Thoát nghèo nhờ thuyền thúng

Phận người, phận thuyền

Bước sang 75 tuổi, từng chứng kiến bao thăng trầm của làng thuyền thúng Phú Mỹ, ông Nguyễn Thành Tài nhớ lại: “Gần 15 năm trước làng nghề này còn nghèo nàn lắm, nhà cửa xập xệ. Nhưng, giờ thì sung túc chẳng khác gì dân thị trấn cả”. Ngày đầu tiên bàn tay ông Tài và nhiều người thợ khác cùng lứa với ông cần mẫn đan những chiếc thuyền thúng trong đầu cũng chỉ biết nghĩ đến việc làm sao cho có những bữa cơm no, những chuyến đi đánh bắt hải sản bằng thuyền thúng được thắng lợi chứ chẳng dám mơ gì cao sang.

Ông bảo, bụng không no thì còn nghĩ được điều gì. Có đận, biển động dữ dội, không đi biển bằng thuyền thúng được, hàng trăm người dân trong làng đói dài cổ, trẻ con thì ăn mỳ tôm rát cả ruột. Những người thợ tâm huyết thì chỉ biết nhìn những chiếc thuyền đang đan dở mà buông tiếng thở dài.

Nhớ lại, người thợ trẻ Lê Văn Hà giãi bày: Không biết nghề này bắt đầu từ đâu, tôi chỉ biết bố tôi đã gắn bó với nghề để nuôi các con khôn lớn. Bố tôi bảo, nghề không bạc với người nên hãy cứ yêu và gắn bó đi. Giống như đời người, thuyền thúng cũng có lúc thăng lúc trầm.

Phận người như cũng xoay vần theo phận thuyền vậy. Khi biển hết động, ngư dân nhiều làng chài khác ở khu vực miền Trung (nhất là Bình Định) nô nức đến làng thuyền thúng Phú Mỹ để đặt hàng. Nhà nhà nói chuyện đan thuyền thúng, làm ra đến đâu, bán hết đến đó. Có lúc khách đặt hàng mà làm ngày lẫn đêm không kịp. Niềm vui từ những chiếc thuyền này đi cả vào giấc mơ, bữa cơm của những người thợ.

Ông Trần Năm kể, có lúc muốn bỏ nghề, có lúc nhìn thuyền không ai mua mà ngao ngán. Nhưng rồi thăng trầm cũng đi qua như những con sóng dữ. Với những người thợ-những ngư dân Phú Mỹ, bán được nhiều thuyền không chỉ có thu nhập mà còn là để rèn tay nghề. Sau mỗi đợt kết thúc những hợp đồng đặt hàng, những căn nhà kiên cố lại mọc lên, người nghèo giảm xuống. Hiện nay, hầu như không còn căn nhà xập xệ nào. Trong làng có trên 50 hộ gia đình với gần 200 người thông thạo nghề đan thuyền thúng, trong đó có hàng chục thợ thành thục nắm giữ những bí quyết độc đáo.

Xuất ngoại ra biển lớn

Trải qua bao thăng trầm, những cuộc đời nối tiếp cuộc đời, những thế hệ nối tiếp thế hệ miệt mài đan những chiếc thuyền thúng. Khi cuộc sống đủ đầy, những người thợ lại thong thả đưa những chiếc thuyền thúng vào các lễ hội, vào các cuộc thi, cuộc đua thuyền thúng. Thợ thuyền chuyên nghiệp Mai Tuấn Hùng thổ lộ, cái thời thuyềnchỉ để lặn bắt sò, để đi răng lưới, để đi lấy rong biển... dần xa rồi.

Giờ đây thuyền còn hùng dũng cùng các tay đua trong làng thi tài trong các lễ hội, thuyền mang lại niềm vui như những liều thuốc vô giá về tinh thần cho những người dân ở làng chài đặc biệt này vậy. Tiếng lành đồn xa, sự chắc bền và những kỹ thuật độc đáo đan thuyền thúng ở Phú Mỹ “bay” ra tận các tỉnh phía Bắc vào tận miền Tây rồi sang cả châu Á, châu Âu.

Cách đây không lâu, người dân Phú Mỹ bỗng thấy nhiều khách Tây đến thăm làng. Rồi, một ông người Thụy Sỹ là Jufer Kim nói tiếng Việt bập bõm. Đi với ông Kim còn có một người bạn của Việt Nam. Quá đắm say với những chiếc thuyền thúng và sự hồn hậu chân chất của những người thợ ở Phú Mỹ nên ông khoác ba lô đến để “ăn với thuyền”, “ngủ với thuyền” để tìm hiểu.

Suốt đêm đầu tiên đó, cả làng Phú Mỹ chộn rộn cả lên khi nghe khách lạ nói sẽ đưa những chiếc thuyền thúng này sang Thụy Sỹ để phục vụ cho văn hóa và du lịch… Rồi, giấc mơ thành hiện thực. Thông qua một số công ty đầu mối ở TP.HCM, phía Thụy Sỹ đã nhập hàng loạt thuyền thúng của Phú Mỹ về. Không chỉ đi Thụy Sỹ mà tiếng tăm của làng thuyền thúng Phú Mỹ còn được Thái Lan đặt hàng nhập khẩu số lượng lớn.

Thương hiệu nổi như cồn nhưng thật đáng quý khi tất cả những người thợ làm thuyền thúng ở làng Phú Mỹ mà tôi gặp đều có chung một quan điểm đặt chữ tín lên hàng đầu. Để làm nên một chiếc thuyền thúng mất rất nhiều công phu từ chẻ nan, chế biến dầu quét và nhào nặn các chất kết nối để quét lên thuyền. Mọi công đoạn đều phải làm tỉ mẩn, không được sai sót…

Bà Trương Thị Bích Kiều, chủ một cơ sở sản xuất thuyền thúng cho biết: Một trong những điều mà người ta ấn tượng với thuyền thúng ở Phú Mỹ là rất bền, được làm kỹ. Dù có tấp nập đơn đặt hàng thì người thợ vẫn tuyệt đối không làm ẩu, làm vội. Trước khi bán thuyền cho bất kể khách trong tỉnh hay xuất đi nước ngoài người thợ kiểm tra kỹ, phát hiện một lỗi dù là rất nhỏ cũng đổi thuyền khác cho khách hoặc đan chiếc thuyền mới.

Lão ngư cũng là thợ thuyền lâu năm Trương Văn Tấn khẳng định: Làm thuyền cũng cần có cái tâm. Không được làm ẩu, không được thiếu trung thực với khách hàng dù trong bất cứ hoàn cảnh nào đó mới là người thợ của làng thuyền thúng Phú Mỹ.