Sức khỏe suy giảm vì ô nhiễm không khí

Mệt mỏi vì bụi mịn

Chị Hằng Nga (57 tuổi, quận Hai Bà Trưng, Hà Nội) cho biết, những ngày này, chị phải bật máy lọc không khí 24/24 giờ để thoát cảnh đau họng, nghẹt mũi do trời đông ẩm ướt cộng thêm chất lượng không khí ở mức rất xấu. Chị cho biết, gia đình chị có 4 người cứ thay nhau hắt hơi, sổ mũi rồi ho... Chồng và con trai chị thường đi làm và đi học sớm khi trời còn nhiều sương mù và về nhà đúng giờ tan tầm đông đúc. Mặc dù mỗi khi về nhà đều rửa mũi, súc họng bằng nước muối sinh lý nhưng hơn tuần nay cả hai đều khó thở, viêm họng, sốt… phải uống kháng sinh. Riêng chị Nga bị khô mũi, đau họng, khó thở đến mức mất ngủ triền miên.

Cũng khốn khổ vì trời mưa lạnh và ô nhiễm không khí, anh Hùng (50 tuổi), chạy xe ôm ở Trương Định, Hà Nội mỗi ngày đều phải mang theo chai nước muối sinh lý và túi khẩu trang chống bụi. Anh cho biết, ngày nào cũng phơi mặt ngoài đường nhiều giờ, tư trang của anh không chỉ ám khói xăng xe mà còn phủ đầy bụi. Cứ mỗi lần trả khách xong anh lại phải dành vài phút nhỏ mũi, súc họng không thì khó bám công việc từ sáng sớm đến tận khuya. Mấy ngày nay, thời tiết ở Hà Nội âm u, đường sá mờ mịt, người mệt, ho nặng nhưng vì là trụ cột gia đình, anh không dám nghỉ. Hai đứa con đang đi học cũng hắt hơi, sổ mũi liên tục.

Theo PGS.TS Nguyễn Thị Hoài An - nguyên Trưởng khoa Tai Mũi Họng Nhi, Bệnh viện Tai Mũi Họng Trung ương, lâu nay, nhiều người thường lầm tưởng ô nhiễm không khí chủ yếu ảnh hưởng đến phổi và hệ hô hấp. Nhưng theo một nghiên cứu mới nhất của các nhà khoa học, không khí ô nhiễm có thể gây tổn hại cho hầu hết nội tạng trong cơ thể người. Thực tế thì không khí ô nhiễm là tác nhân cơ bản gây nên một số bệnh như nhiễm trùng hô hấp, bệnh tim, đột quỵ và ung thư phổi, bệnh trực tiếp ảnh hưởng nhiều nhất đến đường hô hấp trên và đường hô hấp dưới. Đường hô hấp trên thường xuyên tiếp xúc với không khí bên ngoài, nên nếu không khí ô nhiễm sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến hệ thống niêm mạc, tế bào đường hô hấp trên dễ dẫn đến nhiễm khuẩn, tạo ra viêm xoang, viêm tai giữa và sâu hơn nữa là các nhiễm khuẩn đường hô hấp dưới gây ra các bệnh về phổi, phế quản.

Cũng theo bác sĩ Hoài An, những người dễ bị ảnh hưởng từ ô nhiễm không khí là những người cao tuổi, phụ nữ có thai, trẻ em, người có sức đề kháng yếu. Những người có sẵn bệnh lý về hô hấp cũng dễ gặp các triệu chứng nặng.

Theo bác sĩ Trần Đình Thắng - khoa Cấp cứu đột quỵ, Bệnh viện Lão khoa Trung ương, thời gian gần đây nhiều người mắc bệnh về đường hô hấp là do hình thái thời tiết lạnh khô kèm ô nhiễm không khí, đặc biệt là nồng độ bụi mịn ở mức báo động. Hai tuần qua, số người già, trẻ nhỏ nhập viện do ho, khó thở tăng 10 - 15% ngày thường.

Không khí ô nhiễm nguy hiểm thế nào?

Số liệu thống kê của Trung tâm Quan trắc môi trường Việt Nam đã cho thấy nồng độ bụi mịn pm2.5 và bụi mịn pm1.0 trong không khí tại khu vực Hà Nội và TPHCM đang ở mức báo động, vượt ngưỡng tiêu chuẩn của WHO và có khả năng ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe con người.

Báo cáo mới nhất của Ngân hàng Thế giới và UBND TP Hà Nội, sự gia tăng nồng độ bụi pm2.5 tại Hà Nội khiến mỗi năm có thêm hơn 1.000 ca nhập viện do bệnh tim mạch, gần 3.000 trường hợp do hô hấp, lần lượt chiếm 1,2% và 2,4% tổng số ca bệnh.

Vậy bụi mịn là gì? Theo các chuyên gia y tế, bụi là danh từ chỉ một hỗn hợp phức tạp chứa các hạt vô cơ và hữu cơ ở dạng lỏng hoặc rắn, có khả năng bay lơ lửng trong không khí. Bụi hay hợp chất có trong bụi được gọi chung là Particulate Matter, ký hiệu pm. Giới chuyên môn định nghĩa bụi mịn pm2.5 là những hạt bụi li ti có trong không khí với kích thước 2,5 micron trở xuống (so với sợi tóc con người thì nó nhỏ hơn khoảng 30 lần). Bụi mịn pm2.5 được hình thành từ các chất như nitơ, carbon và các hợp chất kim loại khác.

Khi nồng độ bụi mịn pm2.5 trong không khí ở ngoài trời tăng lên sẽ làm cho không khí bị mờ đi và tầm nhìn bị giảm trông giống như sương mù. Bụi mịn pm2.5 có thể dễ dàng xâm nhập vào cơ thể con người thông qua đường hô hấp và gây nên một số bệnh nguy hiểm như đột quỵ, tim mạch, ung thư... Người thường xuyên phải tiếp xúc với bụi mịn có thể gặp phải các vấn đề về sức khỏe như hắt hơi, sổ mũi, khó thở, khô mắt... khi tiếp xúc lâu dài sẽ làm gia tăng tỷ lệ giảm chức năng phổi, viêm phế quản mãn tính và tăng tỷ lệ tử vong do ung thư phổi và bệnh tim ở người bệnh.

Ngoài những mối nguy hiểm kể trên thì bụi mịn pm2.5 còn được mệnh danh là sát thủ có thể làm đẩy nhanh quá trình tiến triển của bệnh xơ gan và làm tăng nguy cơ mắc bệnh chuyển hóa và rối loạn chức năng gan, góp phần vào sự phát triển của bệnh tiểu đường.

Bác sĩ Lê Hoàn - Trưởng khoa Nội tiết - Hô hấp, Bệnh viện Đại học Y Hà Nội, cho biết bụi mịn hay bụi pm2.5 là những hạt bụi li ti trong không khí, khi nồng độ tăng lên, không khí sẽ mờ đi và tầm nhìn bị giảm trông giống như sương mù. Khi vào cơ thể, bụi mịn sẽ xâm nhập vào đường thở, gây tổn thương niêm mạc khí quản, phế quản. Chúng còn đi sâu vào các phế nang, nơi tận cùng của cơ quan trao đổi khí, làm viêm, xơ hóa phế nang dẫn đến nhiều bệnh lý về hô hấp. Nếu tiếp xúc lâu dài, bệnh diễn biến phức tạp, gây các bệnh phổi mạn tính. Ngoài ra, bụi mịn kích thước quá nhỏ xuyên qua phế nang mao mạch vào trong tuần hoàn cơ thể, gây tổn thương tim mạch, đột quỵ não, ảnh hưởng não bộ nếu tiếp xúc lâu dài.

Chuyên gia y tế khuyến cáo người dân cần đeo khẩu trang khi ra ngoài để hạn chế hít phải khói bụi, đặc biệt chọn loại khẩu trang có tác dụng chống bụi tốt. Hạn chế lưu thông vào những lúc đường đông, tránh khu vực thường bị ô nhiễm như khu công nghiệp, đường cao tốc... Thường xuyên nhỏ, rửa mũi, mắt sau khi về nhà. Người bệnh nên uống nhiều nước, súc miệng bằng nước muối sinh lý, ngậm thuốc để giảm đau và ngứa họng.

“

WHO nhận định ô nhiễm không khí là "kẻ giết người thầm lặng". Ước tính có khoảng 30% các trường hợp tử vong do ung thư phổi có liên quan đến ô nhiễm không khí. Riêng đối với bệnh lý hô hấp, bệnh nhân bị ảnh hưởng sẽ nhiều hơn. Khoảng 43% các trường hợp tử vong do các bệnh lý hô hấp liên quan ô nhiễm không khí.