Xuất khẩu rau quả: Tận dụng dư địa tại các thị trường tiềm năng

Tác động kép

Theo số liệu từ Hiệp hội Rau quả Việt Nam (Vinafruit), kim ngạch xuất khẩu rau quả tháng 5/2025 ước đạt 496,5 triệu USD, giảm 5,2% so với tháng trước và giảm mạnh 35,5% so với cùng kỳ năm 2024. Tính chung 5 tháng đầu năm, xuất khẩu rau quả chỉ đạt 2,182 tỷ USD, giảm gần 18% so với cùng kỳ. Nguyên nhân chính được xác định là do xuất khẩu sầu riêng – một trong những mặt hàng chủ lực đang gặp khó khăn tại thị trường Trung Quốc.

Đề cập về những khó khăn của ngành rau quả, ông Đặng Phúc Nguyên - Tổng Thư ký Vinafruit cho biết, ngành rau quả những tháng đầu năm đã chịu tác động kép. Thứ nhất là tác động từ thị trường Trung Quốc, vốn chiếm đến 46,1% tổng kim ngạch xuất khẩu, đang gia tăng các biện pháp kỹ thuật và kiểm soát chất lượng trên rau quả. Thứ hai là chịu tác động từ chính sách thuế của Mỹ.

Theo ông Nguyên, hoạt động xuất khẩu rau quả năm nay rất khó đoán định. Với mức sụt giảm mạnh trong quý I, mục tiêu 8 tỷ USD xuất khẩu rau quả năm nay sẽ không đạt được, thậm chí khó hoàn thành mức của năm 2024 là 7,1 tỷ USD. 6 tháng cuối năm dù có phục hồi cũng khó bù đắp phần thiếu hụt lớn từ đầu năm. Tuy nhiên, mức thiếu hụt cụ thể vẫn còn chưa thể dự báo chính xác.

Hiện nay, ngành rau quả vẫn đang chờ thông tin rõ ràng hơn về việc Mỹ sẽ áp thuế đối ứng như thế nào với Việt Nam, cũng như động thái của các thị trường nhập khẩu lớn khác. “Phải chờ đến tháng 7 xem xét tình hình mới có thể đưa ra dự báo chính xác hơn về triển vọng xuất khẩu rau quả của Việt Nam trong năm nay” - ông Nguyên nói.

Kỳ vọng phục hồi

Dù gặp nhiều khó khăn song theo các doanh nghiệp (DN) xuất khẩu rau quả, năm nay ngoài thị trường Trung Quốc, dư địa từ thị trường lớn khác như Nhật Bản, Hàn Quốc, Mỹ, Úc, EU… còn khá lớn.

Vì vậy, nếu nắm bắt được cơ hội từ các thị trường này ngành rau quả sẽ có nhiều bứt phá. Tuy nhiên, để cạnh tranh xuất khẩu bền vững đòi hỏi sản phẩm rau quả của Việt Nam phải nâng cao hơn nữa về chất lượng. Cùng với việc xây dựng và quản lý tốt vùng trồng để tạo nên những vùng nguyên liệu đạt tiêu chuẩn xuất khẩu bền vững và kiểm soát thu hoạch, việc cập nhật kịp thời những yêu cầu kĩ thuật từ nhà nhập khẩu sẽ giúp nông sản của chúng ta thâm nhập được vào các thị trường lớn.

Chưa kể trong những tháng đầu năm bên cạnh sự sụt giảm của mặt hàng chiến lược ngành xuất khẩu rau quả cũng ghi nhận những điểm sáng khi có nhiều mặt hàng kim ngạch xuất khẩu tăng trưởng như: Xoài tăng trưởng hơn 13%, dừa tăng gần 20%, đặc biệt dừa chế biến tăng tới 71,3%. Chuối - mặt hàng xuất khẩu ổn định tiếp tục duy trì thị phần tốt tại các thị trường lớn. Những mặt hàng này phần nào giúp ngành rau quả níu giữ đà tăng trưởng trong bối cảnh khó khăn. Xuất khẩu rau quả sang nhiều thị trường cũng khởi sắc như Mỹ tăng 66%; Nhật Bản tăng 22,5%; Đài Loan (Trung Quốc) tăng 36,9%; UAE tăng hơn 42%. Kim ngạch xuất khẩu quý II/2025 cũng cho thấy sự phục hồi tốt hơn so với quý I. Theo đánh giá trong tháng 5, Mỹ là thị trường nhập khẩu lớn thứ hai của rau quả Việt Nam.

Có được kết quả này, các DN Việt Nam đang tranh thủ thời gian hoãn áp dụng mức thuế đối ứng của Mỹ để đẩy nhanh hoàn thành các hợp đồng đã ký. Ngoài ra, DN Việt cũng chủ động phối hợp với đối tác Mỹ để xây dựng kế hoạch liên kết, duy trì quan hệ thương mại. Việc này vừa giúp xử lý vấn đề thuế, vừa bảo đảm chuỗi cung ứng không bị gián đoạn.

Với mặt hàng sầu riêng, đại diện Vinafruit cũng cho biết, từ tháng 5 đến tháng 11 là giai đoạn chính vụ, chiếm phần lớn sản lượng trong năm. Do đó, dù xuất khẩu giảm mạnh trong giai đoạn đầu năm, nhưng nếu các điểm nghẽn kỹ thuật được tháo gỡ kịp thời, ngành rau quả vẫn có cơ hội bứt tốc trở lại, nếu sầu riêng sớm lấy lại “phong độ” xuất khẩu.

Thực tế dù còn nhiều khó khăn, song có tín hiệu tích cực khi cuối tháng 5 vừa qua, Trung Quốc đã cấp thêm 829 mã số vùng trồng và 131 mã số cơ sở đóng gói sầu riêng; điều này giúp nâng cao năng lực xuất khẩu của Việt Nam trong những tháng tới.

Để giữ vững mục tiêu tăng trưởng xuất khẩu rau quả trong năm 2025 Chủ tịch Vinafruit Nguyễn Thanh Bình cho rằng, cần ưu tiên các giải pháp như tăng cường xúc tiến thương mại, mở rộng thị trường, thúc đẩy đàm phán mở cửa và giảm thuế quan, nhất là với các thị trường lớn như Mỹ. Đồng thời, có thể xem xét áp dụng các ưu đãi thuế như giảm thuế thu nhập DN, thuế giá trị gia tăng (VAT) để tạo điều kiện cho DN tái đầu tư, nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững.

Bên cạnh đó, cần sớm thành lập các cơ quan chuyên trách kiểm tra, giám sát việc thực hiện quy định về chất lượng, an toàn sản phẩm ngay từ vùng trồng nhằm tạo dựng thương hiệu cho nông sản Việt trên thị trường quốc tế.