Thay đổi để thích ứng với biến đổi khí hậu

Ngành nông nghiệp ĐBSCL cần thích ứng với biến đổi khí hậu để phát triển.

Thay đổi để thích ứng

ĐBSCL có 13 tỉnh, thành phố, với hơn 17 triệu dân, đóng một vai trò quan trọng trong nền kinh tế Việt Nam, chiếm khoảng 80% giá trị xuất khẩu gạo và gần 60% giá trị xuất khẩu thủy sản của cả nước. Trong gần 100 năm qua, ĐBSCL hứng chịu những ảnh hưởng nặng nề nhất của BĐKH, đỉnh điểm là đầu năm 2016 với tình hình hạn hán, xâm nhập mặn, thiếu nước ngọt trong sản xuất, đã làm đảo lộn cuộc sống sinh hoạt của người dân..

Từ đó, cả một vùng đồng bằng trù phú với bao loại sản vật dưới nước, trên đồng bị thiệt hại nặng nề. Bên cạnh đó, những vấn đề về môi trường cũng khiến cho ĐBSCL đứng trước nhiều khó khăn, thách thức, thậm chí nhiều cảnh báo về sự tan rã của ĐBSCL đã được các chuyên gia đề cập đến. Vấn đề này được chuyên gia trong nước và quốc tế đưa ra mổ xẻ tại Diễn đàn Mekong Connect 2016, một diễn đàn lớn nhất khu vực ĐBSCL diễn ra gần đây tại Cần Thơ.

Theo TS Nguyễn Quốc Vọng (Đại học RIMIT - Australia), nông nghiệp có dấu hiệu tăng trưởng âm do hạn hán, xâm nhập mặn. Điểm đáng chú ý là xuất khẩu rau quả từ đầu năm 2016 đến nay lại vượt xuất khẩu gạo, còn xuất khẩu nông lâm thủy sản thì có dấu hiệu chững lại trong 2 năm trở lại đây với kim ngạch khoảng 30 - 31 tỷ USD.

Hiện nay ĐBSCL đang bước vào thời kỳ của BĐKH, tương lai của nông sản vẫn là dấu hỏi lớn khi theo dự báo của Ngân hàng Thế giới (WB) thì hầu hết các mặt hàng nông sản đều giảm giá trong thời gian tới. TS Nguyễn Quốc Vọng cho biết thêm.

Theo PGS.TS Lê Anh Tuấn- Viện phó Viện Nghiên cứu BĐKH (ĐH Cần Thơ) cảnh báo: “Mô hình thủy văn cho vùng ĐBSCL cho thấy xu thế lũ thời gian tới sẽ khác đi so với hiện nay khi lượng nước của sông MêKong mỗi năm đổ về vùng ĐBSCL ngày càng giảm”.

Theo đó, diện tích vùng ĐBSCL bị ngập sẽ mở rộng hơn về phía Bạc Liêu - Cà Mau, nhưng số ngày chịu ngập ở các tỉnh đầu nguồn sẽ giảm. Tình hình nhiệt độ gia tăng, mưa giảm, diện tích lũ mở rộng và mực nước biển dâng cao sẽ tác động rất lớn đến hệ sinh thái và sản xuất nông nghiệp cũng như tạo ra các vấn đề khó khăn do sự phát triển nông nghiệp của cả vùng.

Tuy nhiên, trong bối cảnh như vậy, ở góc độ cơ quan quản lý nhà nước, ông Phan Văn Mãi- Phó Bí thư Tỉnh ủy Bến Tre, một trong những địa phương bị ảnh hưởng nặng nề nhất từ nạn xâm nhập mặn năm 2016, cho rằng: “Biến cố xâm nhập mặn vừa qua chính là cơ hội để ĐBSCL nhìn lại để thay đổi, để thích ứng, chẳng hạn như đặt vấn đề lại quy hoạch tổng thể cho phát triển nông nghiệp của cả vùng”.

Đồng quan điểm trên, theo ông Trương Quang Hoài Nam- Phó Chủ tịch UBND TP Cần Thơ: “Trong khó khăn của nền kinh tế nông nghiệp như ở vùng ĐBSCL, chúng ta không phải là không có lối thoát, không có hành động, trong đó việc thay đổi để thích ứng với BĐKH là yêu cầu cấp thiết đặt ra đối với cả vùng ĐBSCL”.

Linh hoạt thay đổi để thích nghi

Chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan, người dành nhiều tâm huyết cho nền kinh tế nông nghiệp cho rằng: “Nếu nông nghiệp Việt Nam nói chung và vùng ĐBSCL nói riêng không thích ứng trước hội nhập thì nguy cơ sẽ tụt hậu với các quốc gia lân cận là điều khó tránh khỏi”.

Từ đó, bà Lan gợi ý trong sản xuất nông nghiệp cần hướng đến tích tụ đất đai, xuất hiện trang trại trung bình và lớn, cơ giới hóa, thay đổi lớn trong cách thức sử dụng đất theo hướng linh hoạt, nông dân chủ động, cần có quy mô sản xuất lớn hơn trong chăn nuôi, thủy sản và lâm nghiệp.

Thay đổi cơ cấu GDP nông nghiệp (chăn nuôi, thủy sản, lâm nghiệp), tỷ trọng kinh doanh nông nghiệp gấp đôi tỷ trọng nông nghiệp trong GDP. Tỷ trọng lao động nông nghiệp trong tổng lao động giảm xuống mức 25 - 30%; thay đổi lớn trong cơ cấu dịch vụ nông nghiệp là tất yếu nhằm hướng tới một vùng ĐBSCL giàu có và phát triển bền vững.

TS Philippe Zerillo (Đại học SMU- Singapore), cho biết: “Nói đến tác động lớn của BĐKH nó sẽ ảnh hưởng đến cơ sở hạ tầng, từ đó làm cho chuỗi cung ứng nông nghiệp trong hoạt động sản xuất kinh doanh bị tác động, ảnh hưởng đến nền kinh tế Việt Nam”. “Vì vậy, đứng trước bối cảnh “tìm cơ trong trong nguy”, Việt Nam rất cần hệ sinh thái mới, trước hết là sự liên kết giữa 3 thành tố là Nhà nước, nhà doanh nghiệp và nhà khoa học”- TS Philippe nhấn mạnh.

Tác động của biến BĐKH đến nông nghiệp tại ĐBSCL sẽ tăng lên từng năm bởi hiện tượng ấm lên toàn cầu, từ đó đòi hỏi năng lực ứng phó cũng như thích nghi với hoàn cảnh mới đòi hỏi nhiều nguồn lực khác nhau. Trong đó, sự thay đổi linh hoạt để thích nghi với BĐKH tại ĐBSCL là yêu cầu cấp thiết hơn bao giờ hết.