Ngoài bánh chưng xanh truyền thống trong dịp Tết đến Xuân về, từ lâu người dân các vùng miền trên cả nước còn biến tấu ra rất nhiều loại bánh chưng khác có vị ngon lạ và vô cùng độc đáo.
Bánh chưng nếp cẩm
Nếp cẩm là loại gạo có màu đen nhưng khi nấu lên chuyển sang màu tím. Theo các chuyên gia y tế, gạo nếp cẩm có giá trị dinh dưỡng cùng hàm lượng tinh bột cao, rất tốt cho sức khỏe. Điểm độc đáo nhất mà ta có thể thấy ở loại bánh chưng tết này đó là vỏ bánh có màu đen tím như ta có thể thấy ở hạt nếp cẩm.
Vỏ bánh khi ăn rất mềm và dẻo, ăn vào có cảm giác thanh mát. Nhân của bánh có vị rất mới lạ, được trộn thêm hành vào nhân thịt mỡ, với hạt tiêu vỡ được bọc trong vỏ ngoài là đậu xanh. Đậu xanh làm nhân bánh là thứ đỗ quê đều hạt, vỏ mỏng, lòng vàng. Đỗ được vỡ đôi, ngâm nước, đãi sạch vỏ trộn một ít muối. Thịt chọn gói bánh là loại thịt ba chỉ ngon từ lợn miền ngược thả rông chắc nịch, thái miếng to, ướp muối, hạt tiêu ngấm đều.
Giá bánh chưng tết loại này khá đắt, thường khoảng trên 100 nghìn/chiếc vì nguyên liệu tuy dễ kiếm nhưng phải được lựa chọn một cách kĩ càng và không phải lúc nào cũng có sẵn để mua. Hiện nay, ngoài bánh chưng nếp cẩm vuông to, người dân vùng cao còn làm thêm các loại bánh với kích cỡ khác nhau, như bánh chưng gù nếp cẩm, bánh tét nếp cẩm… với giá bán cũng khác nhau.
Bánh chưng cốm
Bánh chưng cốm là bánh chưng đặc biệt được biến tấu từ bánh chưng xanh truyền thống nhưng bánh chưng cốm ngày càng trở nên hấp dẫn với đông đảo người tiêu dùng bởi hương vị thơm mát của cốm và nồng nàn hương nhân thịt, đậu, tiêu.
Để làm bánh chưng cốm cần nguyên liệu như: Cốm khô, gạo nếp làm lớp vỏ ngoài của bánh. Nhân bánh chưng cốm có thể là nhân mặn hoặc nhân ngọt. Nếu là nhân ngọt, người làm bánh thường nấu nhân đỗ xanh giống nấu chè kho, cũng có thêm thịt nạc bên trong. Cốm hồ càng nhiều màu xanh thì càng lên màu xanh đẹp mắt.
Bánh chưng cốm được làm từ cốm nên khi bóc ra vỏ ngoài của bánh hơi ướt hơn so với bánh chưng xanh truyền thống nhưng bù lại rất dẻo, mềm. Bảo quản bánh với những ngày mát thì có thể treo bánh nơi thoáng mát có để được 7 tới 10 ngày. Khi nào ăn có thể hấp nóng lại hoặc cắt ra ăn ngay. Thời tiết nóng, chúng ta cho vào ngăn mát tủ lạnh để bảo quản được lâu hơn.
Bánh chưng gấc
Bánh chưng gấc vừa dẻo, có vị mặn ngọt và màu đỏ đẹp tượng trưng cho phú quý phát tài, mang lại nhiều may mắn. Cách gói bánh chưng gấc như gói bánh chưng xanh, nhưng khi bóc ra, ruột bánh chưng gấc đỏ.
Bánh chưng gấc được làm từ các nguyên liệu tươi ngon như: nếp, đậu xanh, gấc, thịt heo, gia vị… bề ngoài vẫn xanh như bánh chưng xanh nhưng khi bóc ra, ruột đỏ au, gạo dẻo, nhuyễn lại có vị mặn ngọt của gấc và các gia vị truyền thống của người Việt, tạo nên một mùi vị đặc biệt. Trong ngày lễ tết, ngày rằm, gia đình nào cũng chuộng màu đỏ với quan niệm màu đỏ sẽ mang lại may mắn. Do đó bánh chưng gấc rất được yêu thích.
Bánh chưng ngũ sắc
Trong rất nhiều loại bánh chưng được bà con dân tộc vùng Tây Bắc gói để đón Tết, bánh chưng ngũ sắc tạo ấn tượng thị giác nhất bởi màu sắc bắt mắt khi khi bóc bánh ra. Đó là sự kết hợp của các loại màu sắc. Màu trắng là gạo nếp trắng thơm ngon, luộc với lá dong nên có màu xanh nhạt mát mắt. Màu xanh đậm là màu của lá dứa hay lá riềng xay nhỏ kỳ công chắt lọc. Màu vàng là sắc màu của nghệ tươi vừa thơm ngọt vừa dậy mùi thơm. Màu đỏ lấy sắc từ quả gấc, màu tím đen lấy màu của gạo nếp cẩm dẻo thơm đặc biệt…
Làm bánh chưng ngũ sắc yêu cầu người làm bánh phải tỉ mỉ sao cho các màu sắc của gạo không bị lẫn vào với nhau khi gói. Muốn thế, người làm bánh phải có chiếc khuôn chia 5 ngăn, sau đó gạo sẽ được cho vào từng khuôn, mỗi khuôn tương ứng với một màu bánh. Sau công đoạn gói, bánh được đem đi luộc sau đó ép kỹ. Muốn bánh để được lâu, không bị cứng, không bị “lại gạo”, công đoạn luộc bánh yêu cầu đủ thời gian, không được hấp tấp mà rút ngắn thời gian khiến bánh dễ hỏng, không giữ được vị ngon.
Ngoài các loại bánh chưng kể trên, ngày nay trên thị trường còn có các loại bánh chưng được biến tấu khác nữa như bánh chưng gạo lứt, bánh chưng nhân mật, bánh chưng chay… Mỗi loại bánh có một điểm đặc biệt khác nhau, cùng tạo nên sự đa dạng phong phú cho ngày Tết bên cạnh bánh chưng truyền thống.