Giáng sinh eo hẹp ở Đông Âu

Giá lương thực, thực phẩm tăng cao

Dữ liệu mới nhất của Eurostat cho thấy, giá lương thực ở Hungary trong tháng 10 cao hơn đáng kinh ngạc 45,2% so với một năm trước đó. Trong khi đó, 10 quốc gia Đông Âu phải đối mặt với lạm phát giá lương thực hơn 20%. Chi phí thực phẩm cao hơn 33,3% ở Litva và tăng 30% ở Latvia so với tháng 10/2021.

Trong khi có những dấu hiệu lạm phát toàn phần có thể đạt đỉnh ở một số quốc gia, giá lương thực vẫn tăng mạnh, làm tăng thêm chi phí sinh hoạt và buộc các ngân hàng trung ương phải giữ lãi suất cao ngay cả khi các nền kinh tế bắt đầu tăng trưởng chậm lại.

Các chuyên gia cho rằng, các yếu tố địa phương đang làm trầm trọng thêm xu hướng toàn cầu do chi phí năng lượng và phân bón tăng, bao gồm năng suất thấp của ngành công nghiệp thực phẩm ở một số nước tiếp xúc nhiều với hàng nhập khẩu và tăng lương trong thị trường lao động chặt chẽ.

Tại Hungary, hạn hán nghiêm trọng đã tàn phá vụ ngô và lúa mì trong năm nay, đồng thời khiến giá thức ăn chăn nuôi tăng vọt, trong khi đồng forint yếu đã làm tăng chi phí nhập khẩu.

Trang trại ở Tiszaeszlar, miền Đông Hungary, gia đình ông Lajos Kander nuôi hơn 2.000 con lợn. Trang trại của ông Kander cũng thường trồng ngô và lúa mì và tự sản xuất nguyên liệu, nhưng hạn hán đã buộc họ phải mua một số thức ăn chăn nuôi trên thị trường, nơi giá ngô và lúa mì mùa vụ đã tăng gần gấp đôi kể từ năm 2021.

"Vào năm 2023, chúng tôi sẽ gặp khó khăn nghiêm trọng vì phải mua thức ăn chăn nuôi, chúng tôi sẽ xem xét mức giá nào có thể phù hợp với túi tiền" - ông Kander nói và cho biết thêm, chi phí điện, lương và thú y cũng tăng.

Trang trại của ông Kander phải trả 29 forint cho mỗi KWh điện theo hợp đồng hết hạn vào ngày 31/12, sau đó hóa đơn sẽ tăng lên 138 forint cho mỗi KWh. May mắn thay, họ có một số tấm pin năng lượng mặt trời. Tuy nhiên, chi phí tiêm phòng hàng năm cho đàn lợn của họ đã tăng gấp ba lần lên 4,5 triệu forint.

Trang trại Kanders đã tăng giá khoảng 20-25% nhưng việc tăng thêm chi phí sẽ khó có thể thực hiện được bởi để khắc phục tình trạng này, các doanh nghiệp sẽ phải chấp nhận những chi phí tăng thêm. “Chúng tôi muốn bán lợn với giá 2.000 forint/kg, nhưng sẽ không có ai mua nó" – ông Kander buồn bã nói.

Thực phẩm hiện là nguyên nhân chính của lạm phát ở Hungary, nó đã tăng tốc lên 22,2% trong tháng 11, với việc loại bỏ giá trần nhiên liệu được thiết lập để tăng thêm trong tương lai.

Đầu tuần này, Thống đốc Ngân hàng Quốc gia Hungary, ông Gyorgy Matolcsy cho biết, lạm phát sẽ ở mức trung bình 15-18% trong năm tới, trong đó thực phẩm chiếm hơn 50% trong số các mức tăng tiếp theo. “Ngành công nghiệp thực phẩm của Hungary hoạt động với năng suất thấp và độc quyền nên không thể thích ứng được khi tỷ trọng nhập khẩu cao và năng lượng đầu vào cao hơn” - ông Matolcsy nói.

Lạm phát toàn phần của Séc giảm xuống 15,1% trong tháng 10 nhưng giá lương thực lại tăng, trong khi ở Ba Lan, lạm phát thực phẩm và đồ uống không cồn là 22,3% trong tháng 11, cao hơn nhiều so với CPI chung ở mức 17,4%.

Còn tại Litva, một trong những quốc gia vùng Baltic có nền kinh tế mở và dễ bị ảnh hưởng bởi những biến động trên thị trường hàng hóa quốc tế, Thống đốc Ngân hàng trung ương Gediminas Simkus đã đưa ra một nhận định lạc quan hơn: "Thời gian tới, chúng ta sẽ thấy lạm phát hàng tháng sẽ giảm xuống một chút, bởi vì giá nguyên liệu năng lượng và thực phẩm đã đạt đỉnh và hy vọng chúng sẽ không xảy ra lần nữa".

“Thắt lưng buộc bụng” trước Giáng sinh

Giá tăng đã bắt đầu làm giảm mức tiêu thụ hàng hóa của người dân Đông Âu. Doanh số bán hàng thực phẩm đã giảm 5,6% tại Hungary trong tháng 10 khi các gia đình phải đối mặt với mức tăng hàng năm hơn 34% đối với thịt, cá và 80% đối với bánh mì. Trong khi đó, những người mua sắm ở Séc phải vật lộn với giá đường tăng 105% trong khi giá bột mì tăng 45,4% ở Ba Lan.

Tại một khu chợ ở Budapest, bà Eva Racz 75 tuổi, cho biết, bà không đủ tiền mua bữa ăn truyền thống thường có cá chép trong dịp Giáng sinh năm nay. "Đây sẽ là một Giáng sinh nghèo hơn, vì lương hưu ít trong khi chúng tôi cần phải trả tiền điện, nước và thuốc men", bà Eva Racz nói và cho biết thêm, vợ chồng bà sống bằng khoản lương hưu trị giá 200.000 forint (507,74 USD) một tháng.

Bà Racz nói: “Chúng tôi sẽ có một ít nước dùng, bắp cải nhồi, thịt nướng và khoai tây trong dịp Giáng sinh. Không biết tình trạng này sẽ kéo dài trong bao lâu?".

Một cuộc khảo sát của Barometr Providenta cho thấy, người Ba Lan sẽ chi trung bình 1.259 zloty (281 USD) vào Giáng sinh năm nay, cao hơn 307 zloty so với một năm trước, mặc dù gần một nửa số người được khảo sát cho biết họ sẽ mua các sản phẩm rẻ hơn để giảm chi phí.

Trong khi đó, lạm phát ở Hungary dự kiến sẽ chỉ bắt đầu giảm rất chậm cho tới nửa đầu năm tới. Theo Goldman Sachs: Vẫn chưa có dấu hiệu chắc chắn nào cho thấy động lực lạm phát đang được cải thiện ngay lập tức ở Hungary.

Khủng hoảng chi phí sinh hoạt không chỉ diễn ra ở các nước Đông Âu, nó còn đè nặng lên cuộc sống của người dân ở phần còn lại của châu lục. Kết quả khảo sát mới đây cho thấy, hơn 2/3 người Anh trưởng thành có kế hoạch cắt giảm chi tiêu dịp lễ hội cuối năm, bao gồm cả Giáng sinh – ngày lễ quan trọng nhất trong năm của phương Tây.