Hành lang pháp lý cho hoạt động từ thiện

Nghị định 64/2008/NĐ-CP ngày 14/5/2008 của Chính phủ đã tạo ra khuôn khổ pháp lý giúp các cơ quan liên quan huy động, phân phối và sử dụng các nguồn lực để hỗ trợ cho người dân khắc phục hậu quả, ổn định cuộc sống sau thiên tai, sự cố; đồng thời khuyến khích sự chung tay đóng góp của cộng đồng cho các hoạt động thiện nguyện, giảm gánh nặng cho ngân sách nhà nước. Tuy nhiên, quá trình thực hiện cho thấy Nghị định này cũng đã bộc lộ một số bất cập cần sửa đổi.

Mới đây, Văn phòng Chính phủ có văn bản (số 8876/VPCP-QHĐP) truyền đạt ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ giao Bộ Tài chính khẩn trương chủ trì xây dựng Nghị định thay thế Nghị định số 64/2008/NĐ-CP ngày 14/5/2008. Với mục tiêu tham gia tích cực vào quá trình tham vấn, đóng góp ý kiến cho Nghị định 64 sửa đổi, thúc đẩy sự tham gia của tổ chức xã hội, cộng đồng và các bên liên quan vào quá trình đóng góp xây dựng chính sách, phát triển hệ sinh thái cho hoạt động từ thiện tại Việt Nam.

Tại buổi tọa đàm tham vấn, đóng góp ý kiến cho Nghị định 64 sửa đổi này do Viện Nghiên cứu quản lý phát triển bền vững (MSD) vừa tổ chức, ông Trần Quốc Hùng, Phó Chủ tịch Hội Chữ thập đỏ Việt Nam cho rằng, việc từ thiện rất dễ lây lan tâm lý, và việc từ thiện có thể tràn lan, không hiệu quả, vụ việc bánh chưng hoặc ào ạt ủng hộ quần áo, mỳ tôm là những ví dụ thực tiễn. Chúng ta hiểu một quy trình từ thiện thì sẽ đưa ra một quy trình chuẩn, chuyên nghiệp để mang lại hiệu quả, tránh lãng phí nguồn lực. “Về lâu về dài, chúng ta cần có một khung pháp lý, luật cho hoạt động nhân đạo, từ thiện khuyến khích huy động nguồn lực và triển khai, tổ chức, thực hiện hiệu quả”- ông Hùng nói.

Trong khi đó, ông Phạm Quang Tú, Phó Giám đốc tổ chức phi chính phủ về phát triển nông thôn, giảm thiểu rủi ro về các thảm họa, thiên tại Việt Nam (Oxfam) nhấn mạnh: “Nghị định mới cần đảm bảo hai điều: Thứ nhất, tạo hành lang pháp lý để khuyến khích, tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình quyên góp, phân bổ nguồn lực. Thứ hai, đảm bảo tính hiệu quả, ở đây là từ cá nhân tham gia với chính quyền địa phương từ việc đánh giá thiệt hại, huy động nguồn lực, tổ chức cứu trợ, tái thiết sau thiên tai và giám sát đánh giá.”.

Với 30 năm thực hiện các công tác cứu trợ, từ thiện, nhà báo Hoàng Thiên Nga chia sẻ: “Những lúc ngặt nghèo, những lúc khẩn cấp, khi các cơ quan nhà nước theo quy trình chưa kịp trở tay, những cá nhân, tổ chức cộng đồng chính là đội ngũ phản ứng nhanh, hiệu quả, đi đầu. Điều đó rất tốt, nhưng chiếu theo Nghị định thì họ lại sai. Bà Nga đồng ý rằng việc từ thiện cũng cần quy trình, hướng dẫn để tránh tình trạng cá nhân hay cộng đồng trục lợi, bất hợp lý. Theo bà Nga, trong thời đại 4.0, nếu có hướng dẫn cụ thể, chuẩn xác trong cách hướng dẫn toàn dân minh bạch khi làm từ thiện, chính cộng đồng xã hội sẽ là lực lượng giám sát hiệu quả, với trách nhiệm hỗ trợ giám sát của các tổ chức, cơ quan liên quan. “Nếu có được một nghị định bao quát, rõ ràng, dễ hiểu, quy định cần và đủ về tính minh bạch, không mâu thuẫn với quyền cho-nhận của công dân theo Bộ luật Dân sự thì hoạt động từ thiện của toàn dân sẽ nở rộ, mạnh mẽ và chặt chẽ, chuyên nghiệp hơn” - bà Nga ý kiến.

Đi từ thực tiễn và nhu cầu của công tác thiện nguyện, ông Nguyễn Sĩ Dũng, nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội đã chia sẻ bức tranh rộng lớn hơn về xu hướng và hệ sinh thái cho từ thiện phát triển tại Việt Nam đáp ứng nhu cầu phát triển. Cũng theo ông Dũng, chúng ta đang thực sự thiếu một hệ thống pháp lý thúc đẩy từ thiện. Ví dụ, ưu đãi thuế hoặc miễn trừ cho công tác từ thiện hoặc công tác tôn vinh, ghi nhận các tấm gương làm từ thiện của các cơ quan quản lý nhà nước. Trong khi đó, công tác hỗ trợ từ thiện nơi dễ nơi khó, bởi đang phụ thuộc vào quan điểm, nhân cách của lãnh đạo địa phương, phụ thuộc vào cá nhân, thiếu một thể chế, một hệ quan điểm thống nhất trong việc thúc đẩy, khuyến khích làm từ thiện.

“Chúng ta nên bỏ đi thủ tục cho hay không cho mà quy định hướng dẫn xem cách thức, phương pháp làm điều phối công tác từ thiện thế nào cho hiệu quả, minh bạch giải trình. Như vậy, tùy từng trường hợp, hoàn cảnh, địa phương thì đơn vị nào có tư cách, năng lực phù hợp, bất kể tổ chức nhà nước hay tổ chức nhân dân, tổ chức xã hội đều có thể đứng ra điều phối công tác từ thiện” - ông Nguyễn Sĩ Dũng bày tỏ.