Khói mù bủa vây các đô thị

Xuất hiện ở những địa điểm mới

Nhiều ngày qua, hình ảnh thành phố New York nghẹt thở trong khói mù mịt đã khiến nước Mỹ choáng váng, khi người dân phải vật lộn đối phó với thách thức không quen thuộc là ô nhiễm không khí nghiêm trọng. Ngoài các bang Bờ Tây như California thường xảy ra cháy rừng hàng năm, những cảnh tượng này hiếm khi xảy ra ở Mỹ.

Khói mù bắt nguồn từ các vụ cháy rừng ở Canada đã khiến các nhà chức trách Mỹ đưa ra cảnh báo về chất lượng không khí ở Bờ Đông và lại khuyến cáo mọi người đeo khẩu trang N95 - phần lớn đã bị bỏ rơi kể từ đại dịch Covid-19. Trên mạng xã hội, mọi người chia sẻ những bức ảnh về khung cảnh “tận thế” và những lời khuyên để giảm thiểu rủi ro sức khỏe.

Tuy nhiên, cách xa đó nửa vòng trái đất, việc chống lại tình trạng khói mù không có gì mới. Thậm chí, tình trạng ô nhiễm không khí nghiêm trọng do khói, khí và hóa chất công nghiệp độc hại bao phủ nhiều thành phố lớn trên khắp châu Á trong nhiều năm có thể trở thành tiêu chuẩn cho nhiều thành phố khác trên toàn thế giới khi khủng hoảng khí hậu trở nên tồi tệ hơn.

Theo mạng lưới giám sát IQAir, năm ngoái, 6 trong số 10 thành phố ô nhiễm nhất thế giới là ở Ấn Độ. Các nhà nghiên cứu đã ước tính rằng, không khí ô nhiễm có thể làm giảm tuổi thọ của hàng trăm triệu người Ấn Độ tới 9 năm.

Thủ đô New Delhi thường xuyên bị bao phủ trong sương mù, do một số yếu tố bao gồm khí thải xe cộ, nhà máy nhiệt điện than và hoạt động đốt các cánh đồng nông nghiệp hàng năm để chuẩn bị đất cho vụ mùa tiếp theo. Điều đó có nghĩa là người dân phải tiếp xúc với mức độ cao của vật chất hạt mịn, hoặc PM2.5. Chất ô nhiễm cực nhỏ rất nguy hiểm, khi hít vào, nó có thể đi sâu vào mô phổi và đi vào máu và có liên quan đến các vấn đề sức khỏe bao gồm bệnh hen suyễn và bệnh tim.

Nó đến từ các nguồn như đốt nhiên liệu hóa thạch, bão bụi và cháy rừng, nghĩa là New York hiện đang chìm trong chất ô nhiễm.

Nhiều quốc gia ở Đông Nam Á cũng đã quá quen thuộc với sự gián đoạn cuộc sống hàng ngày mà ô nhiễm không khí có thể mang lại, đặc biệt là trong mùa đốt rơm rạ hàng năm, khi nông dân đốt rơm rạ còn sót lại sau khi thu hoạch ngũ cốc.

Năm 2019, không khí ở Malaysia trở nên tồi tệ đến mức hàng chục học sinh bị ốm và nôn mửa, khiến hơn 400 trường học trên cả nước phải đóng cửa. Chỉ vài tháng sau, nước này một lần nữa bị bao phủ bởi khói mù dày đặc do cháy rừng quy mô lớn ở Indonesia gần đó.

Gần đây hơn, thành phố Chiang Mai của Thái Lan đã trở thành thành phố ô nhiễm nhất thế giới trong ít nhất một tuần liên tiếp vào tháng 4, do khói từ các vụ cháy rừng và cháy mùa màng ở những nơi khác trong khu vực. Rất đông người dân đã tìm kiếm sự chăm sóc y tế về các vấn đề hô hấp như hen suyễn và khó thở.

Xoay chuyển tình thế

Dù chứng kiến sự nghiêm trọng của ô nhiễm không khí tại Ấn Độ và các nước Đông Nam Á, nhưng có lẽ thành phố nổi tiếng nhất về tình trạng ô nhiễm và cũng là thành phố đã xoay chuyển tình thế thành công nhất chính là Bắc Kinh.

Trong nhiều năm, cư dân ở thủ đô Trung Quốc hít thở không khí ngột ngạt mỗi ngày. Nó lên đến đỉnh điểm vào một ngày của năm 2013, khi chỉ số chất lượng không khí lên tới 755, phá vỡ mức được cho là cao nhất ở mức 500. Mức cao lịch sử đó có nghĩa là không khí vượt quá mức nguy hiểm, buộc cư dân phải đóng cửa trong nhà, đeo khẩu trang có lọc và quay máy lọc không khí trên cao.

Sự kiện này đã thu hút sự chú ý của giới truyền thông toàn thế giới và ngay sau đó, Trung Quốc đã phát động một chiến dịch chống ô nhiễm sâu rộng, đóng cửa các mỏ than và nhà máy than, thiết lập các trạm giám sát không khí trên toàn quốc và ban hành các quy định mới. Đáng chú ý, năm 2021, Bắc Kinh ghi nhận chất lượng không khí hàng tháng tốt nhất kể từ khi bắt đầu theo dõi vào năm 2013. Bầu trời hiện nay chủ yếu đều trong xanh.

Đó là một dấu hiệu đáng khích lệ và là bằng chứng cho thấy các chính sách và khoản đầu tư phù hợp có thể giúp khắc phục chất lượng không khí. Tuy nhiên, các nhà khoa học và chuyên gia cảnh báo, có những thách thức xa hơn ở phía trước mà ngay cả những thành phố có không khí bình thường trong lành như New York cũng không thể thoát khỏi.

Biến đổi khí hậu do con người gây ra đã làm trầm trọng thêm các điều kiện nóng và khô khiến cháy rừng bùng phát và phát triển. Các nhà khoa học gần đây đã báo cáo rằng, hàng triệu hecta rừng bị cháy ở miền Tây nước Mỹ và Canada - một khu vực có diện tích gần bằng Nam Carolina - có thể bắt nguồn từ ô nhiễm carbon từ các công ty xi măng và nhiên liệu hóa thạch lớn nhất thế giới.

Thủ tướng Canada Justin Trudeau đã chỉ ra “tác động tàn khốc của biến đổi khí hậu” trong một tuyên bố hôm 7/6, sau khi nói chuyện với Tổng thống Mỹ Joe Biden về cách dập tắt đám cháy ở Quebec.

Nhà khoa học kiêm nhà hoạt động vì khí hậu Lucky Tran viết trên Twitter: “Hình ảnh tòa nhà Liên Hợp Quốc ở New York hầu như không thể nhìn thấy qua làn khói màu cam là hình ảnh cho thấy các nhà lãnh đạo thế giới đã thất bại như thế nào trong việc ngăn chặn khủng hoảng khí hậu.

Ngày 8/6, cuộc họp lần thứ 24 của Ban chỉ đạo cấp bộ trưởng Tiểu vùng Mekong về phòng, chống ô nhiễm khói mù xuyên biên giới (MSC 24) đã được tổ chức tại Singapore. Cuộc họp nhấn mạnh cần hoàn tất Thỏa thuận thành lập Trung tâm điều phối ASEAN về kiểm soát ô nhiễm khói mù xuyên biên giới (ACC THPC) tại Indonesia, cũng như tiếp tục hợp tác với các đối tác trong và ngoài khu vực để tạo điều kiện phòng ngừa, giám sát, chuẩn bị sẵn sàng và ứng phó tốt hơn với các vụ cháy rừng và đất than bùn thông qua khuôn khổ hợp tác cấp địa phương, quốc gia và khu vực.