Bao giờ tăng giá điện?

Vì sao khung giá bán lẻ điện bình quân tăng?

Theo quyết định do Phó Thủ tướng Lê Minh Khái vừa ký, bắt đầu từ tháng 3 khung giá bán lẻ điện bình quân (chưa gồm thuế VAT) tối thiểu là 1.826,22 đồng một kWh; giá tối đa là 2.444,09 đồng một kWh. Như vậy, so với mức khung cũ được quy định tại Quyết định 34/2017, giá tối thiểu tăng 220 đồng, giá tối đa tăng 538 đồng một kWh.

Trước khi Quyết định 02/2023/QĐ-TTg có hiệu lực, giá điện bán lẻ bình quân của Việt Nam là 1.864,44 đồng một kWh (tương đương 0,08 USD/kWh). Như vậy với lộ trình điều chỉnh khung giá điện mới, giá bán lẻ điện của Việt Nam sẽ tăng trong thời gian tới.

Nói về nguyên nhân khiến khung giá bán lẻ điện tăng, ông Trần Việt Hòa - Cục trưởng Cục Điều tiết điện lực (Bộ Công thương) cho hay, do tác động của tình hình khủng hoảng năng lượng, căng thẳng địa chính trị tại châu Âu, biến động tỷ giá giữa đồng USD và nhiều đồng tiền khác, áp lực của lạm phát, gia tăng chi phí sản xuất kinh doanh trên toàn cầu dẫn đến việc tăng giá năng lượng tại nhiều nước trên thế giới, trong đó có Việt Nam.

“Khung giá của mức giá bán lẻ điện bình quân hiện tại không còn phù hợp với bối cảnh và chưa phản ánh sự biến động của các thông số đầu vào tới chi phí sản xuất kinh doanh điện, đặc biệt là biến động của giá nhiên liệu, Bộ Công thương nhận thấy cần thiết sửa đổi, bổ sung, thay thế Quyết định số 34/2017/QĐ-TTg và đây là một trong những vấn đề cấp bách hiện nay”- ông Hòa nói.

Cụ thể, giá than nhập khẩu cung cấp cho các nhà máy điện đã bắt đầu tăng từ cuối năm 2021. Theo chỉ số giá than nhập NewCastle Index, bình quân năm 2021 đạt 138 USD/tấn (thậm chí giá than nhập tháng 1/2021 chỉ là 82 USD/tấn và các tháng năm 2020 đều dưới 54 USD/tấn), trên thực tế 10 tháng đầu năm năm 2022, giá than khoảng 359 USD/tấn và giữ ở mức cao cho đến thời điểm này, mặc dù giá than nhập khẩu tăng cao nhưng vẫn có khó khăn trong việc cung ứng than nhập khẩu cho phát điện.

Trong khi đó, sản lượng điện từ nhiệt điện than chiếm tỷ trọng khoảng 40% sản lượng điện của Việt Nam nên chi phí sản xuất kinh doanh điện của EVN tăng cao.

Giá than nhập khẩu tăng không chỉ làm tăng mạnh chi phí mua điện từ các nhà máy nhiệt điện sử dụng than nhập mà còn làm tăng chi phí mua điện từ các nhà máy nhiệt điện sử dụng than pha trộn (trộn giữa than trong nước và than nhập).

Ngoài ra, các khoản chênh lệch tỷ giá thực hiện trong hợp đồng mua bán điện của các năm 2019, 2020 cũng như của các năm 2021-2024 ước khoảng hơn 21 nghìn tỷ đồng cần được phân bổ, tính toán vào chi phí sản xuất điện hàng năm để tính toán khung giá.

Với các bối cảnh nêu trên đã tạo nên sự biến động lớn về các thông số liên quan đến chi phí mua điện (chiếm khoảng trên 80% tổng chi phí sản xuất kinh doanh điện hàng năm của EVN).

Theo Cục Điều tiết điện lực, các yếu tố trên là căn cứ để tăng khung giá bán lẻ điện bình quân. Và căn cứ trên khung giá này, EVN xây dựng các phương án điều chỉnh giá bán lẻ điện.

Bộ Công thương cũng đã có văn bản chỉ đạo EVN khẩn trương xây dựng các phương án giá bán lẻ điện bình quân năm 2023 theo quy định tại Quyết định số 24/2017/QĐ-TTg.

Điều chỉnh giá điện sẽ được tính toán, cân nhắc

Thứ trưởng Bộ Công thương Đỗ Thắng Hải cũng cho biết, việc điều chỉnh giá điện sẽ được tính toán, đánh giá, cân nhắc đầy đủ tác động đến lạm phát, đời sống người dân và điều hành kinh tế vĩ mô của Chính phủ.

Chuyên gia kinh tế Vũ Vinh Phú nói rằng, hiện nay DN và người dân vẫn đang rất khó khăn. Từ cuối năm 2022 đến đầu năm 2023 xuất khẩu của một nhóm ngành như thuỷ sản, đồ gỗ, dệt may, da giày có dấu hiệu giảm. Trong điều kiện như vậy, thì phải cân nhắc nên tăng giá điện ở thời điểm nào. Nếu bây giờ tăng giá điện sẽ gây ra sự cạnh tranh về giá của sản phẩm hàng hoá khi đang có dấu hiệu chững lại, thậm chí gay go trong năm 2023.

Ông Phú kiến nghị, cần thẩm định việc tăng giá đến từ những yếu tố nào, chi phí đầu vào và các tính toán trong sổ sách của DN đưa ra có hợp lý không thì việc tăng giá mới thuyết phục.

Thứ hai, nếu không có cơ chế kiểm soát, giám sát chặt chẽ, có thể dẫn tới việc tăng giá không hợp lý, ảnh hưởng đến chi phí đầu vào của DN cũng như chi phí sinh hoạt của người dân.

Thứ ba, giá điện năng lượng tái tạo đang giảm nhưng không tạo điều kiện cho các dự án điện mặt trời tải điện lên đường truyền tải để có nguồn điện sử dụng lâu dài, khuyến khích nhà đầu tư… mà lại đề xuất tăng giá điện. Đây là vấn đề lớn EVN cần cân nhắc.

Về câu chuyện giá than tăng dẫn đến kinh phí sản xuất cao, ông Phú cho rằng, than là một nguồn nguyên liệu đầu vào lớn nhất cho nhiệt điện nhưng chúng ta đã bán than liên tục để hoàn thành kế hoạch hàng chục triệu tấn/năm. Bây giờ lại phải đi mua than đắt gấp 3,48 lần.

“Đề nghị Bộ Công thương, Kiểm toán Nhà nước xem xét cụ thể, thấu đáo, chi tiết trước khi trình Thủ tướng, để làm sao khi tăng giá điện thì dư luận cảm nhận được sự hợp lý, hợp tình và thuận với sự phát triển kinh tế - xã hội chung của đất nước”- ông Phú nói.

Tính tới hết quý III năm 2022, Tập đoàn công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam đã 2 lần điều chỉnh tăng giá than trộn và 1 lần điều chỉnh giảm giá với tổng mức tăng từ khoảng 802.000 đồng/tấn đến 985.000 đồng/tấn tùy từng loại than, tương ứng với mức tăng chung so với đầu năm khoảng 52%. Tổng công ty Đông Bắc đã 4 lần điều chỉnh tăng giá than trộn và 1 lần điều chỉnh giảm giá với tổng mức tăng từ khoảng 804.000 đồng/tấn đến 986.000 đồng/tấn tuỳ từng loại than, tương ứng với mức tăng chung so với đầu năm khoảng 52%.