Hoạt động chuyển giá diễn biến phức tạp

Tranh minh họa.

Nhiều cách chuyển giá của doanh nghiệp FDI

Có nhiều cách thức để doanh nghiệp (DN) thực hiện hành vi chuyển giá. Chẳng hạn như thông qua nguyên vật liệu, tài sản cố định, dịch vụ tư vấn, bí quyết,… doanh nghiệp có vốn nước ngoài sẽ nâng giá trị lên 1,5 -2 lần khi giao dịch với đơn vị Việt Nam. Khi đó, đơn vị ở Việt Nam sẽ chịu thua lỗ, lợi nhuận từ Việt Nam được chuyển ra nước ngoài.

Cách nữa là DN lợi dụng chính sách ưu đãi thuế ở trong nước để chuyển giá. Hiện tại, thuế suất thuế thu nhập DN là 20%. Đồng thời, Nhà nước cũng có các chính sách ưu đãi thuế như cho DN hưởng mức thuế suất thuế thu nhập DN 10% trong 10-30 năm, miễn thuế thu nhập DN 4 năm đầu và giảm 50% ở các năm tiếp theo… Việc có nhiều chính sách ưu đãi thuế nhằm thu hút DN đầu tư vào những nơi được ưu đãi thuế. Nhưng điều này cũng khiến xảy ra tình trạng chuyển giá giữa các đơn vị chịu thuế suất cao đối với đơn vị hưởng thuế suất thấp để tránh thuế.

Như vậy có thể thấy ngoài nguyên nhân chủ quan là DN muốn tối đa lợi nhuận, chính hệ thống pháp luật các nước có tính rủi ro cao khiến nhiều DN thực hiện chuyển giá. Tên DN nằm trong diện nghi vấn chuyển giá, báo lỗ nhưng mở rộng sản xuất được nhắc đến nhiều là Coca Cola, Metro, BigC… Đây cũng chính là những DN có vốn đầu tư nước ngoài ( FDI) khá nổi tiếng.

Hậu quả của việc chuyển giá là cơ quan thuế không thu được thuế, ngân sách nhà nước bị hụt thu. Nhưng ảnh hưởng hơn là môi trường đầu tư bị méo mó, doanh nghiệp làm ăn chân chính bị thiệt thòi.

Lan sang cả doanh nghiệp nội

Song đáng lo ngại hơn trong bối cảnh hiện nay là không chỉ các DN FDI chuyển giá mà nhiều DN nội địa cũng có dấu hiệu rõ ràng của việc chuyển giá làm thất thu ngân sách nhà nước.

Tại cuộc hội thảo về công tác đấu tranh chống chuyển giá vừa được Kiểm toán nhà nước tổ chức vào cuối tuần trước, phía KTNN đã cho biết thông tin, cơ quan này đã phát hiện nhiều DN nội lớn có dấu hiệu trốn thuế thông qua hình thức chuyển giá, trong đó Habeco và Sabeco là hai trường hợp tiêu biểu.

Bằng cách thức thành lập các công ty con là các cơ sở kinh doanh thương mại, hai “ông lớn” này đã thực hiện bán hàng và kê khai thuế tiêu thụ đặc biệt theo giá bán của cơ sở sản xuất bán cho các công ty con và không thấp hơn 10% so với giá các công ty con bán ra, làm giảm số thuế tiêu thụ đặc biệt phải nộp ngân sách nhà nước. Sau khi phát hiện ra việc “trốn thuế” của Sabeco và Habeco, KTNN đã kiến nghị Tổng cục Thuế truy thu thuế tiêu thụ đặc biệt đối với Sabeco 408,8 tỷ đồng, Habeco là 920 tỷ đồng.

Đến nay quá trình điều tra và chống vấn nạn chuyển giá, trốn thuế vẫn rất khó khăn. Tổng cục Thuế từng phân tích DN đa quốc gia phần lớn đóng cơ sở tại rất nhiều nước, nên khó cho việc áp dụng đơn giá chuẩn để so sánh giá đang giao dịch vào đến Việt Nam. Ngoài ra còn có khó khăn nữa là nhân lực thanh tra chống chuyển giá ít, chỉ có 11 người. Chưa kể, trong khi hầu hết các nước trên thế giới ngành thuế được giao chức năng rất độc lập để thực hiện công tác chống chuyển giá nhưng tại Việt Nam ngành thuế lại không, ngành thuế không có chức năng điều tra.

Hiện nay công cụ để thực hiện công tác chống chuyển giá chính là Nghị định số 20/2017/NĐ-CP quy định về quản lý thuế đối với DN có giao dịch liên kết. Nghị định này yêu cầu loại hình DN này phải thực hiện kê khai; cơ quan thuế thực hiện quản lý, kiểm tra, thanh tra đối với các giao dịch liên kết của người nộp thuế. Cùng đó, các chuyên gia cho rằng Việt Nam cần sớm hoàn thiện khung pháp lý về chuyển giá, giảm bớt ưu đãi cho các DN FDI theo hướng chọn lọc thay vì thu hút đầu tư đại trà. Đặc biệt, phải hợp tác chống chuyển giá với các nước trong khu vực cũng như trên thế giới.