Thúc đẩy giải ngân dòng vốn ODA

Giải ngân ODA chậm gây ảnh hưởng tới nhiều dự án.

Chưa giải ngân được 50%

Theo kế hoạch vốn đầu tư công trung hạn giai đoạn 2016 - 2020, vốn vay ODA và vay ưu đãi nước ngoài được điều chỉnh theo Nghị quyết của Quốc hội là 360.000 tỷ đồng. Đến hết năm 2019, tổng số đã giao trong dự toán ngân sách nhà nước (NSNN) của giai đoạn 2016 - 2019 là 244.300 tỷ đồng, số chưa giao là 115.700 tỷ đồng. Trong đó số vốn đã giải ngân, lũy kế từ năm 2016 đến tháng 5/2019 là 133.042 tỷ đồng, bằng 54,5% kế hoạch đã giao của giai đoạn 2016 - 2019 và bằng 36,96% kế hoạch trung hạn điều chỉnh giai đoạn 2016 – 2020. Như vậy nếu so với kế hoạch ban đầu là 300.000 tỷ đồng vốn ODA và vay ưu đãi nước ngoài, thì mới giải ngân được 46%.

Theo Bộ trưởng Bộ Tài chính Đinh Tiến Dũng, việc giải ngân nguồn vốn ODA và vay ưu đãi từ năm 2016 đến nay đều không đạt dự toán. Trong khi đó, ông Trương Hùng Long – Cục trưởng Cục Quản lý nợ, Bộ Tài chính cho biết, việc thông báo kế hoạch vốn năm 2019 của các bộ ngành và địa phương hiện rất chậm. Đến nay, Bộ Kế hoạch và Đầu tư mới giao kế hoạch bằng 48% kế hoạch vốn Quốc hội giao. Tình trạng này dẫn đến việc rất nhiều nơi không có nguồn để giải ngân.

Việc bố trí vốn thiếu so với kế hoạch, tiến độ triển khai cũng như với cam kết của các hiệp định vay đang là mối quan tâm của cả chủ dự án và các nhà tài trợ. Riêng nhóm các dự án của 6 nhà tài trợ phát triển đã có trên 60 dự án chưa được bố trí đủ kế hoạch vốn năm 2019 theo đúng nhu cầu cần bổ sung là trên 34.000 tỷ đồng. Tình trạng giao kế hoạch vốn chưa đúng, chưa đủ tồn tại kéo dài. Một số đã hết thời hạn giải ngân nhưng vẫn chưa được bố trí kế hoạch vốn.

Ông Eric Sidgwick – Giám đốc quốc gia ADB tại Việt Nam nói, trước đây Việt Nam có tốc độ giải ngân rất tốt nhưng từ năm 2014, tốc độ này dần thấp đi và tới nay đang rất chậm, không chỉ vốn ODA và vay ưu đãi nước ngoài. Điều này tác động không tích cực đến sự phát triển của nền kinh tế. Đây là mối quan ngại lớn của cả 6 nhà tài trợ chính (WB, ADB, JICA, KfW, K-Exim, AFD). “Tỷ lệ giải ngân năm 2018 của Việt Nam chỉ ở mức 11,2%, bằng một nửa so với tỷ lệ trung bình của giai đoạn 2011-2014 là 21,7%; và cũng chỉ bằng một nửa các quốc gia khác. Ví dụ: Tỷ lệ trung bình toàn cầu của ADB là 21%; WB 20,2%). Thậm chí, tỷ lệ giải ngân hiện tại của Việt Nam đang thấp hơn cả các quốc gia ngang hàng. Con số “chênh lệch” giải ngân năm 2018 khoảng 1,8 tỷ USD (gần 0,75% GDP)” – ông Sidgwick nói.

Có nhiều nguyên nhân khiến cho việc giải ngân vốn chậm tiến độ, chẳng hạn như kế hoạch giao vốn chậm, điều chỉnh dự toán chậm và thiếu kịp thời khiến các dự án không giải ngân được. Chưa kể các quy trình, thủ tục điều chỉnh dự án, giải phóng mặt bằng, bố trí vốn lớn, năng lực nhà thầu, năng lực ban quản lý dự án…

Đơn giản hóa các thủ tục

Việc giải ngân vốn chậm, theo giới chuyên gia, sẽ ảnh hưởng tới sự phát triển chung của nền kinh tế, Chính phủ sẽ phải trả phí cam kết cao hơn; các dự án phải trả chi phí cao hơn do sự chậm trễ của dự án; chi phí quản lý dự án cũng tăng lên theo thời gian; các tranh chấp về hợp đồng với nhà thầu không chỉ ảnh hưởng đến tiến độ dự án mà còn ảnh hưởng tới uy tín của Việt Nam. Đặc biệt, hiệu quả các dự án cũng như những tính toán ban đầu của nhà tài trợ theo đó cũng bị ảnh hưởng.

Tham dự hội nghị, các nhà tài trợ cũng đề nghị Chính phủ đơn giản hóa các thủ tục phê duyệt chủ trương đầu tư; đưa dự án vào kế hoạch cũng như giao kế hoạch vốn hàng năm. Ngoài ra, cần đơn giản hóa thủ tục phân bổ ngân sách bổ sung theo kế hoạch cho các dự án đang thực hiện; đảm bảo tính linh hoạt cao để cập nhật kế hoạch hàng năm. Các đối tác cũng mong muốn nhận được sự tham vấn của Chính phủ khi xây dựng Kế hoạch đầu tư công trung hạn thời gian tới, giai đoạn 2021 - 2025.

Thứ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Ngọc Đông cho biết, dự kiến giải ngân 6 tháng năm 2019 các dự án ODA của Bộ GTVT đạt khoảng 1.680 tỷ đồng, đạt 27,04% kế hoạch giao, trong đó: Vốn nước ngoài giải ngân 794 tỷ đồng, đạt 17,63% kế hoạch giao; vốn đối ứng giải ngân 886 tỷ đồng, đạt 51,84% kế hoạch giao. Lý giải nguyên nhân giải ngân chưa đạt như dự kiến, Thứ trưởng Nguyễn Ngọc Đông cho biết, một số dự án đang trong giai đoạn quyết toán cần hoàn thiện một số thủ tục trước khi tiến hành giải ngân. Bộ cũng gặp khó khăn, vướng mắc trong công tác giải phóng mặt bằng đối với một số dự án; vướng mắc trong quá trình thi công…

Tại hội nghị, nhiều ý kiến cho rằng, sau khi thông qua Luật Đầu tư công vào tháng 6/2019, Chính phủ cần chỉ đạo Bộ Kế hoạch và Đầu tư phối hợp với Bộ Tài chính và các đối tác phát triển để sửa đổi Nghị định hiện hành để đảm bảo sự thống nhất và rõ ràng về vai trò và trách nhiệm của các cơ quan tham gia khác nhau và đơn giản hóa mạnh mẽ và giảm số lượng các bước phê duyệt để phân cấp nhiều hơn đến mức tối đa có thể. Chính phủ cần tăng cường ủy quyền cho các cấp thấp hơn để có thể tự quyết định những thay đổi tương xứng; tăng cường năng lực của các cơ quan liên quan đến ODA thông qua việc phối hợp, giám sát, đánh giá, đào tạo, bồi dưỡng,… Đặc biệt, cần thống nhất các quy định pháp luật liên quan đến thủ tục để tránh gây nhầm lẫn dẫn đến lúng túng trong triển khai thực tế.