‘Hộ chiếu vaccine’ và biến thể SARS-CoV-2

An toàn để khỏi hối tiếc

Mặc dù tiêm chủng vaccine ngừa Covid-19 chưa phổ biến nhưng ngay từ cuối tháng 11/2020, Hãng hàng không Qantas của Úc đã yêu cầu khách có chứng nhận đã tiêm vaccine mới được phép bay. Từ đó, cuộc tranh luận nổ ra, người đồng ý, người thì không.

Còn với Tổ chức Y tế thế giới (WHO) thì sao? Tới nay, thông điệp của WHO về “hộ chiếu vaccine “ là khá rõ ràng. Bác sĩ Catherine Smallwood - chuyên viên cao cấp về vấn đề khẩn cấp của WHO tại châu Âu, cho biết: “Chúng tôi không khuyến nghị “hộ chiếu miễn dịch” (chứng nhận tiêm vaccine) và cũng không khuyến nghị dùng xét nghiệm như một phương tiện để ngăn ngừa đường lây truyền qua biên giới. Những gì chúng tôi khuyến nghị là các quốc gia nên xem xét dữ liệu về sự lây lan trong nước và nước ngoài để điều chỉnh hướng dẫn đi lại của họ cho phù hợp”.

Nhưng, bất chấp khuyến nghị của WHO, nhiều nước châu Âu dường như đang ngả theo “hộ chiếu vaccine “, với cách đặt vấn đề an toàn mà tránh được dịch vẫn hơn là phải nói hối tiếc.

Trong việc này, cách ứng xử của Hy Lạp được coi là tiêu biểu khi Thủ tướng Kyriakos Mitsotakis đã cố dung hòa lợi ích các bên khi xác nhận tiêm vaccine phòng Covid-19 sẽ không phải là đòi hỏi bắt buộc trong vấn đề di chuyển, nhưng ai đã tiêm vaccine rồi thì họ nên được tự do di chuyển. Điều này có thể hiểu là trong trường hợp một khu vực bị phong tỏa do đại dịch, những ai đã tiêm vaccine có thể được miễn trừ.

Hay như tại Iceland, người nào có giấy tờ xác nhận mình đã từng nhiễm và khỏi Covid-19 kể từ ngày 10/12/2020 thì không cần xét nghiệm hay cách ly. Người phát ngôn của Chính phủ cho rằng yêu cầu này của Chính quyền không giống với yêu cầu chứng nhận đã tiêm vaccine. Rõ ràng hơn, chính quyền Vương quốc Bỉ ủng hộ “hộ chiếu vaccine “ ở EU và thậm chí là trên toàn cầu.

Có thể nói, “hộ chiếu vaccine” nhắm tới mục đích trả lại khả năng đi lại tự do, thoải mái như trước đại dịch. Tuy nhiên, nói như giáo sư luật Ana Beduschi (Đại học Exeter, Anh) thì điều đó cũng đặt ra những câu hỏi cần thiết về việc bảo vệ quyền riêng tư của dữ liệu và quyền con người. Và thêm nữa, trong khi những người có “hộ chiếu vaccine” được “trả tự do” thì những người không tiêm vaccine sẽ lại bị từ chối dịch vụ chuyên chở hoặc quyền đi đến những nơi công cộng. Mà con số đó là rất lớn.

Phát triển các dự án nghiên cứu huyết tương

Trong một diễn biến khác của cuộc chiến chống đại dịch Covid-19, Ủy ban châu Âu vừa thông báo đang thúc đẩy phát triển 24 dự án liên quan tới việc thu thập huyết tương của những người được chữa khỏi bệnh Covid-19. Các huyết tương này được sử dụng phục vụ cho công tác nghiên cứu nhằm nâng cao hiệu quả điều trị cho các bệnh nhân mắc Covid-19.

Công tác nghiên cứu này được cơ chế “Công cụ hỗ trợ khẩn cấp” của EU tài trợ 36 triệu euro. Các dự án sẽ được thực hiện tại 14 quốc gia thành viên EU và Vương quốc Anh. Nói như Cao ủy châu Âu về Y tế, bà Stella Kyriakides, thì “EU sẽ làm mọi thứ có thể để người dân được điều trị Covid-19 một cách hiệu quả và an toàn”.

Tính tới ngày 15/1/2021 là đúng 1 năm 4 ngày virus SARS-Cov-2 “tấn công” châu Âu. Virus này đã tạo ra 2 đợt đại dịch tại châu Âu và gây ra những hậu quả nặng nề về người và của cũng như cuộc sống của người dân nơi đây. Theo thống kê của Trung tâm Phòng chống và Kiểm soát dịch bệnh châu Âu (ECDPC) và Đại học Johns Hopkins, kể từ đầu đại dịch tới ngày 15/1/2021, tại UU và Vương quốc Anh đã có hơn 19 triệu ca mắc Covid-19, trong đó có gần 460.000ca tử vong.

Giới y tế châu Âu cho rằng, cùng với việc phát triển các loại vaccine đã có thì nghiên cứu về huyết tương sẽ là một biện pháp tích cực chặn sự lây lan của Covid-19.

Biến thể SARS-CoV-2 vô hiệu hóa vaccine hiện có

Kể từ ngày 14/12/2020, nước Anh thông báo phát hiện biến thể mới của virus SARS-CoV-2 với tốc độ lây lan nhanh hơn chủng cũ 70%, thì cũng là lúc người ta bày tỏ nghi ngại biến thể mới này sẽ có khả năng kháng lại (có nghĩa là vô hiệu hóa) các vaccine hiện có.

Biến thể mới này có tên là VUI-202012/01 (được hiểu là “biến thể đang được điều tra”). Biến thể này là do thay đổi trình tự gene so với chủng gốc SARS-CoV-2 được phát hiện hồi cuối năm 2019 ở Vũ Hán (Trung Quốc). Sự biến đổi về “trình tự gene” của virus sau một thời gian là hiện tượng tự nhiên vì trong quá trình lây nhiễm, sinh sản, chúng sao chép bộ gene của chúng và tạo ra gene mới thích ứng hoàn cảnh mới.

Tại thời điểm này, giới y học cho rằng biến thể HUI-202012/01 không ảnh hưởng tới các vaccine. Kết luận này được các nhà khoa học Richard Neher thuộc Đại học Basel ở Thụy Sĩ và Andreas Bergthaler từ Viện Hàn lâm khoa học Áo giải thích rằng, vaccine tạo ra phản ứng miễn dịch chống lại nhiều đặc điểm của virus cùng một lúc. Do đó, ngay cả khi một trong những đặc điểm đó thay đổi, hệ thống miễn dịch của con người vẫn có thể nhận ra mầm bệnh và bảo vệ người được nhận vaccine (người được tiêm chủng vvaccine), có nghĩa là biến chủng HUI 202012/01 không làm ảnh hưởng đến tác động của vaccine chống lại SARS-CoV-2.

Các “ông lớn” công nghệ bao gồm Microsoft Corp, Oracle Corp cùng các công ty chăm sóc y tế Cigna Corp và Mayo Clinic (Mỹ) đã tham gia dự án “Sáng kiến Giấy chứng nhận tiêm vaccine” nhằm phát triển một loại hồ sơ điện tử cho những người đã được tiêm vaccine ngừa Covid-19. Theo đó, mục đích của dự án là nhằm giúp người dân có được các bản sao điện tử hồ sơ tiêm chủng đã được mã hóa và họ có thể lưu hồ sơ này trong ví điện tử mà họ lựa chọn. Những người không có điện thoại thông minh sẽ nhận được giấy chứng nhận có mã QR tích hợp thông tin chứng nhận tiêm vaccine. Tới nay, hơn 10 triệu người ở Mỹ đã được tiêm liều vaccine đầu tiên (1 trong 2 mũi tiêm ngừa cần thiết).