Trần Hoằng Nghị là nhân vật không có thật

GS.TS Vũ Minh Giang phát biểu tại tọa đàm.

PGS Đào Trần Quang Cát- Chủ tịch Hội đồng họ Trần Việt Nam trong báo cáo đề dẫn cho biết lý do tổ chức tọa đàm: Nhằm làm rõ, đưa ra kết luận mang tính khoa học về một nhân vật gây rất nhiều tranh cãi trong hơn một thập kỷ qua, cả trong giới sử học, dư luận xã hội và con cháu hậu duệ họ Trần: Đó là việc có hay không có nhân vật Trần Hoằng Nghị (còn gọi là Hoằng Nghị đại vương) trong lịch sử Việt Nam? Trần Hoằng Nghị có phải là thân phụ Thái sư Trần Thủ Độ hay không?

Nhân vật Trần Hoằng Nghị xuất hiện lần đầu năm 1994 trong bài viết của nhà nghiên cứu Dương Quảng Châu (nay đã mất) tại hội thảo khoa học “Trần Thủ Độ con người và sự nghiệp” do Viện Sử học và Sở VHTT tỉnh Thái Bình đồng tổ chức. Sau đó, PGS.TS Nguyễn Minh Tường và một số nhà nghiên cứu đã viết bài để UBND tỉnh Thái Bình và Hội Khoa học lịch sử Việt Nam tổ chức hội thảo “Đức Hoằng Nghị đại vương” tại Hà Nội vào tháng 1/2007. Theo bài viết của ông Dương Quảng Châu và PGS.TS Nguyễn Minh Tường thì Trần Hoằng Nghị không chỉ là người sinh ra danh nhân lịch sử Trần Thủ Độ mà còn có nhiều đóng góp to lớn trong việc khai canh, lập ấp, phát triển sản xuất, xây dựng thôn, xã, trực tiếp giúp vua dẹp loạn, đánh giặc giữ nước… và đã anh dũng hy sinh trong chiến đấu… Thậm chí trong tập 3 sách “Lịch sử Việt Nam phổ thông” do PGS.TS Nguyễn Minh Tường chủ biên còn đưa nhân vật Trần Hoằng Nghị vào chính sử. Rồi tại thôn Phương La, xã Thái Phương huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình người ta còn xây dựng đền, làm tượng thờ hoành tráng…

Tại bài tham luận của mình, nhà nghiên cứu Đặng Hùng đã lần theo các địa danh trong bài viết của ông Dương Quảng Châu và PGS.TS Nguyễn Minh Tường để chứng minh 2 nhà nghiên cứu đã nhầm lẫn và thiếu tính chuẩn xác khoa học từ đó dẫn tới việc viết sai. Thậm chí ông Dương Quảng Châu còn “bịa” ra địa danh ‘bến Trấn” ở Phương La là quê hương của Trần Hoằng Nghị. Nhà nghiên cứu Đặng Hùng cho biết: Thực tế, ở Phương La chỉ có “cánh Bến” chứ không có Bến Trấn. Điều này đã được các cụ cao tuổi ở xã Thái Phương huyện Hưng Hà như Trần Văn Đãng (85 tuổi), trưởng ngành 4, đời thứ 6 - thuộc chi họ Trần Văn tại làng Mẹo, Phương La và ông Trần Văn Mão 72 tuổi, người thôn Tân Hòa khẳng định. Cánh Bến nằm sát con sông nhỏ chảy theo rìa làng Phương La. Bên kia sông cánh Bến là cánh đồng giáp thôn Đống Gạo xã Hồng An. Trước đây ở gần sát cánh Bến dân làng có làm một chiếc giếng to để lấy nước sinh hoạt và phục vụ lễ hội ở đình, chùa, đền, miếu. Ông Dương Quảng Châu đã sáng tác ra bài thơ nôm rồi “gán” cho các cụ ở Tiên Hưng thường đọc bài thơ nôm, trong đó có câu: “Bến Trấn Tinh Cương lưới với chài”. Địa danh được bịa thì nhân vật cũng bịa theo. Do đó trong các bài của ông Dương Quảng Châu, mối quan hệ của Trần Hoằng Nghị không nhất quán. Bài viết năm 1994, ông Châu cho Trần Hấp, con cụ Trần Kinh, sinh ra Trần Hoằng Nghị và Trần Lý, nhưng ở bài viết đăng trong sách tái bản năm 2001 thì cụ Dương Quảng Châu và ông Phạm Hóa lại cho rằng Trần Hoằng Nghị là em của Trần Hấp và sinh ra Trần Thủ Độ.

Nhà nghiên cứu Đào Hồng- nguyên cán bộ Bảo tàng tỉnh Thái Bình mang theo hồ sơ kiểm kê di tích để chứng minh qua các lần kiểm kê di tích ở Hưng Hà, Thái Bình không hề có đền nhà ông hay đền thờ Trần Hoằng Nghị hay đền thờ tổ họ Trần Việt Nam nào cả.

Từ bài viết của ông Dương Quảng Châu- một nhà nghiên cứu địa phương, vậy mà PGS.TS Nguyễn Minh Tường đã hư cấu thêm rồi đưa vào quốc sử. Nhà văn Hoàng Quốc Hải nói: Ở thời kỳ phong kiến thì tội này phải xử ở khung hình cao nhất. Còn Trần Thủ Độ có bố không? Chắc chắn có bố. Tôi lấy ví dụ ngay ở “Đại Việt sử ký toàn thư” ghi: Mẹ vua Lý Thái Tổ đi cắt cỏ ở sau chùa Tiêu, gặp người thần giao cấu rồi sinh ra ông. Thế nhưng khi lên ngôi, Lý Công Uẩn phong cho cha mình là Hiển Khánh Vương. Lịch sử đã biến cha ông thành huyền thoại. Còn sử gia Lê Văn Hưu tại sao không chép bố của Trần Thủ Độ có lẽ do một lý do tế nhị nào đó mà chúng ta không biết. Chắc chắn Trần Hoằng Nghị là nhân vật không có thật. Và chúng ta không nên mất thì giờ cho những tranh cãi này nữa.

PGS Lê Văn Lan cũng cho rằng sở dĩ không có cuộc tranh cãi như thế này nếu như gần đây VTV không làm phim tài liệu “Đức Hoằng Nghị đại vương”. Trong 15 phút phim không thấy bóng dáng Trần Hoằng Nghị qua sử sách hay các văn bản Hán Nôm đâu. Vì làm gì có. Chỉ thấy làm phim là để ca ngợi hãng bia Đại Việt. Công văn của Trung tâm phim tài liệu VTV nói căn cứ vào sách “Đức Hoằng Nghị đại vương” do NXB Thế giới in năm 2017. Nhưng văn bản của Viện sử và Cục Xuất bản đã đề nghị NXB Chính trị Quốc gia - Sự thật bỏ câu viết liên quan đến Trần Hoằng Nghị.

PGS.TS Đinh Khắc Thuân (Viện Hán Nôm) cho biết: Trong hội thảo trước, các bài dịch văn bia đình Miễu của ông đã bị Ban biên tập xuyên tạc gán cho gắn với Trần Thủ Độ. PGS.TS Nguyễn Thị Phương Chi (Viện Sử học) cũng lên tiếng bác bỏ bài tham luận in trong kỷ yếu hội thảo tổ chức năm 2007 đã bị làm sai với bản thảo ban đầu của bà. Tại tọa đàm, PGS.TS Nguyễn Thị Phương Chi đã mang theo kỷ yếu in năm 2006 để chuẩn bị cho hội thảo tháng 1/2007. Và cá nhân nào làm sai thì phải chịu. TS Mai Hồng phát biểu PGS.TS Nguyễn Minh Tường đã gán ghép Trang Nghị đại vương, một vị thiên thần thành Trần Hoằng Nghị là một việc làm không khoa học.

Qua những phát biểu tại tọa đàm, GS.TS Vũ Minh Giang - Phó Chủ tịch Hội Khoa học lịch sử kết luận: Triều đại nhà Trần là một triều đại đem lại niềm tự hào của dân tộc. Tọa đàm này là cần thiết và quan trọng mà Hội đồng họ Trần đã đứng ra tổ chức. Nếu vô bổ thì người dự hôm nay không đông thế này. Nhân vật Trần Hoằng Nghị mới xuất hiện vào những năm đầu thập niên 80 của thế kỷ 20. Với những căn cứ khoa học cho phép ta khẳng định: Hoàn toàn không có căn cứ khoa học để khẳng định có nhân vật Trần Hoằng Nghị trong lịch sử. Còn mỗi gia đình có quyền tôn thờ, đưa vào gia phả nhà mình thờ một nhân vật. Còn việc đề cao nhân vật đó để tham gia vào sách giáo khoa, hay tập 6 về Nhà Trần trong bộ Quốc sử sắp tới là không được!