Đoản khúc mùa hạ

1.Những buổi sáng mùa hè thường được bắt đầu với những vạt nắng vàng hươm từ dãy núi phía đông, tiếng chim lảnh lót chuyền cành, vài cánh cò bay muộn trên nền trời xanh ngắt còn ngơ ngác mảnh trăng non và mùi hoa nhài thoang thoảng từ bụi cây gần bờ giếng đưa lại. Nhưng, cũng có những sáng mùa hè, sau giấc ngủ có hơi mưa mát lịm, bước ra sân, giàn mướp bị bão quật ngả nghiêng, rơi rụng những đốt tre khô thâm xì, tơ tướp.

Cũng có sáng mùa hè, không phải đợi nắng lên, ngay từ khi ngôi sao mai rõ dần và những ngôi sao đêm bắt đầu mờ đi, chúng tôi đã bấm nhau dậy. Rón rén dắt nhau xuống bờ ao, trời mờ mờ sáng, con gà trống trong chuồng cứ gân cổ lên những tràng dài thót cả tim. Gió sớm mai mát lịm, không khí thanh sạch tỉnh cả ngủ.

Chị hai cầm cái sào tre nhỏ nhưng chắc, chị ba cẩn thận hơn được phân công cầm cái rổ nhỏ lót mấy tàu lá ngái bẻ vội, nhựa còn ròng ròng. Út tôi lăng xăng sẽ có nhiệm vụ tiếp theo. Những chiếc vó được anh cả thả từ tối hôm trước, chúng tôi không biết vì đứa nào cũng sợ ma không dám xuống ao. Chị hai thận trọng cất từng cái, từng bầy tôm tép nhảy lao xao bị lùa hết vào rổ, đậy lá lại, không có con nào rơi cho tôi nhặt. Chỉ khoảng 30 phút đã đi hết một vòng quanh ao, cái rổ đã nằng nặng, và trời bắt đầu sáng rõ. Tôi được phân công tìm hái mùi tầu trong vườn. Chị hai, chị ba buộc lại tóc, tất tả đi lên bếp, ra dáng người lớn lắm.

Bữa sáng, cả nhà ngạc nhiên với món mì gạo nấu tôm băm bỏ mùi tầu thơm tứa nước miếng ngọt sao lại ngọt thế? Chiếc nồi ngâm măng to đùng được trưng dụng để nấu mì bị vét đến những giọt nước cuối cùng mà vẫn thòm thèm.

Bây giờ, dù đã được ăn rất nhiều món mì của nhiều vùng đất khác nhau tôi vẫn không sao quên được vị của bát mì nấu bằng những con tôm “cụ” đen sì băm nhuyễn, vừa ăn vừa thổi, suýt xoa toát mồ hôi những buổi sáng mùa hè thời thơ bé.

2.Hầu như đứa trẻ nào cũng trốn ngủ trưa, trừ khi không trốn được, đành chịu. Thành thử, những buổi trưa mùa hè thú vị lại là những trưa vừa rong chơi thỏa thích vừa hồi hộp nghe ngóng tiếng mẹ quát đâu đó.

Một lần, mấy đứa hàng xóm mang cho một chùm quả nhỏ như hạt đỗ xanh mà chín đỏ, rất đẹp mắt. Mấy chị em chúng tôi thống nhất gọi đó là quả hồng đỏ, mặc cho mấy đứa hàng xóm kia vẫn cãi nhau om tỏi. Cây hồng đỏ chỉ có ở trên dãy núi đất phía sau thị trấn. Chị em chúng tôi hẹn bọn trẻ hàng xóm hôm nào sang rủ đi hái quả hồng đỏ và rất nhiều thứ hoa quả thú vị khác ở trên đó.

Trớ trêu, nhằm một buổi trưa, khi chúng tôi phụng phịu mặt, lần lượt phải leo lên giường thì có tiếng léo nhéo ngoài cổng. Mẹ tôi đội nón đi ra, lát sau một bầy lốc nhốc theo vào, rất hồn nhiên: “Chúng cháu lên núi hái quả cây hồng đỏ”. Mẹ tôi cấm tiệt. Lý do: “Núi đá vôi, giữa trưa nắng lên đến hơn 40 độ, không phải giời đày mà lên đó. Ngày xưa chỗ đó là chiến trường, những lô cốt của Pháp bỏ lại còn rất nhiều. Đường hầm hào cũng chằng chịt ngang dọc, biết đâu có cả mảnh bom, mảnh đạn…”. Chúng tôi tái mét mặt.

May mắn nhất là những buổi trưa sông cạn trơ đáy và mẹ thì phải đi công tác xa nhà. Mấy đứa rủ nhau xắn quần, vác chậu, mở một lối ra sông, bì bõm mò cua, bắt ốc, sục bùn tìm cá rô, cá trê. Tôi là đứa láu táu, thích bắt được nhiều nhưng lại lười không chịu tìm, thế là, sẵn những lá trang, lá súng lật lên để mong kiếm được con ốc bám ở đó. Được vài lá, một chú đỉa cuộn tròn cái thân mềm nhùng nhụng hai sắc đen, vàng rơi ra, tôi hét váng cả một khúc sông. Rồi chạy lên trên bờ, ngồi bệt xuống đám bùn khô cong, thấy cục bùn đọng trên chân cũng chết khiếp.

3.Những buổi chiều mùa hè thường bắt đầu bằng một gầu nước mát lịm múc từ dưới giếng trong vắt lên. Uống ực ực vài ngụm, cơn ngái ngủ đã biến mất, tôi bắt đầu sục sạo quanh vườn tìm thứ để bỏ vào bụng.

Cũng lạ, mấy cây mít, người lớn dậy sớm hơn đã “đi tuần” kiểm tra rất kĩ, thế mà khi tôi vừa đến gốc, liếc mắt nhìn vài cái đã biết chính xác quả nào chín, thông qua mùi thơm và màu sắc trên vỏ gai, không cần phải gõ. Cũng chỉ có tôi mới biết bụi dứa nào có quả chín, bụi tre nào có cây măng đã đẵn được và cũng chỉ tôi mới trèo được ra những cành xoài cao nhất để giành lấy quả đã vàng ươm từ mỏ lũ chim tham lam. Chỉ khi có cái gì đó ăn, ấm bụng rồi tôi mới ra gốc ổi, trèo lên, ngồi cả giờ để hóng gió.

Cứ đầu tháng 5, trên đường đi học thấy hoa mua tím biếc nở là biết mùa hè đã về. Hoa mua nở sớm, vẻ đẹp của nó nhiều phen làm tôi la cà tham hái mà lạc chân đi quá xa, chạy đến trường có khi muộn cả buổi thi học kì. Độ nửa tháng, một tháng sau hoa sim mới nở. Sim nở là lúc chính thức kết thúc năm học, học sinh tất thảy được nghỉ hè.

Vì nở muộn hơn nên hoa sim ít bị bẻ chơi, chính vì thế mà nhiều buổi chợ trung du vào cỡ tháng 8 người ta mang bán hàng thúng quả sim. Chẳng có cân lạng gì, toàn đong bằng bát, đựng vào lá khoai nước, lá bàng. Thịt sim mềm và ngọt lịm, nhưng hạt sim thì nhỏ và cứng, ai can đảm lắm mới dám nuốt, còn đa phần đều nhằn cả ra cùng rốn sim chan chát. Ấy thế mà ăn say sưa, ăn đến tím sẫm cả môi. Bọn trẻ chúng tôi thì vụng về lại háu táu, màu tím bôi khắp mặt. Các chị lớn thì thể nào sau khi ăn sim cũng đứng hàng giờ trước gương, soi đi soi lại nụ cười chúm chím tím hồng. Soi rồi lại chặc lưỡi, giá sim chín sớm hơn, vào lúc còn đang đi học thì còn có người ngắm...

Nhưng đó là chuyện mấy tháng sau, còn bây giờ vào buổi chiều muộn, hoa mua đã cụp lại thành búp. Ấy là lúc kết thúc một đời hoa ngắn ngủi chỉ nở trong có một ngày. Hoa sim thì kéo dài được đến 2-3 ngày. Màu hoa cũng phai dần từ khi nở đến lúc tàn. Ban đầu là tím nhạt, rồi thì hồng phai, và cuối cùng là nguyệt bạch. Sim tàn không cuốn các cánh hoa lại, trở về trạng thái gần như lúc chưa nở như mua mà sẽ lả tả từng cánh rụng xuống đất. Từng gốc sim trắng sáng những cánh hoa rơi như gom lại chút ánh sáng cuối ngày. Và thể nào dù thương thì thương, tôi cũng phải guồng chân mà chạy về nhà cho kịp bữa tối nếu như không muốn bị ăn cơm với... mắng.

Những buổi chiều mùa hè xa xưa và cả chiều hè nay cũng chỉ có ngần ấy tiếng đồng hồ thôi, sao thấy cứ khác nhau vời vợi.

4.Tôi nhớ đến thằng Tôm. Cứ sẩm tối nó lại réo gọi “Đi chơi trốn tìm chúng mày ơi...”. Cứ nghe thấy tiếng nó là các bước chân rầm rập chạy theo từ ngõ này sang ngõ khác. Có đứa còn đang ăn cơm, và vội miếng cuối cùng rồi chạy đi. Phải hôm nào trăng chưa lên, trời tối nhập nhoạng, ngã dúi dụi là chuyện thường. Không nhanh thì tàn cuộc chơi đến nơi, vì thằng Tôm phải theo bố mẹ đi lên máng đá đập đá, cả ngày trần mình dưới cái nắng như thiêu đốt để đập những hòn đá to thành đá dăm vì bố mẹ nó là công nhân của xí nghiệp khai thác đá xây dựng. Người nó gầy gò, đen nhẻm, nhanh nhoăn nhoắt, chỉ mỗi đôi mắt là lúc nào cũng sáng như được thắp đèn ở trong. Chỉ từ 7 giờ tối trở đi nó mới được xổng cẳng để đi chơi. Rồi cũng chỉ được đến 10 giờ đêm là nó phải về ngủ để sáng mai còn có sức mà đập đá. Mà thằng Tôm thì nổi tiếng đầu têu các trò hay.

Có thằng Tôm cầm đầu, trò trốn tìm trở nên hấp dẫn hơn hẳn. Nó là đứa nghĩ ra một cách chơi hoàn toàn mới, đấy là "trốn tìm chỉ điểm". Nghĩa là tìm được đứa nào, đứa ấy phải chỉ cho người đi tìm được chỗ nấp của đứa khác, nếu không chỉ được, ngay lập tức đứa ấy phải trở thành người đi tìm. Cả sân bóng rộng mênh mông, xung quanh là những lùm cây rậm rạp, đi trốn còn đỡ, chứ đi tìm mò mẫm, trèo lên được các cành cây, sờ được đúng người rồi mà trời tối đen thui, không gọi được đúng tên thì cũng mệt người. Còn chưa kể có khi bị người trốn dọa ma cho thót cả tim.

Yên bình nhất là những đêm trăng thanh gió mát. Lúc ấy, thằng Tôm đặc biệt thích đến chơi nhà tôi, vì nhà tôi là nhà duy nhất trong thị trấn có mái bằng. Buổi chiều đi làm về, nó tự ý xông sang, xách vài thùng nước đổ lên mái nhà cho nguội. Buổi tối, sau khi rá lạc luộc lẫn hạt mít chỉ còn lại vỏ, cả lũ nằm ườn ra trên chiếc chiếu, lưng dán xuống trần, mắt dán lên trời.

Gió mát hơn quạt hầu, trời trong như tấm gương. Chòm Đại hùng tinh nằm ở góc nào, sao Thần nông đang cúi hay đang nghỉ, đâu dải ngân hà, đâu đàn vịt con, đâu sao Bắc đẩu, thằng Tôm đều chỉ vanh vách. Có khi, nó còn đưa tay lên trời, vẽ thành những hình mà chúng tôi cố lắm cũng không thể hình dung được đó là hình gì. Vầng trăng sáng vằng vặc và những vì tinh tú kéo chúng tôi lên lơ lửng trên không, mơ được làm bầy chim thiên nga, được cưỡi thảm bay, chổi thần lao vèo vèo trên cao để nhìn xuống hạ giới mọi thứ đều nhỏ như hạt đỗ…