Thủy điện ‘cóc’

Xung quanh chuyện đầu tư các nhà máy thủy điện nhỏ cũng không ít ý kiến trái chiều. Người thì cho rằng do suất đầu tư vừa phải, thu hồi vốn nhanh, lợi nhuận lớn nên nhiều doanh nghiệp lao vào đầu tư. Doanh nghiệp thì kêu vốn đầu tư phải vay từ ngân hàng, lãi suất cao, thời gian thu hồi vốn dài, dự án ở vùng sâu, vùng xa đi lại khó khăn, giá bán lại rẻ… dẫn đến không ít chủ đầu tư bị lỗ.

Nói là khó khăn, là lỗ, nhưng các doanh nghiệp vẫn đầu tư, các dự án thủy điện nhỏ, thủy điện cóc vẫn sinh sôi. Những năm qua, từ rà soát, phản biện của người dân, dư luận, các nhà khoa học, nên đã có hơn 500 các dự án, nhà máy thủy điện cóc bị loại bỏ. Như tỉnh Nghệ An đã loại bỏ 23/54 dự án. Tuy nhiên, vẫn còn đó hơn 700 nhà máy thủy điện nhỏ, thủy điện cóc trong cả nước.

Khách quan mà nói, thủy điện nhỏ, thủy điện cóc cũng đã góp phần làm tăng sản lượng điện, mang ánh sáng cho vùng sâu, vùng xa. Thế nhưng, đi theo đó là sự bức tử các dòng sông, dòng suối, làm mất rừng, thay đổi môi trường sinh thái. Như tại miền Trung, độ hình dốc, đất đai khô cằn, việc xả lũ của các nhà máy thủy điện càng làm cho tình hình lũ lụt, hậu quả nghiêm trọng hơn.

Đặc biệt từ việc làm thủy điện nhỏ, thủy điện cóc, đã kéo theo hệ lụy phá rừng trái phép. Làm thủy điện kéo theo đó là làm đường, là nhà cửa, xẻ rừng, cơ hội cho lâm tặc hoành hành. Vụ sạt lở ở Thủy điện Rào Trăng 3, ở Trạm Kiểm lâm 67và nhiều nơi khác người ta nghi ngờ có sự phá rừng, tác động thêm vào sự mất cân bằng môi trường, sinh thái nơi đây.

Xung quanh việc xây dựng, quản lý các thủy điện nhỏ, thủy điện cóc còn lắm vấn đề như vỡ đập do thi công ẩu, hay vận hành không đúng quy trình, hồ đập xuống cấp không duy tu kịp thời. Như trường hợp cuối tháng 6/2019 Nhà máy thủy điện Sử Pán 1 (Lào Cai) đột ngột mở cả 4 cửa xả đáy, gây ra trận lũ quét cục bộ tại xã Bản Hồ, huyện Sa Pa (Lào Cai), làm sập cầu treo, ngập nhà, cuốn trôi tài sản, ảnh hưởng tới 50 hộ dân…

Theo dự tính, từ năm 2020, nước ta ở trong tình trạng thiếu điện. Nhưng, nếu cứ phát triển thủy điện nhỏ, thủy điện cóc như hiện nay thật không ổn. Cần phát triển theo hướng năng lượng gió, mặt trời, năng lượng tái tạo…Đồng thời từ những vụ sạt lở vừa qua cho thấy, cần sớm có sự rà soát, quản lý chặt chẽ, tránh những hậu quả đáng tiếc xảy ra khi còn chưa muộn.