Hạt gạo lại gặp khó
Trong 5 nước đứng đầu về xuất khẩu gạo bao gồm: Ấn Độ, Pakistan, Thái Lan, Mỹ và Việt Nam, chỉ có Việt Nam là nước duy nhất có mức xuất giảm. Các chuyên gia cho rằng, xuất khẩu gạo cần tìm đường thoát khó, muốn tăng trưởng, phải chấp nhận trả giá chứ không đơn thuần chỉ kêu khó khăn.
Lành ít dữ nhiều
Dữ liệu từ Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) cho thấy trong tháng 8, xuất khẩu gạo sụt giảm mạnh. Tính từ ngày 1/1 đến ngày 31/8, xuất khẩu gạo cả nước đạt hơn 3,8 triệu tấn, trị giá FOB gần 1,6 tỷ USD và trị giá CIF hơn 1,6 tỷ USD.
Nếu so sánh với cùng thời điểm này của 1 năm về trước, lượng gạo đã bán ra ngoài biên giới thụt lùi cả về lượng và về giá. Thời gian tháng 8-2014 Việt Nam xuất khẩu 4,2 triệu tấn, trị giá FOB hơn 1,8 tỷ USD và trị giá CIF hơn 1,9 tỷ USD.
Đáng ngại là trong 5 nước xuất khẩu gạo lớn nhất thế giới, Việt Nam hiện là nước duy nhất có mức xuất khẩu giảm so với cùng kỳ năm 2014.
Trong mục tiêu cả năm 2015, ngành lúa gạo đặt con số xuất khẩu gạo là 6,8 triệu tấn. Như vậy, dù đã đi gần trọn 3/4 chặng đường kinh tế năm, kết quả đạt được chỉ hơn non nửa. Với dự báo về nguồn cung dồi dào, mạch xuất khẩu gạo lành ít dữ nhiều.
Thông tin từ Cục Quản lý giá Bộ Tài chính, hiện nay, giá chào bán gạo xuất khẩu tại Thái Lan cũng trong xu thế giảm do người bán bán tháo, thậm chí chịu lỗ để giảm bớt lượng dự trữ khổng lồ từ chương trình can thiệp thị trường gạo của Chính phủ, ngoài ra còn do đồng tiền Thái Lan giảm giá trị so với đô la Mỹ, trong khi nhu cầu mua vào vẫn còn yếu. Dự báo giá lúa gạo thế giới và trong nước tiếp tục xu hướng giảm. Hạt gạo Việt Nam không nằm ngoài vòng quay này.
Kèm với đó là hệ quả từ động thái Trung Quốc phá giá đồng NDT mạnh nhất trong lịch sử làm giá gạo xuất khẩu giảm. Chủ một DN xuất khẩu gạo dẫn chứng, giá gạo thơm đang bán chính ngạch sang Trung Quốc giá 580 USD/tấn.
Với mức tỷ giá mới ngày 13/8, 1USD = 6,4010 NDT, nhà nhập khẩu TQ phải bỏ ra đến 3.720 NDT cho 1 tấn gạo thơm, tăng hơn 170 NDT so với lúc trước khi đồng tiền nước này giảm giá.Việc phải mua gạo Việt Nam với giá cao, buộc nhà nhập khẩu TQ phải bán ra với giá cao hơn để đảm bảo lợi nhuận. Do đó, DN nhập khẩu TQ phải giảm mua gạo từ Việt Nam, chuyển sang mua gạo Thái, Myanmar với giá cạnh tranh hơn.
Xuất khẩu gạo của Việt Nam sụt giảm mạnh.
Giá bị đánh tụt
Thống kê lại giá gạo xuất khẩu của Việt Nam trong 3 tháng qua cho thấy sự biến động. Tháng 6, gạo 5% tấm của Việt Nam được chào bán ở mức 370 USD/tấn. Sang tháng tháng 7 được chào bán với giá 400-410 USD/tấn. Và trong tháng 8, mức giá lại giảm 5 - 10 USD/tấn dao động ở mức 380 - 390 USD/tấn. Diễn biến giá những tháng cuối năm đoán định theo chiều khó đột phá.
Trong khi đó Thái Lan trở lại ghi điểm ở việc cung ứng gạo chất lượng kèm giá cạnh tranh. Chưa kể Ấn Độ cũng đang dẫn dắt lại thị trường xuất khẩu với mặt hàng gạo trắng. Gạo Việt Nam được đánh giá “khó qua ải lớn”, điều này khiến giá gạo xuất khẩu chào bán bị đánh tụt xuống thấp.
Theo dự báo trong 10 năm tới, Thái Lan và Việt Nam sẽ chiếm hơn 47% xuất khẩu gạo thế giới. Nhưng để có thể giữ vững được ngôi vương xuất khẩu gạo, là điều không dễ.
Đầu tiên Việt Nam sẽ phải cạnh tranh lớn với các nước trong khu vực, như: Thái Lan, Ấn Độ, Lào, Campuchia, Mianmar và một số nước mới nổi. Ngay Philippine, Indonesia, bản thân họ cũng có chiến lược để gia tăng sản lượng lương thực đáp ứng nguồn cung trong nước. Lượng gạo được xuất đi đang co dần lại.
Cuộc chơi nhiều nghịch lý
Trong khi nguồn cung gạo của thế giới tăng thì xuất khẩu gạo nội địa bị bủa vây. Nhiều ý kiến cho rằng, hội nhập đã làm cho nông nghiệp không còn đường lùi, ngành xuất khẩu gạo không thể cứ khó khăn lại điều chỉnh chỉ tiêu xuất khẩu. Ngành gạo cũng không thể sử dụng mãi các phương án đối phó, giá giảm thì bù lượng, bởi làm như vậy chỉ thiệt cho người nông dân. Xuất khẩu gạo tìm đường thoát khó, muốn tăng trưởng, phải chấp nhận trả giá chứ không đơn thuần là kêu khó.
Nhưng bằng cách nào? Lúa gạo được xác định là ngành hàng hóa định hướng xuất khẩu và hội nhập mạnh mẽ với thị trường thế giới. Do vậy, ngoài xúc tiến thương mại thì việc ứng dụng khoa học kỹ thuật, liên kết sản xuất lớn theo nhu cầu thị trường là hướng đi tất yếu.
Công ty Bảo vệ thực vật An Giang nay đã đổi tên thành Lộc Trời vốn là đơn vị tiên phong triển khai mô hình “Cánh đồng mẫu lớn” và rất tâm huyết trong mối liên kết rất tốt với nông dân cũng thấy mệt mỏi vì phải ký hợp đồng với 10.000 hộ dân. Vậy tại sao không thay 10.000 hợp đồng đó bằng 1.000, thậm chí là 100 hay 10 hợp đồng ký với các tổ hợp tác, hợp tác xã? Khi đó chi phí của DN sẽ giảm đi rất nhiều. Đó cũng là cách hỗ trợ xuất khẩu.
Ông Đào Thế Anh Phó Viện trưởng Viện Cây lương thực và Cây thực phẩm (Viện Khoa học - Nông nghiệp) cho biết: Khu vực ở Đồng bằng Sông Cửu Long đang xuất hiện các hợp tác xã của nông dân không chỉ lo chuyện sản xuất, mà còn đầu tư luôn cả kho tạm trữ, đầu tư cả máy xay xát, chế biến, đóng gói.
Người nông dân được tổ chức chặt chẽ theo hiệp hội sản xuất ngành dọc, sau đó hiệp hội này sẽ hợp tác liên ngành với các siêu thị, doanh nghiệp xuất khẩu, nhà máy chế biến, công ty phân phối…
Và ứng dụng vào ngành gạo, các đơn vị này thường xuyên trao đổi với nhau để có thông tin về nhu cầu thị trường, lượng xuất khẩu… Các thông tin này đến thẳng người nông dân, để rồi trồng gì, xuất khẩu ra sao cho thích hợp.
