Hy vọng trong hòa đàm về Syria

Khoảnh khắc vui mừng của một phi công Nga sau khi trở về từ Syria (Nguồn: Reuters).

Ngay khi chiếc phi cơ chiến đấu đầu tiên trở về và hạ cánh trên lãnh thổ nước Nga hôm 16-3, đặc phái viên LHQ về vấn đề Syria Staffan de Mistura đã gọi quyết định bất ngờ của Tổng thống Putin là “bước tiến đáng kể” trong việc giải quyết cuộc xung đột đã kéo dài được hơn 5 năm ở Syria.

Trong khi đó, các phe phái nổi dậy ở Syria cũng hy vọng rằng tuyên bố của ông Putin hôm đầu tuần, rằng phần lớn lực lượng Nga sẽ rút khỏi nước này, là một tín hiệu tích cực. Tuy nhiên, phương Tây vẫn tỏ ý lo ngại trước động thái này, đặc biệt khi Nga vẫn duy trì hoạt động tại căn cứ không quân Hmeimim và không nêu rõ lực lượng cắm lại tại Syria.

Trước đó, hồi tháng trước, Nga từng nói rằng Tổng thống Syria Bashar al-Assad dường như đã “cạn đường ngoại giao”, dấy lên luồng thông tin cho rằng Tổng thông Putin đang thúc giục chính quyền nước này phải linh hoạt hơn trong các vòng đàm phán ở Geneva. Chính vì vậy mà nhiều luồng tin phương Tây cho rằng việc Nga rút quân là nhằm một mục đích nào đó ẩn sâu đằng sau.

Ngoại trưởng Anh Philip Hammond, theo quan điểm ủng hộ phe nổi dậy ở Syria của chính phủ ông, đã chỉ ra rằng phương Tây không hiểu gì về Putin, nói rằng ông “không thể hiểu gì về chiến lược của nước Nga” đằng sau động thái rút quân đầy bất ngờ này. Điều này cũng giống hệt như trước đây, khi phương Tây hoàn toàn hoang mang trước quyết định can thiệp quân sự của Putin vào Syria hồi tháng 9 năm ngoái.

“Không may là chả có ai trong số chúng tôi hiểu được ý định của ông Putin khi ông ấy đưa ra hành động này” - ông Hammond thừa nhận.

Nếu theo dõi diễn biến chiến sự ở Syria có thể thấy rõ rằng Nga đã làm đúng theo các cam kết của họ, và phía Nhà Trắng cũng đã thừa nhận điều đó. Nhưng người phát ngôn Nhà Trắng Josh Earnest vẫn cho rằng còn quá sớm để đánh giá ảnh hưởng của việc Nga rút quân, và có ý chê trách rằng Moscow không hề thông báo trước cho họ về kế hoạch này.

Ngoại trưởng Mỹ John Kerry thì hoan nghênh quyết định của ông Putin, nói rằng ông đã lên kế hoạch thăm Moscow trong tuần tới để nắm lấy cái mà ông gọi là “cơ hội tốt nhất trong suốt nhiều năm qua” để chấm dứt cuộc chiến ở Syria.

Các cuộc hòa đàm Geneva là một phần của các nỗ lực ngoại giao mà Mỹ và Nga phối hợp nhằm chấm dứt cuộc xung đột đã cướp đi hơn 250.000 sinh mạng ở Syria và tạo nên một cuộc khủng hoảng di cư khác. Trong bài phát biểu khai mạc hội nghị lần này, ông de Mistura đã nói rằng Syria đã đối diện với “khoảnh khắc của sự thật”.

Dù trước vòng hòa đàm vẫn còn tồn tại nhiều bất đồng, như việc phe nổi dậy mà phương Tây hậu thuẫn đưa ra nhiều yêu sách, kêu gọi bàn về tương lai của ông Assad, hay báo cáo nhiều vụ vi phạm nhỏ lẻ trong lúc lệnh ngừng bắn được thực thi… nhưng nhìn chung, thỏa thuận ngừng mọi hành động thù địch mà Mỹ và Nga ký kết đã đơm hoa kết trái.

Về phần mình, Tổng thống Putin tuyên bố rằng Nga phần lớn đã hoàn thành các mục tiêu của mình trong chiến dịch quân sự đắt đỏ khiến họ tiêu tốn khoảng 800 triệu USD - theo ước tính của Reuters. Nhưng Moscow cho hay họ sẽ vẫn duy trì hệ thống phòng thủ trên không hiện đại nhất của mình, S-400, ở Syria.

Theo Reuters, giới ngoại giao phương Tây nói rằng ông Putin giờ sẽ “tập trung hơn vào các vòng đàm phán hòa bình, và điều này sẽ gây sức ép cho chính phủ Syria phải đàm phán”. Moscow từng nói rằng tương lai của Tổng thống Syria sẽ do người dân Syria quyết định chứ không phải người ngoài, và kể từ đó tương lai của ông Assad không được phương Tây đề cập tới.

Nhưng trong vòng hòa đàm lần này, mọi chuyện sẽ có thể rất khác, đặc biệt khi các nhà điều tra tội ác chiến tranh của LHQ đang lập hồ sơ các vụ việc có liên quan tới sát hại thường dân mà các phe phái ở Syria đều là đích nhắm.