60% khi mua sách, nhưng khi đến tay các trường học, phụ huynh, sách vẫn được bán theo giá nguyên bìa. Trong đường dây này, Công an tỉnh Bắc Ninh còn đang làm rõ nhiều đối tượng khác, trong đó có cả cán bộ ngành giáo dục tỉnh Bắc Ninh đã tiếp tay đưa những cuốn sách giả vào trong trường học với số lượng lớn.

Trước thềm năm học mới, NXB Giáo dục Việt Nam cũng đã có thông báo về việc SGK giả dễ trả trộn vào thị trường. Đồng thời, thông tin về các cửa hàng cung ứng SGK của NXB Giáo dục Việt Nam trên toàn quốc. Theo NXB Giáo dục Việt Nam, trước đó trong năm 2024, cơ quan chức năng đã phát hiện và bắt giữ nhiều vụ sách giả tại một số tỉnh/thành trên cả nước. Chuẩn bị bước vào năm học mới 2025-2026, SGK là sản phẩm được nhiều phụ huynh, học sinh tìm mua. Do đó, nhằm tránh mua phải sách giả, phụ huynh, học sinh cần tới những địa chỉ phát hành SGK uy tín để tránh mua phải sách lậu, sách kém chất lượng. Đặc biệt, nên lựa chọn mua sách trực tiếp tại các nhà sách thuộc hệ thống phân phối chính thức của NXB Giáo dục Việt Nam đã được công bố trên trang thông tin điện tử của NXB.

Theo phân tích, nguyên nhân chính dẫn đến việc còn tồn tại vấn nạn sách lậu, sách giả xuất phát từ lợi nhuận cao; nhận thức, ý thức về bảo vệ bản quyền của một bộ phận người tiêu dùng chưa cao… Chi phí in ấn và phân phối sách lậu thường thấp hơn nhiều so với sách thật, đó là cơ hội để những người in sách lậu bán sách với giá thấp hơn, chiết khấu cao hơn nhưng vẫn thu được lợi nhuận lớn. Trong khi đó hiện còn thiếu sự kiểm soát và chế tài xử phạt; các quy định của pháp luật hiện hành để ngăn chặn nạn SGK giả là chưa đủ mạnh, chưa đủ sức răn đe.

Sách giả, sách lậu có thể có “sạn”, khiến cho người đọc, học sinh có thể hiểu nhầm đó chính là lỗi của tác giả, ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín của các chuyên gia viết sách, ảnh hưởng tới uy tín của các NXB. Nhưng điều đáng suy ngẫm hơn là SGK giả lại tràn vào trường học, ở nơi những trang sách góp phần dạy chữ - dạy người… thì đó là điều phi giáo dục, cần sớm có giải pháp ngăn chặn, xử lý.