TPHCM trước “chiếc áo mới” siêu đô thị: Cần cơ chế đủ mạnh để bứt phá

Cần “chiếc áo mới” của siêu đô thị

PV: Thưa ông, thời gian qua TPHCM triển khai Nghị quyết 98 đạt nhiều kết quả tích cực. Vậy ông có thể phân tích nguyên nhân thành phố tiếp tục đề xuất sửa đổi và điều chỉnh nghị quyết Nghị quyết 98?

PGS.TS Trần Hoàng Ngân: Trước hết phải nói rằng rất cảm ơn Quốc hội đã thông qua Nghị quyết 98 vào tháng 6/2023. Nghị quyết này bổ sung năng lượng tích cực, mang đến công cụ, phương tiện giúp thành phố vực dậy sau đại dịch. Nhờ vậy, tốc độ phục hồi của thành phố rất nhanh, đóng góp quan trọng vào phát triển chung và nguồn thu ngân sách quốc gia. TPHCM cũng có thêm các cơ chế về tín dụng, giảm nghèo, giải quyết việc làm và huy động vốn cho các dự án PPP, dự án hạ tầng.

Tuy nhiên, từ ngày 1/7/2025, TPHCM đã khoác lên mình một “chiếc áo mới” hoàn toàn khác sau khi hợp nhất. Sự hợp nhất này, nâng dân số TPHCM tăng lên khoảng 14 triệu, nếu tính cả khách vãng lai thì gần 20 triệu người, đưa thành phố trở thành siêu đô thị thuộc nhóm 20 thành phố lớn nhất thế giới. Quy mô kinh tế đạt hơn 120 tỷ USD, đóng góp 1/4 GDP cả nước và 1/3 tổng thu ngân sách quốc gia. Số lượng doanh nghiệp lên đến 420.000 doanh nghiệp và hơn 350.000 hộ kinh doanh. Từ các quy mô như tôi đề cập trên đòi hỏi thành phố cần một thể chế tương thích. Vì vậy, Chính phủ đã trình Quốc hội sửa đổi, bổ sung Nghị quyết 98 để phù hợp với TPHCM mới.

Thưa ông, sau hợp nhất, TPHCM mới có những lợi thế, tiềm năng gì đòi hỏi phải có cơ chế mới phù hợp?

- TPHCM sau sáp nhập có diện tích hơn 6.777 km² và sở hữu đường bờ biển dài, rất thuận lợi cho phát triển kinh tế biển, du lịch nghỉ dưỡng, logistics, năng lượng…. Thành phố cũng có hệ thống khu công nghiệp, khu công nghệ cao, trung tâm đổi mới sáng tạo… nên cần cơ chế thu hút nguồn lực tương xứng. Trước đó, Nghị quyết 98 cũ chỉ thu hút nhà đầu tư chiến lược ở 3 lĩnh vực: đổi mới sáng tạo – khởi nghiệp, công nghệ cao và cảng trung chuyển quốc tế Cần Giờ. Nhưng bối cảnh mới đòi hỏi mở rộng thêm: y tế, giáo dục, văn hóa, dịch vụ – du lịch – giải trí, môi trường, xử lý rác thải, logistics, khu thương mại tự do...

Ông có thể thông tin cụ thể về những nội dung nổi bật nhất trong đề xuất sửa đổi, bổ sung Nghị quyết 98?

- Nghị quyết 98 sửa đổi, điều chỉnh lần này tập trung vào 5 nhóm nội dung lớn.

Thứ nhất, bổ sung danh mục lĩnh vực thu hút nhà đầu tư chiến lược. Trước đây chỉ có 3 lĩnh vực, nay đề xuất bổ sung thêm 11 lĩnh vực mới. Đồng thời, đề nghị Quốc hội phân cấp cho HĐND thành phố được tự bổ sung danh mục này khi cần thiết.

Thứ hai, bổ sung cơ chế ưu đãi cho nhà đầu tư hạ tầng, nhất là đất đai. Đối với các dự án TOD (phát triển đô thị theo định hướng giao thông công cộng), nhà đầu tư được hưởng ưu đãi lớn hơn. Tiền sử dụng đất thay vì áp dụng cơ chế 80% chuyển về trung ương, thành phố giữ lại 20% thì nay thành phố xin phép được giữ lại 100% để tái đầu tư cho hạ tầng.

Thứ ba, tháo gỡ các vướng mắc trong hợp đồng BT, đặc biệt là khâu thanh toán các dự án BT tồn đọng. Đây là vấn đề nhiều năm qua chưa xử lý dứt điểm.

Thứ tư, phân cấp – phân quyền mạnh cho HĐND và Chủ tịch UBND TPHCM trong phê duyệt quy hoạch và điều chỉnh quy hoạch. Thành phố đề xuất áp dụng một quy hoạch duy nhất, hợp nhất giữa quy hoạch kinh tế – xã hội và quy hoạch xây dựng, nhằm rút ngắn thủ tục và tăng tính chủ động.

Cuối cùng, tạo cơ chế cho việc thành lập và vận hành Khu thương mại tự do (FTZ) gắn với cảng trung chuyển quốc tế Cần Giờ – Thị Vải – Cái Mép, hình thành cụm logistics quan trọng của Đông Nam Á, đồng thời kết hợp với Trung tâm tài chính quốc tế TPHCM.

Kỳ vọng đột phá cho TPHCM

Trong đợt sửa đổi, bổ sung Nghị quyết 98 lần này, vấn đề tài chính – nguồn vốn cho đầu tư phát triển có được nhấn mạnh để thành phố phát huy lợi thế phát triển, thưa ông?

- Muốn phát triển kinh tế - xã hội hiệu quả thì vấn đề hạ tầng là yếu tố khá then chốt. Không có hạ tầng đồng bộ, tiềm năng vẫn chỉ là tiềm năng. Tuy nhiên, để triển khai đồng bộ về hạ tầng phục vụ cho phát triển thành phố cần nguồn lực rất lớn cho hạ tầng giao thông liên vùng và quốc tế. Thế nhưng khó khăn hiện nay là ngân sách thành phố lại có hạn. Tôi lấy ví dụ để chúng ta hiểu và chia sẻ. Trong giai đoạn 2021–2025, tổng thu ngân sách trên địa bàn là 3,3 triệu tỷ đồng, nhưng thành phố chỉ được giữ lại 890.000 tỷ đồng, còn 2,4 triệu tỷ đồng nộp về Trung ương. Như vậy, trung bình mỗi năm nộp về khoảng 480.000 tỷ đồng. Dự toán năm 2026, tổng thu của thành phố khoảng 803.000 tỷ đồng, tuy nhiên thành phố chỉ giữ lại 227.000 tỷ đồng, còn hơn 576.000 tỷ đồng là điều tiết về Trung ương (thấp hơn năm 2025). Trong 34 tỉnh, chỉ có 6 địa phương điều tiết về Trung ương, TPHCM là địa phương có tỷ lệ hưởng lại thấp nhất, 25%. Thành phố chia sẻ với cả nước, song để phát huy vai trò đầu tàu, TPHCM cần cơ chế mạnh để thu hút nguồn lực ngoài ngân sách vào đầu tư hạ tầng.

Thưa ông, với riêng Đặc khu Côn Đảo có điều chỉnh gì từ Nghị quyết 98 sửa đổi, bổ sung?

- Một điểm rất quan trọng là Nghị quyết 98 điều chỉnh lần này đề xuất chính sách ưu tiên cho các vùng có điều kiện kinh tế – xã hội đặc biệt khó khăn, trong đó có Côn Đảo. Côn Đảo là di tích lịch sử quốc gia đặc biệt, có ý nghĩa chính trị và giáo dục lớn với thế hệ trẻ. Vì vậy, cần cơ chế đặc thù để chỉnh trang khu vực này trang nghiêm hơn, sạch đẹp hơn, vừa bảo tồn giá trị lịch sử, vừa thu hút du khách, nhất là du lịch về nguồn. Tuy nhiên, vì là khu di tích cấp quốc gia nên nhiều hoạt động có thể vướng quy định về bảo tồn và đất đai, cho nên xin cơ chế riêng để có thể thu hồi đất, chỉnh trang đô thị, cải thiện cảnh quan đúng pháp luật nhưng linh hoạt và hiệu quả.

Ông kỳ vọng gì với Nghị quyết 98 sửa đổi, bổ sung giúp TPHCM bứt phá trong thời gian tới?

- Khi thu hút được nguồn lực ngoài ngân sách, TPHCM sẽ phát triển mạnh, đóng góp lớn hơn cho cả nước. Lý do, để có một “cơ thể mới” chắc chắn phải cần một thể chế tương xứng để quản trị thông minh và hiệu quả. Mục tiêu của Đảng bộ TPHCM rất rõ, đến 2030, thành phố trở thành đô thị văn minh, hiện đại, trung tâm đổi mới sáng tạo, hội nhập quốc tế và nằm trong top 100 thành phố đáng sống. Đến 2045, TPHCM phấn đấu vào nhóm 100 thành phố tốt nhất thế giới.

Trân trọng cảm ơn ông!