Người cứu trẻ em thoát bệnh tiêu chảy đã ra đi...

GS.TS Lê Thị Luân trong phòng thí nghiệm.

Thành quả nghiên cứu nói trên cũng như những đóng góp của bà không chỉ góp phần giải quyết gánh nặng bệnh tật cho trẻ em Việt Nam mà còn góp phần khẳng định Việt Nam là nước thứ hai của châu Á và là một trong bốn nước trên thế giới (sau Mỹ, Bỉ, Trung Quốc) tự sản xuất được vaccine Rota.

GS. TS Lê Thị Luân sinh năm 1962, tại Vĩnh Tường, Vĩnh Phúc. Năm 1980 bà theo học Đa khoa nội nhi tại ĐH Y Hà Nội. Tốt nghiệp ĐH Y khoa Hà Nội năm 1986, và sau khi tốt nghiệp bác sĩ nội trú chuyên ngành vi sinh năm 1989, bà được nhận về làm việc tại Phòng Kiểm định thuộc Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương. Đến năm 1994 bà được làm việc tại phòng Kiểm định vaccine thuộc Trung tâm khoa học Sản xuất vaccine Sabin.

Cuối những năm 90 của thế kỷ trước, bệnh tiêu chảy do virus rota tại Việt Nam là hiểm họa đáng sợ tại các bệnh viện, có tỉ lệ bệnh nhân phải nhập viện luôn chiếm 50-70% trong các đợt dịch bùng phát. Ngoài việc kiểm định vaccine bại liệt, trong thời gian này, GS.TS Lê Thị Luân tham gia chính đề tài nghiên cứu giám sát bệnh tiêu chảy do virus rota tại Việt Nam - đề tài hợp tác với Trung tâm Kiểm soát Bệnh tật CDC-Hoa Kỳ và Tổ chức Y tế thế giới (WHO).

Với nghiên cứu này, bà cùng đồng nghiệp đã xác định được thời kỳ phát bệnh, tuổi mắc bệnh, gánh nặng của bệnh, đặc biệt xác định được chủng virus rota lưu hành gây bệnh hàng năm tại nước ta, kết quả nghiên cứu đã được đăng trên nhiều bài báo trong nước và quốc tế. Với sự giúp đỡ của các chuyên gia trong nước và quốc tế, hệ thống chủng giống vaccine rota sống uống, giảm độc lực đã được thiết lập. Kết quả nghiên cứu đã được nghiệm thu xuất sắc, thông qua đề tài cấp Bộ “Nghiên cứu tạo chủng virus rota làm chủng dự tuyển cho chế tạo vaccine rota phòng bệnh tiêu chảy cho trẻ em Việt Nam” năm 2005.

Công trình này đã được Cục Sở hữu trí tuệ Bộ Khoa học - Công nghệ cấp bằng độc quyền giải pháp hữu ích với tên sáng chế: “Qui trình tạo chủng giống gốc virus rota giảm độc lực để sản xuất vaccine ngừa bệnh tiêu chảy cấp” theo quyết định số 45286/QD-SHTT, ngày 9/11/2011.

Từ năm 2006, bà cùng đồng nghiệp đã tiếp tục nghiên cứu phát triển vaccine phòng bệnh tiêu chảy do virus rota thông qua đề tài cấp nhà nước. Sau 2 năm làm việc không biết mệt mỏi, đề tài đã xây đựng được qui trình công nghệ sản xuất vaccine rota trên tế bào Vero trong phòng thí nghiệm, đồng thời đề tài cũng đã xây dựng được qui trình kiểm định vaccine rota theo tiêu chuẩn WHO, đặc biệt đã sản xuất được vaccine rota đạt tiêu chuẩn qui định của WHO.

Đây là bước ngoặt trong ngành vaccine học, lần đầu tiên tại nước ta sản xuất thành công vaccine rota sử dụng hệ thống chủng giống thiết lập trên chủng nội địa với công nghệ cập nhật quốc tế. Theo đó, từ năm 2012, vaccine Rotavin-M1 đã được cấp phép lưu hành tại Việt Nam.

Vì sự đóng góp nói trên, năm 2014, GS.TS Lê Thị Luân đã đạt giải Nhất trong lĩnh vực Y dược của Giải thưởng Nhân tài Đất Việt. Trước đó, GS.TS Lê Thị Luân là một nhà khoa học được đón nhận Giải thưởng Kovalevskaia năm 2013- giải thưởng cao quý tôn vinh những nhà khoa học nữ có thành tích xuất sắc trong nghiên cứu và ứng dụng khoa học vào thực tiễn cuộc sống.

GS ra đi trong lúc đang tham gia cùng lúc 3 đề tài nghiên cứu quan trọng của Trung tâm: Nghiên cứu vaccine bại liệt bất hoạt, vaccine tay chân miệng, vaccine đa giá. Bà cũng đang phụ trách toàn bộ việc nghiên cứu sản xuất vaccine chân tay miệng và tham gia những quy trình chính của việc nghiên cứu sản xuất vaccine bại liệt tiêm, thay cho vaccine uống (đã qua giai đoạn tiền lâm sàng, với chủng giống được nhập từ Viện Bại liệt Nhật Bản).