Một bộ sách giáo khoa dùng chung: Còn nhiều việc phải làm
Chính phủ giao Bộ Giáo dục và Đào tạo (GDĐT) bảo đảm cung cấp một bộ sách giáo khoa (SGK) thống nhất toàn quốc sử dụng từ năm học 2026-2027. Thời gian gấp gáp đòi hỏi mọi công tác chuẩn bị cần tiến hành khẩn trương, cẩn trọng để đảm bảo chất lượng của bộ sách.
Theo ĐBQH Nguyễn Thị Việt Nga (đoàn Hải Phòng), dù thời gian gấp gáp nhưng yếu tố chất lượng phải được đặt lên hàng đầu. Trong đó, cần có khảo sát, góp ý từ người dân, giáo viên và chuyên gia về chương trình sau 5 năm đầu tiên triển khai Chương trình giáo dục phổ thông 2018 cần giảm tải hay không. Theo phản ánh, giữa yêu cầu đạt được của chương trình với thời gian giảng dạy trên lớp hiện vênh nhau. Giáo viên phản ánh nếu chỉ dạy theo chương trình, thời gian phân phối trên lớp không thể dạy kỹ, hết được nội dung. Bà Nga đề xuất trong quá trình biên soạn bộ SGK dùng chung cần chú ý đến nội dung giảm tải chương trình.
“Hướng đi hiệu quả không phải bắt đầu biên soạn hoàn toàn mới mà là kế thừa, chọn lọc và chỉnh sửa từ 3 bộ SGK hiện hành. Bởi các bộ sách này đã trải qua quá trình biên soạn công phu, được thẩm định chặt chẽ, đưa vào giảng dạy trên diện rộng và nhận được phản hồi từ giáo viên, học sinh, phụ huynh. Đây là nguồn tư liệu quan trọng, nếu khai thác hợp lý sẽ giúp rút ngắn đáng kể thời gian biên soạn mà vẫn bảo đảm chất lượng” – bà Nga nêu giải pháp.
Thực tế, để biên soạn một bộ SGK thống nhất trên cả nước trong chưa đầy một năm là nhiệm vụ hết sức khó khăn, phức tạp, đòi hỏi sự quyết liệt, cách làm sáng tạo, sự chung tay, đồng lòng, phát huy mạnh mẽ các nguồn lực, trí tuệ của xã hội. Ngoài phương án bà Nga đề xuất, có thể biên soạn bộ SGK hoàn toàn mới, tách biệt với các bộ sách hiện hành nhưng như vậy áp lực về mặt thời gian, nhân lực sẽ rất khó khăn.
Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội Nguyễn Đắc Vinh đề xuất, Bộ GDĐT không chỉ giữ vai trò thẩm định mà cần đưa ra quy định thế nào là SGK dùng chung. Bên cạnh đó, cần điều chỉnh đồng bộ về mặt chính sách khi Luật hiện hành đang giao cho UBND cấp tỉnh chọn SGK.
Cả nước thống nhất dùng chung một bộ SGK không có nghĩa là triệt tiêu sáng tạo. Giáo viên vẫn có thể tham khảo các tài liệu khác để hỗ trợ giảng dạy, làm phong phú thêm bài giảng và giúp học sinh tiếp thu kiến thức hiệu quả hơn. Trong đó, 3 bộ SGK đã được thẩm định, hiện đang được sử dụng gồm Cánh diều, Chân trời sáng tạo, Kết nối tri thức với cuộc sống vẫn có thể phát huy hiệu quả trong dạy học, không lãng phí. Cùng với đó là hệ thống học liệu mở liên tục được bổ sung, cập nhật sẽ giáo viên có kho tài nguyên và công cụ để cá nhân hóa bài giảng, phù hợp với đối tượng học sinh của mình cũng như đặc thù vùng miền – điều mà một bộ SGK dùng chung cả nước khó đạt được. Chương trình giáo dục mới là pháp lệnh, định hướng mục tiêu giáo dục, còn SGK là công cụ để thực hiện chương trình đó và nguồn học liệu mở từ kế hoạch bài dạy, bài giảng điện tử, các clip minh hoạ… sẽ giúp giáo viên linh hoạt điều chỉnh, nâng cao chất lượng dạy học.
PGS.TS Nguyễn Kim Hồng - nguyên Hiệu trưởng Trường Đại học Sư phạm TPHCM cũng chỉ ra yêu cầu đối với bộ SGK dùng chung trong thời đại ngày nay cần phải gắn với chương trình mở, khuyến khích sáng tạo của giáo viên. Chỉ khi đó, mới không tạo ra sự “đồng phục” trong dạy học, khiến giáo viên chỉ dạy theo sách, học sinh chỉ học để thi, mà chưa phát huy được năng lực tư duy độc lập.
Trong bối cảnh chuyển đổi số giáo dục, SGK không chỉ là bản giấy mà cần được phát triển song song với bản điện tử, học liệu mở, bài giảng trực tuyến... Do đó, để tận dụng được điều này, cần đồng bộ về hạ tầng công nghệ, quyền tiếp cận tài liệu học tập của mọi học sinh – đặc biệt là ở vùng sâu, vùng xa. Cùng với đó là công tác tập huấn, bồi dưỡng SGK mới cho giáo viên cũng cần được tính đến để đảm bảo triển khai hiệu quả bộ SGK dùng chung.
