Bi kịch những đứa trẻ cầm súng ở Yemen

Một chiến binh nhí được chụp lại khi đang canh gác trên con đập ở Marib hôm 30/7/2018. (Nguồn: AP)

Trên tay là súng

Trong suốt 2 năm qua, Mohammed đã chiến đấu cùng tổ chức vũ trang Houthi ở Yemen chống lại liên minh quân sự mà Arab Saudi dẫn đầu, được hậu thuẫn bởi Mỹ. Cậu nói rằng nhiệm vụ của cậu là ép cung tù binh, tiêu diệt địch…và không quan tâm tới việc sống hay chết. Và nếu chết trên chiến trường, con số trên vòng tay của cậu sẽ giúp thi thể cậu được trở về với gia đình.

“Khi cháu gia nhập tổ chức, họ chuyển con số của cháu tới máy tính ở nhà, lấy ảnh và tên của cháu, và in chúng ra với dòng chữ “Chến binh” ở trên”- Mohammed kể lại.

Mohammed nằm trong số 18 cựu binh trẻ em từng được Hãng thông tấn AP phỏng vấn. Câu chuyện mà cậu bé kể lại cho thấy thực trạng trẻ em được chiêu mộ làm chiến binh trên khắp các chiến trường ác liệt ở Yemen trong vài năm trở lại đây. Có nhiều trường hợp những chiến binh chỉ tầm 10 tuổi đã chết trên chiến trường.

Dù cả hai phe phái trong cuộc nội chiến kéo dài 4 năm ở Yemen đều cử chiến binh trẻ em ra chiến trường, vi phạm các công ước quốc tế về quyền con người; thì nhóm Houthi được cho là tuyển mộ - thậm chí là ép buộc - nhiều chiến binh trẻ em hơn phe còn lại.

Kể từ khi bắt đầu cuộc nội chiến vào năm 2014 đến nay, Houthi được cho là đã tuyển mộ 18.000 chiến binh trẻ tuổi vào hàng ngũ - AP dẫn lời một nguồn tin quân sự giấu tên của nhóm Houthi, cho hay. Con số này cao hơn bất kỳ con số thống kê nào từng đưa ra trước đó.

LHQ từng thống kê có khoảng 2.721 trẻ em được tuyển mộ làm chiến binh trong cuộc nội chiến ở Yemen - ở cả hai phe. Tuy nhiên, giới chức Yemen khẳng định rằng con số này là chưa chính xác, bởi rất nhiều gia đình không dám đề cập tới vấn đề này do lo ngại bị nhóm Houthi trả thù. Trong khi đó, Houthi từng tuyên bố rằng họ không chiêu mộ trẻ em, và thường xua đuổi những đứa trẻ muốn tham gia hàng ngũ của họ.

Điều này cũng là một thực tế, bởi theo AP, một số trẻ em mà họ phỏng vấn kể rằng chúng tham gia vào lực lượng nổi dậy một cách tự nguyện, chủ yếu là để kiếm tiền hoặc có cơ hội được cầm vũ khí. Những đứa trẻ khác thì kể rằng chúng bị ép buộc phải gia nhập hàng ngũ của Houthi - có thể là bị bắt cóc từ trường học hoặc bị đe dọa phải gia nhập bằng không gia đình chúng sẽ bị bắt giam.

Đến những khu vực chiến sự ở Yemen, dễ thấy nhiều đứa trẻ đang quan sát trên các trạm canh gác dọc tuyến đường chính phía Bắc và phía Tây nước này, trên tay lăm le khẩu súng trường tấn công AK-47. Những đứa trẻ khác bị chuyển tới tiền tuyến để chiến đấu.

Kahlan, 12 tuổi, mô tả lại cách sử dụng súng mà cậu được dạy trong trại huấn luyện. (Nguồn: AP)

Trở về trong chiếc quan tài

Một cậu bé 13 tuổi tên Riyadh nói với AP rằng, một nửa số chiến binh mà cậu bắt gặp trên khu vực tiền tuyến ở vùng vúi non Sirwah, Yemen là trẻ em giống cậu. Lúc xảy ra chiến sự, các sỹ quan của Houthi thường lùa các cậu ra chiến đấu, dù cho phi cơ chiến đấu của liên quân gào rú trên đầu. Riyahd kể rằng, có lần cậu xin vị thủ lĩnh cho phép các chiến binh trẻ tìm chỗ trú bom từ đợt không kích. “Thưa ngài, máy bay đang ném bom”- cậu nói, và nhận được câu trả lười từ vị thủ lĩnh: “Những tín đồ của Chúa trời, các bạn cần phải tấn công!”.

Có trên 6.000 trẻ em đã thiệt mạng hoặc bị thương tật ở Yemen tính từ khi cuộc nội chiến bùng nổ - Tổ chức UNICEF công bố hồi tháng 10 vừa qua. Nhưng cơ quan này không thể thống kê được có bao nhiêu trẻ em phải tham gia vào cuộc chiến thảm khốc đó.

Một cựu giáo viên đến từ thành phố Dhamar cho hay, có ít nhất 14 học sinh nhỏ tuổi trong trường của ông được tuyển mộ, và hy sinh trên chiến trường. Ảnh của các học sinh này được đặt ngay giữa lớp học vắng vẻ vào “Tuần lễ Chiến binh” năm 2016, một sự kiện mà Houthi tổ chức vào tháng 2 hàng năm để biểu dương các chiến binh. Phần lớn các học sinh thiệt mạng đều chỉ mới học lớp 5 hoặc lớp 6 - cựu giáo viên cho hay.

Vị giáo viên nọ còn kể với AP rằng, cha mẹ của một số học sinh nói trên là thủ lĩnh của Houthi, những người sẵn sàng ném con cái mình ra tiền tuyến. “Thật đau lòng bởi những cậu bé đó giống như con tôi vậy, và tôi là giáo viên của chúng”- vị cựu giáo viên nói - “Chúng bị đẩy khỏi trưởng học và trở về trong những chiếc quan tài”.

Nhóm Houthi và lực lượng liên quân đã bắt đầu các cuộc đàm phán hòa bình ở Thụy Sỹ cách đây 2 tuần lễ, nhưng thỏa thuận hòa bình còn rất xa vời. Nhiều người lo ngại về việc những đứa trẻ phải cầm súng chiến đấu tương lai sẽ ra sao, sau khi một thỏa thuận hòa bình được ký kết.

Các cựu binh nhí tham gia buổi lễ cầu nguyện tại trại phục hồi ở Marib, Yemen. (Nguồn: AP)

Chạy đua tuyển mộ

Cuộc chiến ở Yemen bắt đầu bùng phát khi phe nổi dậy Houthi càn quét khu vực cao nguyên phía Bắc nước này vào năm 2014, đánh chiếm thủ đô Sanaa và tiếp tục càn xuống khu vực phía Nam. Chính phủ được quốc tế công nhận của Yemen phải viện tới sự hỗ trợ của Arab Saudi và những nước láng giềng giàu có - từ đó hình thành nên một liên minh quân sự chống Houthi.

Kế quả là một cuộc nội chiến bùng nổ. Và nó cũng là một cuộc chiến ủy nhiệm, khi mà các lực lượng được Arab Saudi hậu thuẫn chiến đấu chống Houthi - nhóm vũ trang và chính trị có liên hệ với Iran.

Một bản báo cáo mà một ủy ban của LHQ công bố hồi tháng 8 đã chỉ ra rằng cả hai phe trong nội chiến Yemen đều tuyển mộ binh sỹ trẻ em. Ủy ban này nói rằng, họ có thông tin chứng minh lực lượng liên quân thường nhằm vào “những đứa trẻ đặc biệt dễ bị tổn thương” sống trong các trại sơ tán và “đưa ra mức lương khá cao để tuyển mộ trẻ em”.

Bản báo cáo cũng nói rằng, lực lượng liên quân “thường xuyên giao cho chiến binh trẻ em các nhiệm vụ hỗ trợ, và đôi khi chúng cũng bị đẩy ra tiền tuyến chiến đấu”. Ủy ban của LHQ cũng nói rằng, 2/3 tổng số chiến binh trẻ em mà LHQ xác nhận được trong năm 2017 đã được lực lượng Houthi cùng các đồng minh triển khai ra chiến trường.

Theo giới chuyên gia, Houthi thường xuyên phải tuyển mộ binh sỹ mới do lực lượng khá mỏng, bị tiêu diệt trong các chiến trận. Trong khi lực lượng liên quân - được trang bị vũ khí hiện đại, nguồn vốn lớn – có khoảng 140.000 binh sỹ, thì Houthi chi có khoảng 60.000 chiến binh.

Nghỉ học... tới trại huấn luyện

Cậu bé 13 tuổi Saleh kể với AP rằng, một hôm các chiến binh Houthi ập tới nhà của cậu ở tỉnh phía Bắc Bani Matar, và yêu cầu cậu cùng cha ra chiến trường cùng họ. Do phản kháng mà cha cậu đã bị nhóm người này kéo ra khỏi nhà. “Cháu nghe thấy tiếng súng, và cha cháu nằm trên đất”. Sau đó, nhóm người kéo cậu đi cùng và buộc cậu làm công việc canh gác ở điểm chốt 12 giờ/ngày.

Một số tổ chức nhân đạo cho hay, trẻ em bị tuyển mộ không phải con cái của các thủ lĩnh Houthi, mà thường là những đứa trẻ đến từ các bộ lạc nghèo khó, bị đem ra sử dụng như “củi đốt trong cuộc chiến này”. Ở nhiều ngôi làng và thị trấn nhỏ, những kẻ chiêu mộ thậm chí mới chỉ ở độ tuổi thiếu niên, nhưng có anh trai hoặc cha trong hàng ngũ quân nổi dậy. Nhiệm vụ của những thiếu niên này là đi quanh quẩn gần các trường học, thuyết phục học sinh trở thành chiến binh.

Những đứa trẻ được AP phỏng vấn thậm chí còn kể rằng chúng bị những kẻ tuyển mộ tiếp cận ngay khi đang chơi trên sân bóng, đang phụ giúp cha mẹ trên các cánh đồng, và đặc biệt là ở trường học.

Cậu bé 12 tuổi Kahlan kể rằng, vào một ngày đẹp trời hôm cuối tuần mà cậu không thể nhớ rõ, một nhóm chiến binh Houthi đã chở cậu cùng 10 bạn học trên một chiếc xe bán tải. Nhóm người nói rằng các cậu sẽ được đưa đến một nơi để nhận cặp sách mới. Nhưng tất cả đều là dối trá. Vẫn trong bộ đồng phục học sinh, Kahlan cùng các bạn học bị đẩy tới một trại huấn luyện, và được người ta dạy cho cách cầm súng, cách bắn súng và cách lẩn trốn các cuộc không kích…