Xôi đăm đeng

Xôi đăm đeng có màu sắc vô cùng bắt mắt.

Đăm đeng độc đáo vì được nấu từ gạo nếp nương và tất cả màu sắc của xôi không tạo ra bằng phẩm màu mà bằng hương sắc của cây cỏ nhưng vô cùng bắt mắt. Người Tày, Nùng ở Cao Bằng quan niệm Tết Thanh minh không thể thiếu xôi đăm đeng, nhìn mâm xôi có thể đánh giá được sự tảo tần, khéo léo của người phụ nữ trong nhà.

Xôi đăm đeng tiếng Tày có nghĩa là xôi đỏ đen. Đây là món xôi nhiều màu sắc đỏ, xanh, đen, tím, trắng, vàng. Xôi đăm đeng được nấu từ gạo nếp cái sát từ những bó thóc nếp treo trên gác bếp nhiều tháng trước đó. Ở đây, khi thu hoạch lúa nếp, bà con không tuốt, mà để nguyên bông lúa nếp, đem bó lại treo lên gác bếp, khi chuẩn bị làm xôi mới xát thành gạo.

Những thứ lá nhuộm xôi được mua ngoài chợ như lá cẩm, lá cây sau sau, nghệ, gấc… nên màu sắc rất đẹp mắt, ăn ngon và rất an toàn. Lá cây đun lên chắt nước rồi ngâm gạo nếp vào khoảng vài giờ. Nước ngâm gạo phải nóng già thì khi chín xôi mới có độ dẻo. Các phần gạo nhuộm màu được gói lá chuối riêng, rồi đổ chung vào chõ rồi đồ bằng gỗ, đun trên bếp lửa liu riu.

Khi đã đủ thời gian chín, mùi xôi tỏa ra thơm lừng thì bắc chõ đổ xôi trên mẹt lá chuối đã hơ qua lửa, trộn đều các màu lại với nhau, tạo nên một thứ xôi nhiều màu sắc hấp dẫn. Người phụ nữ được coi là khéo léo, phải là người làm được món xôi có đủ các mầu: đỏ, tím, vàng, đen, xanh, trắng...

Đăm đeng có mùi thơm đặc trưng, không lẫn với bất cứ xôi nào. Hạt xôi bóng mượt, khi nguội se lại nhưng vẫn mềm dẻo và thơm, đặc biệt màu sắc rất bắt mắt. Đăm đeng thường được ăn với muối lạc giã nhỏ, giống như món cơm lam. Miếng xôi dẻo thơm quện với lạc vừng bùi, béo ngon cùng hương vị của lá rừng vô cùng hấp dẫn.

Ngoài ra, bà con cũng hay thưởng thức xôi đăm đeng với thịt vịt quay. Vịt quay được ướp hành, tỏi, mộc nhĩ, nấm hương, móc mật vàng ruộm, thơm ngậy, đậm đà hương vị Tây Bắc. Nhiều người vẫn quan niệm rằng, trong các ngày lễ, ngày Tết, ăn xôi đăm đeng này sẽ mang lại nhiều điều may mắn, tốt lành.

Đến với Cao Bằng, du khách không chỉ mê hoặc bởi thiên nhiên đẹp kỳ vĩ, con người mộc mạc, hiếu khách mà còn bị hấp dẫn bởi văn hóa ẩm thực đa dạng, độc đáo, mang đậm bản sắc văn hóa của các dân tộc vùng cao.