Thách thức với nhà nông

Nông sản không ổn định về giá cả và chất lượng, bị động trong tiêu thụ.

Thời gian qua, ngành nông nghiệp nước nhà đã được sự đặc biệt quan tâm của Đảng, Nhà nước. Với tốc độ tăng trưởng GDP của ngành bình quân là 3,13% trong 5 năm qua, đã vượt mục tiêu Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XI đề ra (từ 2,6-3%) là một kết quả rất đáng ghi nhận. Tuy nhiên, so với tiềm năng, yêu cầu, đặc thù của một nước truyền thống nông nghiệp vẫn còn nhiều vấn đề cần bàn. Còn đó những chông chênh, khó khăn do nhiều yếu tố khách quan và chủ quan. Thực tế ngay việc tăng trưởng của ngành đang chậm lại, năm 2015 chỉ đạt 2,41%, mức thấp nhất trong vòng 5 năm qua, cũng là một sự nhắc nhở khi bước vào thời kỳ hội nhập sâu rộng với những yêu cầu cao, khắt khe.

Để hòa nhập và phát triển, tái cơ cấu ngành nông nghiệp là một vấn đề Chính phủ yêu cầu phải khẩn trương, tập trung thực hiện. Những nhiệm vụ, giải pháp đặt ra cũng là đầy thử thách khi đó đây, ngành nông nghiệp từ các cơ quan quản lý cho đến người nông dân còn không ít bất cập, khó khăn. Đồng thời, ngành nông nghiệp, người nông dân đang và sẽ đối mặt với sự biến đổi khí hậu, sự khắc nghiệt của thiên tai đã ảnh hưởng trực tiếp, sâu rộng nhất.

GS.TS Nguyễn Thiện Nhân, Ủy viên Bộ Chính trị, Chủ tịch UBTƯMTTQ Việt Nam nhiều năm qua đã rất trăn trở với từng bước đi của ngành nông nghiệp. Ông từng đã chỉ ra 4 bất cập kéo dài của ngành nhiều năm qua. Đó là tình trạng được mùa rớt giá; nông dân thiếu vốn; thu nhập của người nông dân thấp so với lao động công nghiệp và dịch vụ; xuất khẩu nông sản không ổn định về giá cả và chất lượng, bị động trong tiêu thụ. Những bất cập này, mặc dù từng thời gian, thời kỳ, cùng với các chính sách, các cấp, các ngành đã có nhiều cố gắng, nhưng về cơ bản vẫn chưa triệt để hạn chế, khắc phục được. Ví như năm 2015, so với năm 2014, sản lượng hầu hết các loại cây trồng đều tăng: lúa đạt 45,2 triệu tấn, tăng 241.000 tấn, bắp tăng 78.000 tấn, khoai mì tăng 464.000 tấn, rau đậu thực phẩm tăng 276.600 tấn...nhưng kim ngạch xuất khẩu của ngành nông nghiệp lại chỉ đạt 30,14 tỉ USD, giảm 0,8% so với năm 2014, do giá giảm. Chuyện những ngày này, có đến 15% diện tích cà phê ở Tây Nguyên không thu hái được đành để cho khô héo, chỉ vì không có nhân công. Trong khi đó, không ít vùng quê, người lao động đang thất nghiệp. Lại cũng vấn đề giá cả, giá cho nhân công chỉ bằng 70% so với năm trước. Cái gốc vấn đề lại do giá cà phê năm nay chỉ bằng 65% mọi năm.

Mục tiêu của ngành nông nghiệp những năm tới đây là phải xây dựng cho được một nền nông nghiệp phát triển toàn diện theo hướng hiện đại, sản xuất hàng hóa lớn, giá trị gia tăng cao, bền vững, đáp ứng nhu cầu đa dạng trong nước và thúc đẩy xuất khẩu. Như Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo, phải tiếp tục tập trung quyết liệt tái cơ cấu ngành nông nghiệp với mục tiêu là nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả, sức cạnh tranh, nâng cao thu nhập của người nông dân. Trong tái cơ cấu, việc đưa khoa học, công nghệ, thúc đẩy ứng dụng khoa học, công nghệ vào sản xuất là rất quan trọng.

Ở đây cụ thể là giống, quy trình sản xuất, canh tác, chế biến, bảo quản sản phẩm... Sản phẩm nhiều nhưng chất lượng không cao cũng không ổn. Sản phẩm có nhưng bảo quản không tốt, chế biến không kịp thời thì cũng không hiệu quả. Sản phẩm đến với người tiêu dùng phải là sản phẩm tốt, đủ sức cạnh tranh về chất lượng, giá cả so với mặt hàng cùng loại trên thế giới, từ đó xây dựng được thương hiệu, uy tín ổn định, vững chắc trên thị trường. Những vấn đề này không chỉ chờ thời gian mà cần chạy đua với thời gian.

Nước ta có lợi thế với diện tích đất đai, lao động dành cho nông nghiệp lớn. Thiên nhiên ưu đãi khí hậu bốn mùa, với nhiều vùng có thể cung cấp nguồn cây trồng, vật nuôi, sản phẩm nông nghiệp đa dạng, phong phú. Từ cây lúa, cây ngô, khoai mì cho đến các loại hoa quả xứ nóng, xứ lạnh và các loại vật nuôi từ trên cạn đến dưới nước. Nhiều loại cây trồng trên thế giới đang được thử nghiệm ở Việt Nam cho thấy những kết quả tốt. Vấn đề làm sao qua sàng lọc, xây dựng được những mô hình, những vùng, khu sản xuất nông nghiệp quy mô lớn, hiệu quả cao, những cây trồng, vật nuôi, sản phẩm đặc trưng, đặc biệt chỉ có ở riêng ta.

Để giải quyết những vấn đề này, như đi tìm nguyên nhân của các bất cập của ngành nông nghiệp, GS.TS Nguyễn Thiện Nhân - Chủ tịch UBTƯ MTTQ Việt Nam đã chỉ ra, làm sao giải quyết được “sự không tương thích của quan hệ sản xuất và tổ chức sản xuất của nông nghiệp với điều kiện kinh tế thị trường hiện nay và hội nhập quốc tế”. Và vấn đề đặt ra phải có các HTX kiểu mới, quy mô lớn là khâu đột phá. Cùng với đó là sự liên kết chặt chẽ giữa các nông dân, hộ nông dân, nhà khoa học, doanh nghiệp...

Sẽ còn rất nhiều việc phải làm trong quá trình tái cơ cấu, xây dựng ngành nông nghiệp phát triển hội nhập, cũng như xây dựng nông thôn mới, hiện đại hóa nông thôn. Mọi khâu, lĩnh vực phải đồng bộ, đảm bảo tính bền vững. Chưa bao giờ tốc độ nông thôn đang đô thị hóa, hiện đại hóa mạnh như hiện nay. Những bờ tre xanh, con đường cỏ, nhà gạch đã được thay thế bằng những tường gạch, bê tông, nhà cao tầng, vệ sinh tự hoại.

Bên cạnh những cái được của cuộc sống hiện đại lại là những bất cập khi phát sinh ô nhiễm môi trường, thiếu ô xi, đất đai bạc màu...Mọi giá trị cần phải có sự cân nhắc, tính toán cho hợp lý. Không ít nơi sau khi “đổi mới” phá nhà mái ngói, ăn thức ăn công nghiệp lại phải “đổi mới” lại với con đường cỏ, nhà mái ngói, với các sản vật nuôi tự nhiên...Đây mới lại là hướng đi đúng, hiệu quả hơn về kinh tế khi vừa khai thác giá trị nông nghiệp, du lịch, sinh thái, những giá trị độc quyền, đặc trưng ít ai có được.

Hơn 20 năm qua, cùng với hành trình đổi mới của đất nước, nông nghiệp, nông thôn đã thực sự đổi mới, với những kết quả đáng tự hào. Với quá trình hội nhập sâu, phát triển, những nhiệm vụ, yêu cầu đặt ra cho ngành nông nghiệp nước nhà tới đây, người ta có quyền kỳ vọng, chúng ta lại tiếp tục bứt phá, vững chắc đi lên.