Cơ hội bứt phá cho tôm xuất khẩu
Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (Vasep) dự báo, trong quý IV/2025, xuất khẩu tôm có thể điều chỉnh nhẹ do khó khăn trong xuất khẩu sang Mỹ, song Việt Nam vẫn có cơ hội bứt phá nhờ các yếu tố thuận lợi từ bên ngoài.
Theo Vasep, 9 tháng năm 2025, xuất khẩu tôm đạt hơn 3,4 tỷ USD, tăng 22% so với cùng kỳ năm - ghi nhận mức tăng trưởng mạnh nhất trong 3 năm trở lại đây. Trong đó, tôm chân trắng tiếp tục là sản phẩm chủ lực, với kim ngạch hơn 2,2 tỷ USD, chiếm 65% tổng giá trị xuất khẩu và tăng 9% so với cùng kỳ. Đặc biệt, nhóm tôm chân trắng chế biến đạt gần 1 tỷ USD, tăng 12%, phản ánh xu hướng dịch chuyển mạnh sang các sản phẩm giá trị gia tăng.
Tôm loại khác như tôm hùm, tôm mũ ni cũng tăng trưởng đột biến với mức tăng 91%, đạt gần 870 triệu USD. Đây là nhóm sản phẩm phản ánh rõ xu hướng mở rộng danh mục hàng hóa và khai thác phân khúc cao cấp ở các thị trường có thu nhập cao, đặc biệt là Trung Quốc và châu Âu (EU).
Bà Kim Thu - chuyên gia thị trường tôm của Vasep cho biết, Trung Quốc tiếp tục là điểm sáng khi xuất khẩu tôm sang thị trường này đạt 966 triệu USD, tăng 65% so với cùng kỳ, chiếm gần 30% tổng kim ngạch xuất khẩu tôm của Việt Nam. Nhu cầu tăng mạnh ở các sản phẩm tôm sống, tôm hùm và tôm cao cấp đã giúp Việt Nam củng cố vị thế tại thị trường này. Tuy nhiên, doanh nghiệp (DN) cảnh báo tồn kho nhập khẩu tại Trung Quốc đang tăng nhanh, có thể khiến sức mua giảm trong quý I/2026.
Mỹ duy trì vị thế là thị trường lớn tiếp theo, đạt 587 triệu USD, tăng nhẹ 4%. Tại thị trường Mỹ, dù nhu cầu tiêu thụ cải thiện, nhưng ngành tôm xuất khẩu đang đối mặt nguy cơ bị áp thuế chống bán phá giá, dự kiến công bố cuối năm nay. Vì vậy, nhiều DN đã chuyển hướng, giảm hợp đồng dài hạn và tăng tỷ trọng xuất khẩu sang EU, Nhật Bản và các nước châu Á.
Tại thị trường EU, xuất khẩu đạt 434 triệu USD, tăng 21%. Đức, Bỉ và Hà Lan là các nước tăng mạnh, từ 6 – 28%. Nhu cầu các sản phẩm có chứng nhận ASC, hữu cơ và carbon thấp mở ra cơ hội lớn cho DN Việt Nam phát triển ở phân khúc trung – cao cấp, nơi cạnh tranh bằng chất lượng và uy tín.
Theo Vasep, Việt Nam là một trong số ít quốc gia châu Á có Hiệp định thương mại tự do với EU (EVFTA), giúp nhiều dòng sản phẩm tôm được hưởng thuế suất 0%. Bên cạnh đó, Việt Nam sở hữu hệ thống nhà máy chế biến đạt chuẩn châu Âu, nhiều cơ sở được cấp mã số xuất khẩu vào EU. Đây là nền tảng giúp tôm Việt Nam có thể đi sâu hơn vào chuỗi cung ứng của các hệ thống siêu thị và kênh phân phối tại châu Âu.
Trong bối cảnh người tiêu dùng EU ngày càng quan tâm tới yếu tố bền vững, truy xuất nguồn gốc và giảm phát thải carbon, việc Việt Nam chuyển hướng mạnh sang nuôi công nghệ cao, đạt chứng nhận ASC, BAP hay GlobalGAP đang là “điểm cộng” để duy trì thị phần và hình ảnh quốc gia cung ứng có trách nhiệm.
Tuy nhiên, thị trường EU không chỉ là cơ hội. Nhiều quy định mới đòi hỏi các DN Việt Nam phải chủ động để thích ứng. Đó là những quy định buộc nhà nhập khẩu phải đảm bảo sản phẩm không gây hại môi trường, vi phạm lao động hoặc sử dụng nguồn nguyên liệu không minh bạch. Trong đó, ngành thủy sản của Việt Nam có nguy cơ bị ảnh hưởng.
Dù đối diện với những khó khăn, thách thức nhưng thị trường EU cũng hứa hẹn hướng đi mới cho DN. Trong đó, phân khúc tôm chế biến cao cấp có dư địa lớn, nhất là sản phẩm tiện lợi phục vụ kênh bán lẻ và nhà hàng tại EU. Tuy nhiên, yêu cầu đặt ra là các DN cần đầu tư hệ thống truy xuất nguồn gốc điện tử, hợp tác với khách hàng EU để tuân thủ tiêu chuẩn môi trường và xã hội ngay từ giai đoạn nuôi trồng. Đồng thời DN cần tăng cường kết nối trực tiếp với nhà phân phối, nhà bán lẻ, thay vì chỉ xuất qua trung gian. Mô hình “Private Label” – sản xuất sản phẩm mang thương hiệu riêng của siêu thị là hướng mà nhiều DN tôm Việt có thể khai thác sâu hơn.
“Với lợi thế về năng lực chế biến, kinh nghiệm xuất khẩu, cùng ưu đãi thuế từ EVFTA, Việt Nam vẫn có thể khai thác được nhiều cơ hội tại thị trường EU nếu DN sớm thích ứng với các tiêu chuẩn mới và củng cố uy tín thương hiệu quốc gia” – Vasep nhấn mạnh.
