Quyết liệt xử lý vi phạm lễ hội

Lễ hội sách thiếu nhi. (Ảnh minh họa).

Theo thống kê từ ngành VHTTDL, cả nước có khoảng 8.000 lễ hội, chia làm 4 loại hình chính. Trong đó, có hơn 7.000 lễ hội dân gian (chiếm 88,36%); 332 lễ hội lịch sử, cách mạng (4,16%); 40 lễ hội văn hóa, thể thao, du lịch với (0,5%); 11 lễ hội có nguồn gốc từ nước ngoài tổ chức tại Việt Nam (0,12%). Bên cạnh đó, còn có loại hình lễ hội tín ngưỡng được quy định trong Luật Tín ngưỡng, tôn giáo năm 2016.

Về công tác quản lý và tổ chức lễ hội, Bộ trưởng Bộ VHTTDL Nguyễn Ngọc Thiện đánh giá, thời gian qua một số lễ hội có tập tục mang yếu tố bạo lực, đã chuyển đổi hình thức thực hành nghi lễ như: lễ hội Ném Thượng (Bắc Ninh) năm thứ hai không tổ chức chém lợn giữa sân đình; Hội phết Đình Đông Lai (xã Bàn Giản, huyện Lập Thạch, tỉnh Vĩnh Phúc) diễn ra an toàn không có nội dung tổ chức cướp phết mà chỉ thực hành trình diễn nghi lễ; Hội Phết Hiền Quan (Tam Nông, Phú Thọ) đã thay đổi hình thức tổ chức mới, chia đội và giới hạn khu vực chơi đảm bảo cho hoạt động lễ hội diễn ra an toàn; lễ hội Cầu Trâu xã Hương Nha (Tam Nông, Phú Thọ) đã không tổ chức nghi thức đập đầu trâu mà thay bằng nghi thức thực hành trình diễn; lễ hội Đông Cuông (xã Thanh Khương, Văn Yên, Yên Bái) bỏ tục treo cổ trâu; 90 làng Cơ Tu (huyện Tây Giang tỉnh Quảng Nam) bỏ tục đâm Trâu; lễ hội đền Trần tỉnh Thái Bình không tổ chức lễ phát ấn như mùa lễ hội trước...

Tuy nhiên, báo cáo cũng nêu ra nhiều hạn chế trong công tác quản lý lễ hội như: Công tác tuyên truyền, hướng dẫn cho quần chúng nhân dân hiểu rõ giá trị truyền thống trong việc gìn giữ và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc trong công tác tổ chức lễ hội còn hạn chế. Không ít lễ hội do nặng về hình thức quy mô phải hoành tráng với chương trình nghệ thuật sân khấu hóa hiện đại, nặng về trình diễn nghệ thuật, đạo cụ, phô diễn tốn kém nhưng nội dung đơn điệu, ít được đầu tư từ đó giảm tính tích cực, hấp dẫn của lễ hội.

Đặc biệt, lễ hội dân gian lớn được tổ chức quy mô và cầu kỳ hơn trước nhưng cơ sở vật chất, hệ thống hạ tầng, đặc biệt là hình thức dịch vụ chưa đáp ứng nhu cầu mật độ đông của du khách, văn hóa tâm linh có xu hướng thiếu lành mạnh. Có những nơi do tác động của mặt trái kinh tế thị trường đã dẫn đến nhận thức sai lệch về mục đích tổ chức lễ hội, coi di tích và lễ hội là nguồn lợi riêng của địa phương nên tập trung khai thác giá trị kinh tế, thương mại hóa các loại hình hoạt động dịch vụ, làm giảm giá trị truyền thống của lễ hội…Cùng với đó, hiện đang xuất hiện xu hướng tự ý nâng cấp, đặt tên lễ hội thành lễ hội cấp quốc gia, lễ hội quốc tế.

Chú ý tính pháp lý của văn bản

Bàn về nguyên nhân của những hạn chế nêu trên, ngành VHTTDL cho rằng, có nguyên nhân từ nhận thức cơ quan quản lý văn hóa các cấp; có nguyên nhân xuất phát từ nhận thức của xã hội. Hệ thống pháp luật đối với hoạt động lễ hội chưa đầy đủ, đồng bộ; phần nhiều vẫn là văn bản chỉ đạo, chưa được luật hóa, việc áp dụng trong thực tế rất khó khăn, bất cập. Một số văn bản pháp luật có tính pháp lý cao đã có quy định đối với quản hoạt động này, nhưng còn rất sơ sài, thiếu chi tiết, toàn diện và chưa phù hợp thực tế phát triển mạnh mẽ các loại hình lễ hội…

Đối với công tác quản lý Nhà nước, ngành VHTTDL cũng thẳng thắn cho rằng: Chưa theo kịp tình hình thực tiễn, chậm xây dựng và điều chỉnh, bổ sung các văn bản quy phạm pháp luật về quản lý và tổ chức lễ hội, việc thực thi các quy định của pháp luật chưa nghiêm…

Sau khi chỉ ra hạn chế và nguyên nhân, ngành VHTTDL đã đưa ra nhiều giải pháp khắc phục. Trong đó, có việc tham mưu xây dựng văn bản pháp luật có tính pháp lý cao hơn, điều chỉnh riêng về hoạt động lễ hội, từ đó tiếp tục hoàn chỉnh các văn bản hướng dẫn, tạo hành lang pháp lý thống nhất, toàn diện điều chỉnh hoạt động lễ hội, đáp ứng yêu cầu của công tác quản lý nhà nước.

Báo cáo cũng nhấn mạnh đến việc tăng cường sự phối hợp quản lý giữa các bộ, ban, ngành, địa phương, ban quản lý di tích, ban Tổ chức lễ hội… kết hợp với đẩy mạnh công tác tuyên truyền tới đông đảo nhân dân; tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm trong tổ chức lễ hội, không cấp phép, tổ chức lễ hội tràn lan, vì mục đích thương mại, vi phạm các quy định về thực hiện nếp sống văn minh.