Giáo dục song ngữ vùng dân tộc thiểu số: Trẻ em hứng khởi đến trường

Đây là những đánh giá, nhận định được đưa ra tại Hội thảo tổng kết dự án “Nâng cao chất lượng chăm sóc và giáo dục cho trẻ em dân tộc thiểu số và khó khăn tại Lai Châu, Việt Nam” do Aide et Action Vietnam phối hợp với Viện Tư vấn Phát triển Kinh tế xã hội nông thôn và miền núi (CISDOMA) tổ chức cuối tuần qua tại Hà Nội.

Học sinh vùng cao vui tới trường. Ảnh: Đặng Mạnh Dũng.

Dạy chữ dựa trên tiếng mẹ đẻ

Là một trong những huyện khó khăn của tỉnh Lai Châu, Tam Đường là nơi tập trung nhiều nhóm dân tộc thiểu số sinh sống như Dao, Thái và Mông. Đáng chú ý ở 3 xã Tả Lèng, Nùng Nàng và Khun Há, người Mông chiếm tới 90% dân số. Nơi đây trẻ em dân tộc thiểu số còn gặp nhiều khó khăn trong quá trình học tập vì ngôn ngữ giảng dạy là tiếng Việt thay vì tiếng mẹ đẻ. Rào cản ngôn ngữ cùng với phương pháp giảng dạy hạn chế và điều kiện kinh tế gia đình khó khăn khiến các trẻ em dân tộc thiểu số không được học tập một cách tích cực và chủ động, điều này là một phần nguyên nhân dẫn tới kết quả học tập kém, các em bỏ học giữa chừng và mất đi nhiều cơ hội trong suốt cả cuộc đời.

Được sự hỗ trợ của tổ chức Aide et Action International, Liên minh Châu Âu dự án “Nâng cao chất lượng chăm sóc và giáo dục cho trẻ em dân tộc thiểu số và khó khăn” tại huyện Tam Đường, tỉnh Lai Châu đã được khởi động. Với tổng ngân sách khoảng 13 tỉ đồng, Dự án được thực hiện trong 3 năm từ năm 2016 đến năm 2018 đã đem lại một luồng gió mới, giúp trẻ em dân tộc thiểu số tại các khu vực khó khăn của tỉnh Lai Châu được tiếp cận với giáo dục mầm non và tiểu học có chất lượng và phù hợp.

Dự án được triển khai tại 3 xã Tả Lèng, Nùng Nàng, Khun Há (huyện Tam Đường, Lai Châu), đã thí điểm áp dụng phương pháp giảng dạy lấy học sinh làm trung tâm và giáo dục dựa trên tiếng mẹ đẻ, nhằm thúc đẩy sự tham gia tích cực của phụ huynh và của trẻ vào hoạt động giáo dục, thông qua một loạt các hoạt động như hưởng ứng tuần lễ giáo dục toàn cầu, giờ sinh hoạt ngoại khóa tại trường, các cuộc sinh hoạt chi bộ phụ huynh mở rộng hàng tháng…

Đặc biệt, áp dụng phương pháp giáo dục sử dụng hai ngôn ngữ là tiếng mẹ đẻ và tiếng Việt trong việc dạy và học tại trường, dự án đã xây dựng thí điểm bộ tài liệu giáo dục bổ trợ song ngữ bằng tiếng Việt và tiếng Mông. Tập tài liệu này gồm 55 câu chuyện ngắn, được giáo viên địa phương ở các trường mầm non và tiểu học huyện Tam Đường sáng tác, biên soạn. Những câu chuyện ấy phản ánh được cuộc sống hằng ngày của trẻ em và cộng đồng người Mông tại Lai Châu và được lồng ghép vào chương trình sinh hoạt ngoài giờ lên lớp của trẻ với sự hỗ trợ điều hành của các thầy, cô giáo có kỹ năng chuyên môn tốt về sử dụng phương pháp dạy học lấy trẻ làm trung tâm.

Nhân rộng mô hình giáo dục song ngữ

Đánh giá việc triển khai dự án nói trên, ông Phạm Thế Chỉnh- Trưởng phòng Tiểu học, Sở GDĐT Lai Châu cho biết, trẻ em thích đi học hơn nhờ có thêm các hoạt động ngoại khóa với các trò chơi và hoạt động mới. Tỉ lệ chuyên cần của trẻ tăng lên tới 98% vào năm 2018. Bên cạnh đó các bậc phụ huynh đã quan tâm nhiều hơn đến việc học của con em nhờ được cung cấp thông tin và trao đổi thường xuyên với giáo viên trong các buổi sinh hoạt hàng tháng.

Trên thực tế việc áp dụng giáo dục song ngữ trên cơ sở tiếng mẹ đẻ đã được triển khai thí điểm ở nhiều địa phương. Kết quả đều chỉ ra rằng, chất lượng giáo dục được cải thiện rõ rệt. Học sinh tiếp thu nhanh kiến thức, mạnh dạn và tự tin hơn, tạo sự hứng khởi khi đến trường.

Khảo sát hơn 1.000 học sinh từ mầm non đến tiểu học của 3 dân tộc Mông, Jrai và Khmer ở 3 tỉnh Lào Cai, Gia Lai và Trà Vinh, Viện Khoa học giáo dục Việt Nam cho biết, việc triển khai chương trình giáo dục song ngữ trên cơ sở tiếng mẹ đẻ (Tiếng Việt-Tiếng dân tộc thiểu số) đã góp phần nâng cao chất lượng giáo dục ở vùng sâu, vùng xa. Các em đạt được tiến bộ không chỉ ở những môn khoa học tự nhiên, mà cả ở những môn khoa học xã hội, nhất là môn Tiếng Việt. Tỉ lệ xếp loại khá giỏi của học sinh học song ngữ cao hơn hẳn so với học sinh không học.

Phản ánh từ các giáo viên cho thấy, việc triển khai dạy học song ngữ tạo môi trường sư phạm thân thiện, cởi mở. Nếu chưa hiểu bài hoặc còn e ngại tham gia trong hoạt động tập thể thì các em có thể diễn đạt được suy nghĩ của mình bằng tiếng mẹ đẻ với thầy cô giáo. Từ đó, tạo sự hứng khởi cho các em thích mỗi khi đến trường, vui chơi cùng bạn bè, thầy giáo.

Từ những kết quả trên các chuyên gia cho rằng, cần tăng cường nhân rộng mô hình giáo dục song ngữ cho trẻ em dân tộc thiểu số. Tài liệu song ngữ cần được lấy ý kiến rộng rãi và thử nghiệm cẩn thận trước khi áp dụng trên diện rộng, đặc biệt là hỏi ý kiến người dân về nội dung một cách rộng rãi. Khi thực hiện dự án song ngữ, cần có đánh giá cẩn thận, đầy đủ, trong đó phải lường hết các khó khăn khi thực hiện chính sách để có những sự điều chỉnh, hỗ trợ phù hợp.