Đồng bằng sông Cửu Long: Gồng mình với 6 thách thức

Quốc Trung 30/05/2017 09:40

Thách thức an ninh nguồn nước Mekong và câu chuyện ở ĐBSCL là chủ đề của hội thảo vừa được tổ chức tại Cần Thơ ngày 29-5, nhằm tạo ra góc nhìn mới về các nguy cơ an ninh môi trường do biến đổi khí hậu và các dự án phát triển vùng thượng lưu gây ra. Những thiệt hại về sinh kế và những lo lắng mà cư dân ĐBSCL đang phải gánh chịu là minh chứng rõ nét cho thấy sự cần thiết các bên liên quan xem xét lại tính cân bằng giữa lợi ích kinh tế và giá trị môi trường bền vững trong khu vực.

Nguồn nước bị đe doạ nghiêm trọng

Những năm gần đây, ĐBSCL ngày càng trở nên mong manh và dễ tổn thương trước các tác động từ hiệu ứng thời tiết cực đoan gây ra bởi hiện tượng biến đổi khí hậu. Sự thay đổi mạnh mẽ chế độ mưa hàng năm, gia tăng triều cường vùng cửa sông và ven biển, cùng với gia tăng nhiệt độ mau chóng đã tạo ra sự thiếu hụt nguồn nước mặt, sụt giảm lượng nước ngầm và tăng cường diện tích mặn hóa do xâm nhập mặn. Quan ngại hơn, sự phát triển ồ ạt thiếu bền vững của hàng loạt đập thủy điện ở thượng nguồn dòng chính sông Mekong những năm qua đã khiến cho vấn đề an ninh nguồn nước ở Hạ châu thổ sông Mekong nói chung, ĐBSCL của Việt Nam nói riêng, trở nên bức bách.

Sự kiện hạn mặn lịch sử năm 2016 mà hàng loạt khu vực ở Nam Lào, Đông Bắc Thái Lan, Campuchia và các tỉnh vùng ĐBSCL phải hứng chịu đã được nhiều chuyên gia và nhà khoa học kết luận là hệ quả tác động kép của El Nino và đập thủy điện gây ra. Trước bối cảnh các nước thượng nguồn sẽ tiếp tục xúc tiến xây đập, chuyển nước từ sông Mekong và diễn biến thời tiết ngày càng bất thường, thì nguy cơ khan hiếm nguồn nước mặt và sụt giảm trữ lượng nước ngầm ở ĐBSCL ngày càng hiện hữu. Ngay cả khi chuỗi các hồ chứa ở phía thượng nguồn xả lũ hàng năm thì nguồn nước ấy hầu như không còn lượng phù sa và dinh dưỡng đủ để bồi tụ và nuôi sống các hệ sinh thái ở vùng đồng bằng cuối nguồn. Khi đó, theo nhiều chuyên gia, tương lai sụt lún và tan rã đồng bằng là khó tránh khỏi.

Ông Hà Thanh Toàn - Hiệu trưởng trường Đại học Cần Thơ cho biết: ĐBSCL đang chịu ảnh hưởng nghiêm trọng của hệ thống đập thuỷ điện thượng nguồn sông Mekong. Những dự án này ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ thống nguồn nước vùng, đặc biệt là vấn đề về môi trường nước và các hệ quả của hệ thống đập này. Chúng tôi những người ở vùng hạ nguồn sông Mekong mong muốn chia sẻ những lo lắng về sự phát triển của hệ thống đập thuỷ điện tác động đến các nước thượng lưu, đặc biệt là Trung Quốc, Lào, Campuchia.

Bảo vệ và sử dụng nguồn nước hiệu quả

PGS Lê Anh Tuấn - Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu biến đổi khí hậu, trường Đại học Cần Thơ chia sẻ: Vùng ĐBSCL đang đối mặt với 6 thách thức, gồm: Thách thức biến đổi khí hậu; Gia tăng dân số và di dân; Khai thác tài nguyên quá mức; Suy giảm môi trường; Thay đổi sử dụng đất; Đe dọa của các đập thủy điện thượng nguồn và các dự án chuyển nước (ở Thái Lan, Lào và Campuchia). Theo ông Tuấn, trong 6 thách thức đó thì biến đổi khí hậu có thể thích ứng được; Gia tăng dân số và di dân ngăn chặn được; Khai thác tài nguyên quá mức bằng cách nào đó có thể kiềm soát được; Thay đổi sử dụng đất có thể điều chỉnh được... Tuy nhiên, đối với vấn đề hình thành đập thủy điện thượng nguồn và các dự án chuyển nước gần như chúng ta không thể kiểm soát và không thể thích ứng được trong điều kiện hiện nay.

Nói về an ninh nguồn nước, ông Nguyễn Việt Dũng, Phó Giám đốc Trung tâm con người và thiên nhiên cho biết: Câu chuyện về vùng ĐBSCL, vấn đề sông Mekong, an ninh nguồn nước từ chỗ không được nhiều người quan tâm thì những năm gần đây đã được thay đổi sâu sắc mạnh mẽ. Theo các chuyên gia, nguy cơ khan hiếm nguồn nước mặt, sụt giảm trữ lượng nước ngầm ở ĐBSCL ngày càng hiện hữu. Ngay cả khi chuỗi các hồ chứa ở phía thượng nguồn xả lũ hàng năm thì nguồn nước ấy hầu như không còn lượng phù sa và dinh dưỡng đủ để bồi tụ, nuôi sống các hệ sinh thái vùng đồng bằng cuối nguồn này.

GS.TS Nguyễn Ngọc Trân cho rằng: Để ứng phó với BĐKH ở vùng ĐBSCL cần phải xây dựng một cơ chế sử dụng nguồn nước chung của 6 nước trong lưu vực sông Mekong với tinh thần hợp tác cùng phát triển. Các Bộ, Ủy ban sông Mekong Việt Nam, cùng các nhà khoa học phải phát hiện, theo dõi, đánh giá tác động của các dự án khai thác nguồn nước ở thượng nguồn. Tiến hành rà soát lại quy hoạch tổng thể bằng cách tiết kiệm nước ngọt, chung sống với hạn mặn, khai thác nước lợ và nước mặn như một tài nguyên. Chú trọng vấn đề đổi mới thể chế và xác định cơ chế phối hợp; tập trung liên kết chuỗi, liên kết vùng, phát triển kinh tế vùng.

(0) Bình luận
Nổi bật
    Tin mới nhất
    Đồng bằng sông Cửu Long: Gồng mình với 6 thách thức

    POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO