Tìm thị trường cho cá tra

Theo số liệu của cơ quan thống kê châu Âu (Eurostat), sản lượng xuất khẩu cá tra, cụ thể là sản phẩm phile cá tra đông lạnh của Việt Nam vào EU liên tục sụt giảm kể từ năm 2010 đến nay. Nếu như năm 2010, sản lượng phile cá tra đông lạnh Việt Nam xuất vào EU đạt khoảng 220.000 tấn thì đến năm 2017 còn khoảng 75.000 tấn.

Tiến sĩ Paul S. Valle- chuyên gia ngành thủy sản tại Na Uy cho rằng, sản phẩm cá tra nói chung đang gặp nhiều vấn đề với thị trường EU. Cá tra có xu hướng bị “đẩy ra” khỏi EU do chịu sự cạnh tranh trực tiếp với các sản phẩm cá thịt trắng khác như: cá tuyết, cá lưỡi trâu, cá minh thái… có mức giá rẻ hơn. Thêm vào đó, việc tiếp cận thị trường của cá tra cũng khó khăn bởi các cáo buộc mang tính tiêu cực như sản xuất cá tra gây ảnh hưởng bất lợi đến môi trường và nhiều thông tin thiếu xác thực khác. Đáng lo ngại, người tiêu dùng EU có xu hướng tiếp nhận và mặc định những thông tin bất lợi cho cá tra là đúng.

Ngoài những vấn đề mang tính khách quan như chịu cạnh tranh với các sản phẩm cùng chủng loại, truyền thông không chính xác và đầy đủ thì cách tiếp cận sản phẩm cá tra của Việt Nam vào các nước EU cũng được cho là chưa phù hợp với phân khúc người tiêu dùng. Theo nhiều người Việt đã từng sinh sống ở EU cho biết, thời gian đầu khi cá tra Việt Nam xuất hiện ở thị trường EU chỉ có những sản phẩm cá tra đông lạnh sơ chế, nhiều mỡ, không hấp dẫn cả về thị giác và vị giác, thứ duy nhất khiến người tiêu dùng ở đây chấp nhận dùng thử cá tra là giá khá rẻ. Từ những lý do đó khiến người tiêu dùng EU cho rằng cá tra là sản phẩm giá rẻ, chất lượng thấp, ít giá trị gia tăng và không được ưu tiên lựa chọn sử dụng thường xuyên.

Trong bối cảnh nguồn cung cá thịt trắng nuôi toàn cầu dự kiến sẽ tăng, cá rô phi, cá tra tăng trưởng nhanh, việc thay đổi chiến lược phát triển thị trường cho sản phẩm là vấn đề căn cơ để ngành nuôi và chế biến cá tra Việt Nam phát triển lâu dài.

Vẫn theo TS Paul S. Valle, dòng chảy cá tra đang có sự “đổi hướng” sang các nước châu Á, khu vực Nam Mỹ và châu Phi. Do đó, các DN xuất khẩu cá tra Việt Nam nên chủ động tìm kiếm thị trường mới. Trong đó, khu vực Nam Mỹ được cho là có mức tăng trưởng nhanh nhất và Mexico, Brazil, Colombia là những thị trường khả quan cho cá tra Việt Nam.

Tuy nhiên, TS Paul S. Valle cũng đưa ra khuyến nghị, Việt Nam cần xây dựng chiến lược tiếp thị, truyền thông sản phẩm ngay từ đầu để hiểu và tiếp cận khách hàng tốt hơn. Theo đó, DN xuất khẩu cá tra nên tiếp thị dựa theo thị hiếu, mức độ quan tâm của người tiêu dùng đối với các thông tin liên quan tới sản phẩm. Điển hình như tiêu chí lựa chọn thực phẩm của người tiêu dùng Italia là dinh dưỡng và ý thức môi trường, trong khi đó người tiêu dùng Tây Ban Nha lại đặc biệt quan tâm tới thương hiệu, chất lượng của nhà cung cấp.

Phân tích các lựa chọn chiến lược cho ngành cá tra Việt Nam trong thời gian tới, TS Nguyễn Tiến Thông (giảng viên Trường ĐH Nha Trang) cho rằng, việc tìm kiếm các thị trường mới là phù hợp với nhu cầu thực tế và giảm thiểu các rủi ro ở các thị trường truyền thống. Tuy nhiên, cá tra Việt Nam vẫn nên xác định EU và Mỹ là những thị trường quan trọng nhất. Theo ông Thông, mặc dù sản lượng xuất khẩu cá tra của Việt Nam vào EU và Mỹ sụt giảm, nhưng thị phần của Việt Nam tại các thị trường này vẫn đảm bảo. Vì vậy, thay vì tăng sản lượng Việt Nam nên chinh phục người tiêu dùng EU, Mỹ bằng các sản phẩm có chất lượng và giá trị gia tăng cao để nâng cao hiệu quả kinh tế.

TS Gudmundur Stefansson, chuyên gia ngành thủy sản tại Iceland cho rằng, để phát triển thị trường thành công, cá tra Việt Nam phải đa dạng hóa sản phẩm, đáp ứng các nhu cầu đặc biệt của từng phân khúc thị trường. Đồng thời, các DN cũng cần xác định được phân khúc khách hàng mục tiêu, khai thác tốt các cơ hội từ thị trường ngách mà “đối thủ” bỏ qua, đẩy mạnh việc xây dựng và quảng bá thương hiệu dựa trên các tiêu chí phát triển bền vững, chất lượng và thân thiện với môi trường.