Lăng Quận công Nguyễn Thế Lai được xếp hạng di tích

Hồ sơ di tích cho biết: Vào thế kỷ 17, thời Lê trung hưng, loại hình lăng mộ đá của các quan thái giám khá phát triển. Nổi bật là những lăng mộ đá trên vùng đất huyện Hiệp Hòa, Bắc Giang.

Phần mộ của lăng Quận công Nguyễn Thế Lai được bao quanh bởi 4 bức tường đá ong nâu với chiều dài 4 cạnh khoảng 15m, bề mặt tường rộng 40-50 cm, cao khoảng 2 m. Những khối đá ong hình chữ nhật xếp chồng lên nhau được gắn kết bằng loại vữa truyền thống trong vật liệu gắn kết xây dựng các công trình kiến trúc cổ.

Dẫn vào khu mộ phần được trổ cửa với hình thức mái vòm cao khoảng trên 1,4m. Trước mộ phần về hướng Tây có một ban thờ cao 1,4 m rộng 1,5x1,5 m cũng được làm hoàn toàn bằng đá ong nâu.

Phía trước ban thờ là 2 dũng sĩ cao khoảng 1,5 m làm bằng chất liệu đá được tạc hết sức tinh xảo. Tay phải dũng sĩ cầm đao, tay trái để trước ngực thể hiện sự tôn kính với người đã khuất. Từ những họa tiết trên quần áo cho đến chi tiết trên khuôn mặt của 2 pho tượng này đều được chạm trổ hết sức tỉ mỉ và tinh tế.

Khi giữ chức vụ Đồng Tri giám sự, Thuyên trung bá trụ quốc thượng liêu Nguyễn Thế Lai, được dự vào hàng chánh ngũ phẩm giống như các quan Hàn lâm viện thị độc, Thiêm đô ngự sử. Do có nhiều công trạng, năm 1775 triều đình lại hai lần ban tặng sắc phong cho Nguyễn Thế Lai.

Lần thứ nhất vào tháng 2, sắc phong cho Phó thủ hiệu hữu, Phó cai quản, Phó Tri thị nội thư, tả công Thị nội giám, Tổng Thái giám, Phục Trung hầu Nguyễn Thế Lai, lần thứ hai vào tháng 12 sắc phong Tướng quân trung thành môn, vệ úy thọ vi tùy kiêm thông trấn quản đại tư mã Quận công….

Với chức Tổng Thái giám, Phục Trung hầu Nguyễn Thế Lai đã được dự vào hàng chánh tam phẩm, sau đó ông lại được phong tước cao nhất là Quận công.

Văn bia tại đình Hạc Lâm dựng năm 1766 cho biết: Quận công Nguyễn Thế Lai vốn là người có tiếng thơm ở trong triều đình, công danh vinh hiển. Ông luôn lấy sự nhân nhượng để tiếp đãi với người, lấy ơn huệ để ban cho đời, trừ diệt điều ác, thương xót những người cô quả, làm nhiều điều thiện nên mọi người ai cũng kính nể tôn ông làm hậu Thần.

Sinh thời, ông đã lấy tiền ruộng của mình ban cho dân làm ruộng hậu, ruộng thờ cúng nên ông được dân thờ phụng mãi mãi. Khi làm quan tới tuổi già, ông xin về hưu trí ở thôn Hạc Lâm, ông cho thợ đẽo đá, làm lăng.