Người mang rối xuất ngoại

Nghệ sĩ rối nước Phan Thanh Liêm.

Con nhà nòi

Nghệ sĩ Phan Thanh Liêm sinh ra trong một gia đình 7 đời biểu diễn múa rối nước ở thôn Trạch (Nam Chấn, Nam Trực, Nam Định). Anh bắt đầu mày mò thiết kế sân khấu rối nước thu nhỏ từ những năm 1990. Đến năm 2000, sân khấu rối nước mini “made in Phan Thanh Liêm” ra đời và đến năm 2001 ra mắt khán giả lần đầu tiên. Sân khấu “mini” này vẫn giữ nguyên được những yếu tố cơ bản của sân khấu rối nước truyền thống, nhưng gọn nhẹ, cơ động hơn nhiều: toàn bộ thủy đình và bể nước chỉ rộng hơn 1 m2, chứa khoảng 2/3 m3 nước, con rối cao nhất cũng chỉ 20 phân và chỉ cần 1 người biểu diễn.

Theo nghệ sĩ Phan Thanh Liêm, ý tưởng độc diễn rối nước ngay tại nhà bằng sân khấu mini lắp ghép được anh ấp ủ từ lâu nhưng đến giờ mới có điều kiện phát triển. Dù mới ra mắt trong khoảng thời gian ngắn nhưng “nhà hát múa rối” trên tầng 4 của anh (trong một ngõ ngỏ phố chợ Khâm Thiên, Hà Nội) luôn được khán giả trong và ngoài nước lui tới.

Với mô hình sân khấu múa rối gọn nhẹ, có thể ngồi trên sàn mà không cần ngâm mình dưới nước, nghệ sĩ Phan Thanh Liêm mặc sức “tung hoành” với nhiều trò múa rối từ dân gian cho đến hiện đại như chọi trâu, đi cấy đi cầy, đua thuyền, múa rồng phượng, đặc biệt trò đua xe sống động được khán giả nhí yêu thích… Không chỉ biểu diễn, nghệ sĩ Phan Thanh Liêm còn trò chuyện giới thiệu cả lịch sử và những đặc trưng của người Việt sau những trò múa rối. Anh muốn quảng bá văn hóa Việt qua những hình ảnh ăn sâu vào tiềm thức như “Cây đa, bến nước sân đình” hay “tre vàng Thánh Gióng”.

Mang rối Việt xuất ngoại

Trong suốt 16 năm qua, Phan Thanh Liêm cùng sân khấu múa rối thu nhỏ của mình đã biểu diễn khắp Việt Nam cũng như nhiều nơi trên thế giới. Anh được ví như là “sứ giả của nghệ thuật đồng quê Việt” khi liên tục được mời tham các ngày hội văn hóa lớn trên thế giới ở Anh, Hàn Quốc, Thái Lan, Trung Quốc, Malaysia, Canada, Italia…

Tới sân khấu rối nước mini của nghệ sĩ Phan Thanh Liêm, khán giả không chỉ được xem biểu diễn múa rối nước mà còn được khám phá tận cùng nghệ thuật rối nước Việt, từ cách làm con rối, cách điều khiển con rối cho đến việc được trải nghiệm cách sinh hoạt, làm nghệ thuật của một nghệ sĩ múa rối nước thực thụ.

Song song với việc tiếp tục khai thác, phục hồi các trò rối nước dân gian truyền thống của ông cha, Phan Thanh Liêm luôn trăn trở, tìm tòi và sáng tạo ra những trò rối nước mới phản ánh được những vấn đề của con người và cuộc sống hôm nay.

Theo nghệ sĩ Phan Thanh Liêm, lâu nay nghệ thuật truyền thống dần bị mai một cũng một phần do cách giáo dục, tuyên truyền. Tại các trường học, chưa có khóa học hay giáo trình về nghệ thuật dân gian, hay bản thân những người truyền đạt - thầy cô giáo cũng chưa nhận thức đúng mức về vấn đề này. Nghệ sĩ Phan Thanh Liêm bảo rằng chỉ cần có lời đề nghị, anh sẵn sàng đem hết những bí kíp của nghề để truyền lại cho người có tâm với nghề. Anh mong mỏi mình không phải là người “độc diễn” trong làng mùa rối Việt.