Nhà ‘chép sử’ Nguyễn Đình Tư

Hành trình kiếm chữ

Nhà nghiên cứu Nguyễn Đình Tư (sinh năm 1920) quê tổng Võ Liệt, nay thuộc xã Thanh Chi, huyện Thanh Chương (Nghệ An). Sinh ra và lớn lên trên vùng đất nghèo khó, tuổi thơ của ông vô cùng vất vả và hành trình đến với con chữ của ông thật gập ghềnh, gian khổ.

Cái sự học của cậu học trò nghèo trong bối cảnh lịch sử ấy khiến nhiều thầy cô cảm động. Bởi vậy, khi ông buộc phải xin nghỉ học vì không có tiền, ông hiệu trưởng đã vận động 8 thầy giáo góp tiền nuôi trò để ông tiếp tục được đến trường. Vừa học, vừa làm thêm để trang trải chi phí sinh hoạt ở thị xã Vinh, năm 1943, cậu học trò Nguyễn Đình Tư bắt đầu viết văn.

Cuốn truyện dài “Nguyễn Xí” viết xong, gửi cho nhà xuất bản nhưng không nghĩ được đăng cho đến khi tình cờ thấy sách mình bán ngoài tiệm, khỏi phải nói là cậu sung sướng cỡ nào. Tiếp đó là cuốn truyện “Dì ghẻ con chồng”, “Thù chồng nợ nước” được trình làng, gây được tiếng vang trong văn đàn. Ít ai biết rằng, năm 12 tuổi, nhà nghiên cứu Nguyễn Đình Tư đã nằng nặc xin cha bán ruộng để đi học chữ.

Sau Cách mạng Tháng Tám, ông đưa cả nhà vào Nam lập nghiệp. Có thời gian dài công tác trong lĩnh vực điền địa, ông biên soạn và xuất bản nhiều cuốn sách có giá trị về lịch sử, địa chí các tỉnh Khánh Hòa, Phú Yên, Ninh Thuận...

Nhà nghiên cứu Nguyễn Đình Tư cũng từng trải qua những “nốt trầm” của cuộc sống. Có những lúc ông mưu sinh bằng nghề vá xe đạp, dù vậy đam mê viết sách của ông không thể bỏ được. Giữa những lúc vắng khách chữa xe, bộ tiểu thuyết lịch sử “Loạn 12 sứ quân” ra đời và được công chúng đón nhận. Rồi các bộ sách “Địa chí hành chính các tỉnh Nam Kỳ thời Pháp thuộc” (1859-1954), “Đường phố nội thành TP HCM”, “Nam Kỳ địa hạt tổng thôn danh hiệu mục lục”, “Chế độ thực dân Pháp trên đất Nam Kỳ” (1859-1954) tiếp tục được trình làng.

Nghiên cứu đặt tên đường

Không chỉ những cuốn sách về lịch sử, ông còn nghiên cứu cả về tên các con đường tại TP HCM. Và cơ duyên về cuốn sách này cũng khá tình cờ. Sau giải phóng, nhiều con đường của chính quyền cũ đã được đổi tên. Tuy nhiên, tên đường mới không phổ biến với đại đa số người dân lao động lúc đó, người dân cũng ít có thông tin về sự thay đổi cụ thể của từng con đường.

“Tác động mạnh nhất của việc đổi tên đường là mấy ông xích lô, ba gác chở khách, khách kêu nhưng không biết đường nào mà chạy. Tôi nghĩ cần phải có quyển sách viết về các tên đường của TP HCM để phục vụ dân chúng. Lúc này các con tôi cũng học xong đại học, đi làm cả rồi, gánh nặng kinh tế cũng không còn nữa, tôi nghỉ nghề vá xe. Tôi đạp xe rong ruổi khắp thành phố, nghiên cứu từng tên đường, xem nó trước tên gì, nay tên gì, từ đâu đến đâu, dài khoảng bao nhiêu, hai bên đường thì có những gì, cơ quan nào...”, nhà nghiên cứu Nguyễn Đình Tư nhớ lại.

Vậy là, cuốn sách “Đường phố nội thành TP HCM” xuất bản, ông Tư được UBND thành phố mời làm thành viên hội đồng đặt tên đường. Ít ai biết rằng, ông chính là người đầu tiên đề xuất đặt 2 tên đường Trường Sa, Hoàng Sa cho đường phố ở thành phố mang tên Bác. “Vui là ý tưởng đặt 2 tên đường Hoàng Sa, Trường Sa ở thành phố của tôi nhận được sự nhất trí tuyệt đối của các thành viên hội đồng đặt tên đường”, ông Tư chia sẻ.

Riêng bộ sách “Chế độ thực dân Pháp trên đất Nam Kỳ” là tác phẩm ông dành 10 năm lên thư viện thành phố để tìm kiếm tư liệu và thêm 2 năm để hệ thống lại cũng như hoàn thành tác phẩm. Lợi thế thông thạo tiếng Pháp đã giúp ông tiếp cận nhiều tài liệu gốc có giá trị. Bộ sách đầu tiên nghiên cứu một cách hệ thống về chế độ cai trị của thực dân Pháp ở Nam Kỳ trong gần 100 năm này sau đó được trao giải A, Giải thưởng Sách Quốc gia 2018. Đầu năm 2022, nhà nghiên cứu Nguyễn Đình Tư cho ra mắt cuốn sách Gia Định - Sài Gòn - TP HCM dặm dài lịch sử (1698 - 2020) (quyển 1).

Hiện, ông đã tròn 102 tuổi, chứng kiến những mốc son lịch sử của dân tộc, trải qua bao nhiêu thăng trầm, điều nhà nghiên cứu Nguyễn Đình Tư hạnh phúc nhất là thấy đất nước ngày càng đổi mới, phát triển, đời sống nhân dân được nâng lên về mọi mặt. Với tư cách là một nhà “chép sử” một nhà nghiên cứu, ông vui vì góp phần ghi lại một cách trung thực, khách quan từng chặng đường phát triển của những vùng đất ông đã đi qua, đã và đang sống.

Được biết, quyển 2 “Gia Định - Sài Gòn - TP HCM dặm dài lịch sử” đã được gửi đến nhà xuất bản để in. Ông tiếp tục bắt tay vào thực hiện cuốn “Từ điển địa danh hành chánh Trung bộ”. “Sau khi hoàn thành, tôi sẽ bắt tay viết cuốn sách mang tên “Một kiếp người”. Đó sẽ là trang viết ghi lại những bước đường của tôi gắn với kỷ niệm về gia đình, quê hương xứ Nghệ, nơi tôi sinh ra và lớn lên cũng như những mảnh đất tôi đã đi qua và dừng chân đến bây giờ”, nhà nghiên cứu Nguyễn Đình Tư dự định.

Bí quyết trường thọ

Ngoài những câu chuyện về sách, qua trò chuyện được biết, nhà nghiên cứu Nguyễn Đình Tư luôn giữ cho mình một bí quyết về việc sống trường thọ. Bước qua tuổi 100, mỗi ngày ông vẫn duy trì làm việc 8 tiếng, tự đánh máy vi tính để hoàn thiện tác phẩm của mình. Lịch trình sinh hoạt của ông khiến nhiều bạn trẻ cũng khó theo kịp. 6h thức dậy, vệ sinh cá nhân, 6h30 ra tập thể dục 45 phút, sau khi ăn sáng thì ngồi vào bàn làm đến 11h30 nghỉ. Ăn cơm trưa, nghỉ ngơi, 14h tiếp tục ngồi vào bàn làm việc đến 17h30 nghỉ, đi bộ thể dục...

Hiện ông sống cùng gia đình người con trai thứ 3. Anh Nguyễn Việt Hùng – con trai nhà nghiên cứu Nguyễn Đình Tư cho biết: Mọi sinh hoạt của bố tôi đều tự lo, cụ không muốn phiền đến ai. Việc duy nhất cụ cần con cháu hỗ trợ là gửi bản thảo sau khi đánh máy đến nhà xuất bản.

Nay đã ở tuổi 102 nhưng nhà nghiên cứu Nguyễn Đình Tư chỉ trải qua một trận ốm thập tử nhất sinh thuở nhỏ, sau một biến cố của gia đình. Từ đó tới nay ông chưa từng phải vào bệnh viện. “Ngày tôi ngồi làm việc 8 tiếng nhưng không thấy đau lưng, mỏi xương.

Bí quyết thì không có gì đặc biệt, tôi duy trì việc ngủ đúng giờ, ăn uống, tập thế dục điều độ, không nghiện thuốc lá, không nghiện cà phê. Ở chỗ tôi đường chật chội, không đi bộ được nên tôi tập thể dục bằng cách leo cầu thang. Hai tầng và một lầu trệt, tổng cộng 36 bậc thang. Trước đây, mỗi ngày tôi lên xuống đúng 20 vòng cầu thang 3 tầng nhà. Giờ yếu rồi, ngày đi 10 vòng xuống, 10 vòng lên. Mỗi bữa tôi ăn lưng bát cơm, bữa trưa uống một lon bia, bữa tối uống một ly rượu thuốc”, ông Nguyễn Đình Tư vui vẻ chia sẻ bí quyết sống khỏe.

Riêng bộ sách “Chế độ thực dân Pháp trên đất Nam Kỳ” là tác phẩm ông dành 10 năm lên thư viện thành phố để tìm kiếm tư liệu và thêm 2 năm để hệ thống lại cũng như hoàn thành tác phẩm. Lợi thế thông thạo tiếng Pháp đã giúp ông tiếp cận nhiều tài liệu gốc có giá trị. Bộ sách đầu tiên nghiên cứu một cách hệ thống về chế độ cai trị của thực dân Pháp ở Nam Kỳ trong gần 100 năm này sau đó được trao giải A, Giải thưởng Sách Quốc gia 2018. Đầu năm 2022, nhà nghiên cứu Nguyễn Đình Tư cho ra mắt cuốn sách Gia Định - Sài Gòn - TP HCM dặm dài lịch sử (1698 - 2020) (quyển 1). Hiện quyển 2 “Gia Định - Sài Gòn - TP HCM dặm dài lịch sử” đã được gửi đến nhà xuất bản để in. Nhà nghiên cứu Nguyễn Đình Tứ đang tiếp tục bắt tay vào thực hiện cuốn “Từ điển địa danh hành chánh Trung bộ”.