Giữ lửa nghề làm giấy bản

Tuấn Anh 04/09/2018 19:00

Cùng với việc giữ gìn những làn điệu dân ca, dân vũ, hát then, đàn tính, bà con các dân tộc thiểu số còn bền bỉ giữ gìn những nghề truyền thống. Trong số này, nghề giấy bản ở Cao Bằng được bà con người Tày, người Nùng gìn giữ, phát triển.

Giữ lửa nghề làm giấy bản

Vỏ cây dưỡng được tách sau đó phơi khô.

Nếu có dịp đến xóm Dìa Trên (xã Quốc Dân, huyện Quảng Uyên, tỉnh Cao Bằng) người ta sẽ được chứng kiến nghề làm giấy bản của người Nùng ở đây khá phát triển. Ở đây, nghề làm giấy bản chủ yếu do phụ nữ làm, có thể bởi đòi hỏi sự cần cù, tỉ mỉ, cũng có thể do tranh thủ lúc nông nhàn.

Còn khi đến với xóm Lũng Quang (thị trấn Thông Nông, huyện Thông Nông, Cao Bằng) dễ dàng nhận ra nghề làm giấy bản vẫn được duy trì và vượt qua những khó khăn đề tồn tại. Theo chia sẻ của bà con người Tày nơi đây, thì lý do chính để bà con làm giấy bản vì địa phương thiếu nước, ít ruộng nên canh tác nông nghiệp khó khăn hơn so với nơi khác. Bà con cũng cho biết, trước đây, nghề làm giấy bản đã đứng trước nguy cơ thất truyền, nhưng bằng sự chung tay chung sức của nhiều người, đến nay nghề làm giấy bản đã hồi sinh.

Một trong những bước ngoặt có tính đột phá, đó là vào năm 2012 – 2013, nhận thấy nguy cơ mai một nghề truyền thống làm giấy bản ở Lũng Quang, Sở Lao động - Thương binh và Xã hội tỉnh Cao Bằng đã đầu tư hỗ trợ xóm bảo tồn và phát triển nghề truyền thống với số tiền 70 triệu đồng cho các hộ nghèo tại xóm; trong đó, mỗi hộ được 10 triệu đồng để xây lò dán khô, bể múc làm giấy. Cùng với sự cố gắng, kiên trì “giữ lửa” của bà con nên nghề giấy bản Lũng Quang đã từng bước vươn lên, mang lại cuộc sống ấm no cho bà con...

Theo bà Sầm Thị Ý- một người có tới hơn 20 năm làm nghề giấy bản ở Lũng Quang, trước đây khi giấy bản làm ra không được nhiều người mua nên gia đình bà không làm một thời gian, chỉ trông chờ vào ruộng nương, cuộc sống rất khó khăn. Từ ngày được hỗ trợ làm bể và xây lò dán giấy, gia đình bà tiếp tục làm giấy, cuộc sống bớt khó khăn hơn, bà nuôi được 2 con ăn học.

Đối với bà con vùng cao, giấy bản được dùng chủ yếu cho đời sống tâm linh, thường được dùng vào dịp cúng lễ, nhất là dịp Tết hằng năm. Giấy bản có màu vàng nhạt, dai, thoang thoảng mùi thơm. Ngoài dùng để cắt giấy tiền, vàng hương, giấy bản còn dùng để dán bàn thờ, trang trí trong nhà, dùng để viết chữ Nho, chữ Hán, bởi giấy dai và thấm mực, chữ viết trên giấy bản không phai.

Giữ lửa nghề làm giấy bản - 1

Giấy bản Lũng Quang có màu vàng nhạt.

Giống như cách người Nùng làm giấy bản ở xóm Dìa Trên, người Tày ở xóm Lũng Quang cũng được nguyên liệu chính để làm giấy bản là vỏ cây dưỡng (tiếng Tày là mạy sla), thường mọc tự nhiên trên đồi, núi cao. Vào tháng 2, 3, 6, 7 bà con thường đi bóc vỏ vì thời điểm này cây dễ bóc vỏ nhất. Sau khi bóc lấy phần vỏ, bà con mang về nhà lại tước vỏ đen một lần nữa, đem ngâm vôi trong khoảng 12 tiếng. Chưa hết, quá trình để ra được một tờ giấy bản còn trải qua rất nhiều công đoạn khác nữa. Sau khi ngâm vôi, phần vỏ này được rửa qua nước rồi đun lên khoảng 3 tiếng, sau đó ngâm nước khoảng 2 ngày. Tiếp đó, thanh niên trẻ khỏe dùng gậy đập cho thật nát rồi đem xuống bể khuấy đều sẽ được một loại nước màu vàng nhạt, đặc sánh, trong quá trình khuấy đem trộn cùng cây dây trơn lấy trên rừng nhằm làm cho giấy khi vào khuôn không bị dính, tạo thành một sản phẩm giấy ở dạng ướt. Giấy được ép nước và rải lên 2 mặt lò được đun lửa nhỏ đủ nhiệt độ khoảng gần 1 tiếng giấy sẽ khô, cuối cùng sẽ được một sản phẩm giấy bản có màu vàng nhạt, có độ mỏng vừa phải và dai. Trung bình một mẻ giấy bản tốn khoảng 30 - 40 kg nguyên liệu, làm ra được từ 400 - 500 tờ giấy bản.

Với cách làm thủ công truyền thống, giấy bản của người Tày, người Nùng để được rất lâu, nếu bảo quản tốt giấy bản có thể để được vài chục năm. Vì vậy, đồng bào dân tộc rất ưa thích và nó phù hợp trong các nghi lễ truyền thống của dân tộc. Do đó, giấy bản còn mang giá trị tôn nghiêm trong các phong tục văn hoá, tín ngưỡng của đồng bào dân tộc.

Một điều đáng mừng là đến nay, giấy bản do bà con dân tộc Tày, Nùng làm ra không chỉ phục vụ nhu cầu trong tỉnh Cao Bằng mà đã được mở rộng ra một số địa phương khác thông qua các thương lái làm trung gian.

(0) Bình luận
Nổi bật
    Tin mới nhất
    Giữ lửa nghề làm giấy bản

    POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO