Showbiz sạch, bao giờ?

1. Thời gian qua, dù ở nhà lánh dịch, không có các hoạt động biểu diễn trực tiếp trên sân khấu, song không vì thế mà giới nghệ sĩ trở nên trầm lắng hơn. Thậm chí, ở một số khu vực, người ta còn thấy có sự xôn xao, ồn ào. Chỉ có điều, những xôn xao ấy, phần tích cực thì ít, phẫn nhiễu nhương, xô bồ lại có vẻ lấn át. Tiêu biểu là những phát ngôn và cách ứng xử của nghệ sĩ trên mạng xã hội đã phơi bày gương mặt, tính cách của nhiều nghệ sĩ.

Có thể dẫn ra đây nhiều câu chuyện. Trong đó, hàng loạt nghệ sĩ bị xử phạt vì phát tán tin giả, tin sai sự thật về dịch bệnh trên mạng xã hội. Đáng chú ý, trong số này có những cái tên vốn được nhiều người hâm mộ như diễn viên Ngô Thanh Vân, ca sĩ Đàm Vĩnh Hưng, diễn viên Cát Phượng… Bên cạnh đó, là chuyện nhiều nghệ sĩ không kiểm soát được suy nghĩ, hành vi của mình đã viết lên facebook nhiều điều ảnh hưởng tới cộng đồng, đồng nghiệp, hoặc ảnh hưởng tới đơn vị mình đang công tác. Có thể kể tới trường hợp ca sĩ Phương Thanh từng gây xôn xao khi phát ngôn sốc về “lòng tham” liên quan đến người dân Quảng Ngãi. Nữ ca sĩ bị Sở Thông tin - Truyền thông Quảng Ngãi mời làm việc và phải viết “tâm thư” xin lỗi người dân vì gây tiếng xấu cho họ. Hay như trường hợp NSƯT Đức Hải, hồi tháng 6 vừa qua, khán giá và cộng đồng mạng tỏ ra bất bình trước bài đăng sử dụng những ngôn từ thô tục trên trang facebook cá nhân. Trước đó, những hình ảnh phản cảm khác của nghệ sĩ này lan truyền trên mạng cũng khiến nhiều người bất bình về trách nhiệm nghệ sĩ đồng thời lại là thầy giáo của NSƯT Đức Hải.

Còn có thể kể thêm những vấn nạn khác về cách ứng xử của nghệ sĩ với cộng đồng, đó là trong thời gian dịch bệnh, một số nghệ sĩ đã lợi dụng để quảng cáo sản phẩm chức năng chưa đủ giấy phép hoặc quảng cáo quá mức so với thực tế sản phẩm. Những cái tên như NSND Hồng Vân, Quyền Linh, Chí Trung… đã được báo chí, truyền thông nhắc đến. Thậm chí không ít người nổi tiếng còn tranh thủ quảng cáo tiền ảo, như Nam Thư chẳng hạn. Mới đây, diễn viên Angela Phương Trinh còn khiến cộng đồng mạng xôn xao khi quảng bá cho tác dụng của địa long được ví như “Thần dược toàn thân” có tác dụng điều trị Covid-19…

2. Có thể nói, cùng với sự phát triển của mạng xã hội, chưa bao giờ showbiz Việt nhiễu loạn như hiện nay. Sự tự do thái quá trên môi trường mạng khiến không ít người nổi tiếng có cách hành xử thiếu văn hóa, phát ngôn thiếu cẩn trọng, làm ảnh hưởng đến giới nghệ sĩ nói chung và tác động tiêu cực đến giới trẻ. Một số người còn “xưng hùng, xưng bá” với những danh xưng “ông hoàng nhạc Việt”, “công chúa nhạc pop”, “nữ hoàng catwalk”… Và từ những danh xưng ấy, là hàng loạt hành vi “gây nhiễu” trong thế giới nghệ thuật…

Hẳn nhiều nhiều người chưa quên cựu người mẫu Trang Trần với các livestream trên trang cá nhân suốt một thời gian dài, gắn liền với ngôn từ chợ búa, sẵn sàng dằn mặt, chửi bới bất cứ ai không làm vừa ý mình.

Còn gần đây, showbiz Việt thêm phần nhốn nháo với sự những màn liveshow “bóc phốt”, đấu tố, xúc phạm đồng nghiệp của ca sĩ Nathan Lee khiến không chỉ giới showbiz mà công chúng cũng ngao ngán vì những “ngôn từ rác” mà anh này ném lên không gian mạng. Đó là chưa kể đến một số nghệ sĩ có hàng trăm nghìn lượt theo dõi trên mạng xã hội sẵn sàng dùng lời lẽ chợ búa, văng tục, xúc xiểm đồng nghiệp.

Đã đến lúc cần phải có biện pháp mạnh tay để làm thanh sạch nền giải trí Việt Nam, không thể dung túng cho những nghệ sĩ sẵn sàng trục lợi từ cộng đồng. Cách đây ít lâu, Bộ Thông tin - Truyền thông đã ban hành Bộ Quy tắc ứng xử trên mạng xã hội và có thể coi là bộ quy tắc để “chấn chỉnh” những người nổi tiếng tại Việt Nam.

Đặc biệt, mới đây, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VHTTDL) cũng đang hoàn thiện dự thảo Bộ Quy tắc ứng xử của người hoạt động trong lĩnh vực nghệ thuật gồm ngành biểu diễn, điện ảnh, mỹ thuật và nhiếp ảnh. Dự thảo gồm 3 chương, 11 điều được xây dựng nhằm nâng cao ý thức trách nhiệm, chuẩn mực đạo đức của người hoạt động trong lĩnh vực nghệ thuật, góp phần xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam, đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước. Phạm vi áp dụng là những người tham gia lĩnh vực nghệ thuật, bao gồm cả hoạt động tự do và biên chế ở các đơn vị nghệ thuật. Dự thảo đề cập tới nhiều vấn đề như ứng xử của nghệ sĩ trong mối quan hệ với đồng nghiệp, đối với công chúng; phát ngôn trên báo chí, truyền thông và mạng xã hội; nghệ sĩ phải có trách nhiệm minh bạch trong hoạt động xã hội, từ thiện; không tham gia quảng cáo các sản phẩm không đúng hoặc gây nhầm lẫn về công dụng của sản phẩm; nghệ sĩ không được thực hành, ủng hộ hoạt động mê tín dị đoan, các hoạt động trái quy định pháp luật…

“Được gọi là nghệ sĩ, hay cao hơn nữa là được phong tặng danh hiệu nghệ sĩ ưu tú, nghệ sĩ nhân dân đối với mỗi người làm nghệ thuật như chúng tôi là niềm hạnh phúc. Với danh xưng cao quý ấy, người nghệ sĩ phải có trách nhiệm với nghề nghiệp, với xã hội trong việc gìn giữ và phát những giá trị tốt đẹp của bản thân mình, chứ không thể hành động tùy tiện, muốn làm gì thì làm”, NSND Lan Hương.

3. Tuy nhiên, nhiều ý kiến cho rằng, để làm sạch showbiz thì còn cần nhiều hơn thế và cần những chế tài mạnh tay hơn nữa. Diễn viên Việt Anh cho rằng, việc ban hành quy tắc ứng xử của nghệ sĩ là rất đúng thời điểm và cần thiết nhưng nó mới chỉ giải quyết được một phần của vấn đề. Theo Việt Anh, cái gốc ở đây là cần có các công ty đào tạo và quản lý nghệ sĩ có tiềm lực kinh tế, có năng lực đào tạo và sản xuất thật sự chuyên nghiệp thì đảm bảo các nghệ sĩ xuất thân từ đó ra sẽ có cả tài năng lẫn đạo đức.

NSND Lan Hương cũng bày tỏ, “bộ quy tắc ứng xử mà Bộ VHTTDL sắp đưa ra lần này là rất cần thiết, nhưng theo tôi lẽ ra phải có sớm hơn. Nếu sớm hơn thì sẽ không có các hệ lụy như bây giờ”.

PGS.TS Bùi Hoài Sơn, Ủy viên thường trực, Ủy ban Văn hóa, giáo dục của Quốc hội cũng cho rằng, dù bộ quy tắc ứng xử không có chế tài, mà chỉ mang tính hướng dẫn hành vi, nhưng trong bối cảnh hiện nay, việc ban hành là cần thiết. Hình ảnh nghệ sĩ trong sáng, chuẩn mực sẽ góp phần định hướng đạo đức cho chính người hâm mộ của nghệ sĩ ấy. “Chúng ta có kinh nghiệm từ bộ quy tắc ứng xử trên mạng xã hội do Bộ Thông tin và Truyền thông ban hành trước, trong đó đề cao nguyên tắc: Trách nhiệm, tôn trọng, lành mạnh, an toàn. Bộ quy tắc này đã có tác dụng nhất định làm cơ sở định hướng hành vi và đánh giá trên mạng xã hội. Tôi nghĩ, Bộ VHTTDL có thể tham khảo cách làm này để bộ quy tắc được cụ thể hóa, phù hợp với đối tượng nghệ sĩ. Bộ quy tắc ứng xử cần dễ nhớ, dễ hiểu, dễ thực hiện, khả thi và phù hợp”, PGS.TS Bùi Hoài Sơn nêu quan điểm.

Một số ý kiến khác cũng bày tỏ, cần phải có những chế tài xử phát mạnh tay hơn nữa. Và như vậy, đồng nghĩa với việc cần phải cụ thể hóa bằng các văn bản pháp luật có hiệu lực cao hơn. Bên cạnh đó, bản thân công chúng, người hâm mộ cũng cần sử dụng quyền lực của mình. Một trong những quyền lực mạnh mẽ nhất đó là tẩy chay nghệ sĩ, người nổi tiếng có hành vi, việc làm sai lạc.

Sau một thời gian mở cửa và hội nhập, đã đến lúc chúng ta cần một sự “thanh lọc”. Chỉ có như vậy, showbiz Việt nói riêng, văn hóa Việt nói chung mới bớt được nhiễu nhương và tìm lại được giá trị thanh sạch, lành mạnh.